NLNiets, of hooguit een flard. ‘Alle mensen die ik ken’ van Lisa Huissoon
In haar debuut somt Lisa Huissoon, de titel getrouw, alle mensen op die ze kent. Een conceptuele roman? Zeker, maar de combinatie van intense intimiteit, filosofische diepgang en speelse vindingrijkheid maken Alle mensen die ik ken hoogst fascinerend.
Lisa Huissoon© Leroy Verbeet
Het debuut van Lisa Huissoon (1995) heet Alle mensen die ik ken. Dat mag je letterlijk nemen: het boek is een opsomming van de duizenden mensen die ze in haar nog maar korte leven heeft leren kennen. Van Aafje en Aat tot Zoë en Zultan, en dan nog paar anonymi die door een rake opmerking of hun opvallende gedrag toch een blijvende indruk hebben achtergelaten.
Bij de meeste namen wordt slechts hun relatie tot Lisa benoemd, een enkeling roept een korte herinnering bij de schrijfster op. Zelf staat ze er ook in: min of meer halverwege, als de ster waaromheen iedereen in dit zonnestelsel draait.
Hoe lees je een boek met de uiterlijke kenmerken van een woordenboek? Ik heb natuurlijk eerst mijn eigen naam opgezocht. Huissoon blijkt maar liefst elf Maartens te kennen. Een neefje, een clubgenoot van de korfbal, een gastdocent muziektheater, “een vriend van Jan-Jaap” – veel meer staat er niet. Zouden het overwegend veertigers zijn, net als ik? In de jaren 1970 was het een populaire naam. Geen idee. Alleen over de Maarten die ze in de oecumenische kloostergemeenschap Taizé heeft ontmoet, deelt ze meer informatie: “Ik zag hem over het landschap uitkijken en ging naast hem zitten.” Maar wat betekent dit? Vond ze hem aantrekkelijk? Was het landschap zo mooi?
Dan maar bij het begin beginnen. Dat blijkt niet mee te vallen. Aafje is een vriendin van Babette en Hannah, die ze kent van de Universiteit Utrecht. Abby uit Zandvoort, de derde naam van de lijst, is “gek op Bart”. Wie zijn díé mensen? Nog voor ik de eerste bladzijde uit had, begon ik daarom te bladeren. Zo ontdekte ik dat Babette de ex-vriendin van Sophia is, Hannah een vriendin van Tumblr met wie de relatie is verwaterd, en Bart haar beste vriend is. “Hij maakte patronen van watermeloenpitjes op het balkon van een vakantiehuisje”, schrijft Huissoon over hem. En Sophia is weer haar beste vriendin. Bijna niemand krijgt nadere toelichting.
Alle mensen die ik ken, luidt dan ook snel de onmiskenbare conclusie, is een kunstproject dat je helemaal niet kunt lezen. Het gaat om het concept. Om het idee erachter, dat de lezer in het beste geval prikkelt om na te denken. Het boek verhoudt zich tot romans en verhalen zoals videokunst tot speelfilms. Andy Warhols 321 minuten durende film Sleep uit 1963, waarin niets anders is te zien dan zijn slapende geliefde in amper wisselende houdingen, heeft ondanks zijn faam ook bijna niemand ooit van begin tot eind gezien. Een uurtje is genoeg om een notie te krijgen van Warhols bedoelingen.
De beschrijvingen in flarden zijn soms raadselachtig, maar ook vaak van een indringende schoonheid
En toch ben ik blij dat ik dit boek van A tot Z heb gelezen – aanvankelijk hink-stap-springend door de lemma’s, maar naarmate ik de belangrijkste personen uit Huissoons leven had leren kennen steeds meer lineair. Alle mensen die ik ken
blijkt dan een wel heel volledig zelfportret te zijn. Na 228 pagina’s ken je de scholen waar ze heen ging, de sporten die ze ooit beoefende, haar bijbaantjes, de opleidingen die ze heeft gedaan, haar woonadressen, de plekken waar ze ooit naartoe is gereisd, enzovoorts. Maar ook: op welke sociale netwerken ze actief is geweest, de psycholoog die ze heeft gezien, het bedrijf waar ze ooit machines heeft gehuurd, enzovoorts, enzovoorts.
Die compleetheid geeft het boek op den duur een intense intimiteit, die te vergelijken is met de schijnbaar onbegrensde eerlijkheid van schrijvers als J.J. Voskuil (Het bureau), Karl Ove Knausgard (de Mijn strijd-cyclus) en Ilja Leonard Pfeijffer (Brieven uit Genua). Huissoon vertelt misschien niet wat de hobbelige zoektocht van haar moeder naar liefde met haar heeft gedaan, wat een verblijf in de Abdij van Berne betekende of wat haar deed kiezen voor Creative Writing aan de Hogeschool ArtEZ in Arnhe. Maar ze geeft je wel de illusie alles, maar dan ook alles prijs te geven.
Sterker: door bijna niets anders te benoemen dan haar relatie met andere mensen, prikkelt ze zozeer de fantasie dat je zelf de verzwegen informatie gaat invullen. Zoals ik me de allereerste keer afvroeg wat Huissoon met Maarten uit Taizé heeft beleefd, drong die vraag zich steeds opnieuw op: hoe? Wat? Van Clarrie en Ralph weet je bijvoorbeeld niets meer dan dat ze elkaars partner zijn. En: dat Huissoon hen kent van Tinder. Wat is er toen gebeurd? En de vriendschap met Sanne is beëindigd. Daar staat dit citaat van Sanne bij: “Van kinderen met gescheiden ouders komt niets terecht.” Hoe explosief was die breuk?
Het is een openbaring om te zien hoe wonderlijk iedereen met elkaar is verknoopt
Tegelijk stemde Alle mensen die ik ken me daadwerkelijk tot nadenken over menselijke relaties. Net als zij kent iedereen duizenden mensen. Maar net als in haar geval zijn verreweg de meesten niet meer dan klasgenoten, collega’s of verre familieleden geweest. Of je hebt ze een keer bij een feestje gesproken. Hoe weinig indruk hebben al die mensen achtergelaten? Niets, of hooguit een flard. En toch zijn ze op een of andere manier daadwerkelijk van betekenis voor je geweest. Geen van die mensen waren zulke vluchtige passanten dat je ze bent vergeten. Wat is hun waarde voor jouw leven precies?
Die flarden zijn, zoals blijkt uit Huissoons beschrijvingen, voor buitenstaanders soms raadselachtig – maar, juist omdat ze de essentie van iemand bevatten, ook vaak van een indringende schoonheid. In ieder geval als deze auteur ze noteert. De papieren bekers van Judith en haar collega’s van uitgeverij Malmberg waar de gekste dingen in worden weggegooid. De roze boeken die Levina uitsluitend uit de bibliotheek ontleende (en dan bedenken dat ook dít boek een roze omslag heeft). De amandelen die Marthe doorbijt voor ze die door de salade roert. Steeds werd ik verrast door de details die het leven zo mooi maken.
Het is ook een openbaring om daadwerkelijk te zien hoe wonderlijk iedereen met elkaar is verknoopt. Soms kent Huissoon iemand uit verschillende netwerken – zoals Dominique die ze op korfbal én op de middelbare school tegenkwam. Maar zo veel vaker kent ze iemand alleen indirect – als “vriend van”, “kind van” of “partner van”. En toch hebben die allemaal hun eigen alomvattende sociale netwerk. Ken je zo niet inderdaad met een paar handdrukken de hele wereld? (In mijn geval zit er maar één handdruk tussen Huissoon en mij. Ik ken bijna alle mensen uit de literaire wereld die zij opsomt.)
En dan heb ik het nog niet over die kleine spielereien die het boek bevat, als je de moeite ervoor neemt ze te vinden. De BN’ers die – zónder achternaam – opduiken: Marco Borsato van wie ze zo intens verlangde dat hij haar adopteerde; Kinga Bán, de in orthodox-christelijke kringen beroemde zangeres. Of de gevonden poëzie van het leven: alle jongens met de naam Boas of Boaz in haar leven waren klasgenoten, maar wel allemaal op een andere school. En de kleine ketens: Bodien is de vriendin van Bram, die de broer van Rots is, die een vriendin van Charley is, met wie Huissoon een inmiddels verwaterde vriendschap had. En meer kom je niet te weten. Ik vind dat mooi.
Het is die combinatie van intieme bekentenisliteratuur, filosofische diepgang en speelse vindingrijkheid die van Alle mensen die ik ken een conceptuele verhalenbundel maken van hoog niveau.
Lisa Huissoon, Alle mensen die ik ken, De Arbeiderspers, Amsterdam, 2020, 230 p.
Reacties
Reacties zijn gesloten.Gerelateerde artikelen
nl
