literatuur

‘De papieren man’ keert terug op ‘de lage landen’

‘De papieren man’ is een voortzetting van de befaamde gelijknamige boekennieuwswebsite (2006-2011) onder de vorm van een nieuwe, opgefriste rubriek op de lage landen. Dirk Leyman brengt regelmatig literaire berichtgeving uit Vlaanderen en Nederland. Met aandacht voor uithoeken en rafelranden van de Nederlandstalige letteren, oog voor bibliofilie en boekenvak én een zwak voor polemiek en prijsbeesten. Je kunt ‘De papieren man’ ook dagelijks volgen via Facebook.

Boekenbeurs is 17.000 bezoekers uit 2018 ‘kwijt’, maar smeedt verdere vernieuwingsplannen

De Antwerpse Boekenbeurs heeft in 2018 zowat 17.000 bezoekers minder over de vloer gehad dan destijds officieel werd aangekondigd. Dat meldde Boek.be vorige week. Geen 137.708 bezoekers maar 120.688, zo bleek na grondige telling. “Het onderzoek heeft verder uitgewezen dat dit geen invloed had op de financiële resultaten”, klinkt het cryptisch. Een oorzaak van de verkeerde informatie werd niet vastgesteld, maar bij de komende Boekenbeurs is wel een gerechtsdeurwaarder aangeduid om de bezoekerscijfers nauwlettend te controleren. De toeloop vermindert al enige tijd systematisch: in 2017 lokte het evenement 143.000 bezoekers, in 2016 ging het nog om 150.000.

Dit jaar zet de Boekenbeurs zijn vernieuwingsoperatie verder. Die moet in 2020 afgerond zijn. Het accent komt steeds meer op de inhoud te liggen. Volgens Vé Bobelyn, die de Boekenbeurs als afgevaardigd-bestuurder nu mee coördineert, komt “meer dan ooit de auteur centraal te staan.” De Boekenbeurs vindt dit jaar opnieuw plaats in Antwerp Expo in twee ‘schuifjes’, van 29 oktober tot 3 november en van 6 tot 11 november. Nieuw is onder meer een samenwerking met de Haven, een familieticket voor 25 euro voor twee volwassenen en vier kinderen en een heleboel bijzondere evenementen, onder meer met de Amerikaanse auteur Bill Bryson. Andere grote namen op het appel zijn Geert Mak, Bart Moeyaert, Nino Haratischwili, Erica James, Peter Buwalda, Bart Van Loo en Jill Mansell. Ook het grondplan wordt grondig hertekend, met thematische focuszones en zelfs een ligweide. Er komen verder audiotours doorheen de beurs, met Nederlandstalige auteurs.

Robbert Ammerlaan wordt opnieuw uitgever

De flamboyante Nederlandse uitgever Robbert Ammerlaan blijft het boekenvak verbazen. Op zijn 75ste gaat hij binnenkort opnieuw aan de slag bij Singel Uitgeverijen in Amsterdam als ‘publisher at large’. Enkele maanden geleden nog beëindigde hij zijn bezigheden bij Hollands Diep, de uitgeverij die hij zelf met veel grandeur oprichtte. Daarvoor was hij actief als directeur/uitgever van De Bezige Bij en eerder ook Ambo|Anthos en Unieboek. Ammerlaan brengt vanuit Hollands Diep nu onder meer de auteurs John Irving en Graham Swift mee, die eerder ook bij De Bezige Bij onder dak waren.

‘Publisher at large’ betekent dat Ammerlaan al zijn uitgeefactiviteiten bij Singel zal onderbrengen en jaarlijks een beperkt aantal auteurs en titels aan deze uitgeverijen zal toevoegen. Singel overkoepelt Nijgh & Van Ditmar, Querido, Querido Fosfor, De Arbeiderspers, Athenaeum-Polak & Van Gennep, De Geus, Volt en Nijgh Cuisine. “Singel Uitgeverijen is een jong bedrijf, maar geworteld in een lange, indrukwekkende uitgeefgeschiedenis en -cultuur. Een ambitieuze, kwaliteitsbewuste, onafhankelijke uitgeverij. Het is een voorrecht en een plezier om daaraan bij te dragen”, zo laat Ammerlaan optekenen.

Paulien Loerts, algemeen directeur van Singel Uitgeverijen, ziet het zo: “Robbert en ik kennen elkaar al heel lang, we waren collega-directeuren onder de vlag van WPG en in die tijd ook stevige concurrenten van elkaar. Ongeveer tegelijkertijd verlieten we WPG. Robbert begon Hollands Diep, wij werden zelfstandig. Vanaf die tijd spraken we elkaar regelmatig. Daaruit groeide de samenwerking die nu tot stand komt. Robbert heeft ongelofelijk veel ervaring, een groot, ook internationaal netwerk en heel veel energie en smaak.” Ammerlaan publiceerde in 2016 Zijn eigen land, over Harry Mulisch, en werkt al een poos aan een biografie van Mulisch.

De nieuwe Geert Mak komt met een podcast

De Nederlandse non-fictiecoryfee Geert Mak heeft een podcast ontwikkeld rond zijn nieuwe boek Grote verwachtingen, dat op 5 november verschijnt bij Atlas Contact. De eerste aflevering is nu al online te beluisteren. Grote verwachtingen is het vervolg op de bestseller In Europa (2004) en neemt het Europa van de eerste twee decennia van de 21ste eeuw in het vizier. Journalist Chris Kijne voert gesprekken met historicus Mak. Thema’s zijn onder meer de invoering van de euro, de aanslag op de Twin Towers tot de bankencrisis en de Europese vluchtelingencrisis. De podcast valt te beluisteren via Soundcloud, iTunes en de site van Atlas Contact. Elke vrijdag verschijnt een nieuwe aflevering van de podcast, tot aan de publicatie van het boek. In Vlaanderen wordt Grote verwachtingen twee keer gepresenteerd: op 6 november komt Mak naar de Antwerpse Boekenbeurs. Geert van Istendael brengt een laudatio en er is een interview door Knack-hoofdredacteur Bert Bultinck. En op 21 november in de Gentse Vooruit wordt Mak geïnterviewd door Rob Heirbaut, de Europacorrespondent van de VRT.

Horizon start met kinderboekenfonds

Er komt een nieuwe speler bij op de al druk bezette kinderboekenmarkt. Nadat voormalig jeugdboekenrecensent Patrick Jordens onlangs al zijn eigen uitgeverij Tiptoe Print had opgericht, raakte vorige week bekend dat uitgeverij Horizon nu ook jeugdboeken gaat uitgeven. Acquirerend redacteur Maja Matthys krijgt het fonds onder haar hoede. Ze voert gesprekken met auteurs en illustratoren, ook op de komende Frankfurter Buchmesse (16-20/10).

Horizon legt zich de laatste jaren vooral toe op non-fictie en boekte forse successen met onder meer Johan Op de Beeck, Leen Dendievel en Fleur van Groningen. De uitgeverij, die tot de Overamstel-groep behoort, waagde zich ook aan Vlaamse fictie, maar dat lijkt iets moeizamer van de grond te komen. De uitgeverij werd in 2015 opgericht door Geert Cortebeeck, die eerder als uitgever voor Manteau werkte.

Literair tijdschrift G. houdt ermee op

Het driemaandelijkse Vlaams literair tijdschrift G. stopt ermee. De abonnees troffen bij het recentste nummer een brief waarin het definitieve afscheid werd aangekondigd. Die mededeling klonk niet echt opbeurend. “Als gevolg van een divergerende visie, organisatorische beperkingen en persoonlijke redenen hebben wij moeten vaststellen dat het verdere functioneren van G.
onmogelijk is geworden.” Nog pas in februari 2018 maakte G. een doorstart, met als nieuwe hoofdredacteur Peter De Voecht, na het overlijden van Guy Commerman. Op dat moment werd ook de naam gewijzigd van Gierik & NVT
naar G. Uiteindelijk verschenen er van G. slechts vijf nummers.

Gierik werd in 1983 opgericht door Guy Commerman en Erik Van Malder. In 1989 werd het voormalige Nieuw Vlaams Tijdschrift van Herman Teirlinck aan de naam toegevoegd, maar het niveau van het NVT van weleer werd nooit gehaald. “Tot op vandaag manifesteerde Gierik & NVT zich in het literair landschap als een kritische vrijplaats voor proza, poëzie en polemiek”, luidt het op de al ruimschoots een jaar niet meer bijgewerkte website.

G. en Gierik/NVT kon zich nooit manifesteren als een tijdschrift dat kwalitatief voldoende gensters sloeg, ondanks een paar interessante themanummers. Ook de lay-out liet vaak te wensen over. De Voecht kondigde in 2018 nog aan “continuïteit” te willen “koppelen aan modernisering, met bijzondere aandacht voor diversiteit, nieuwe media en het sociale aspect van literaire evenementen.” Quod non, dus.

De Hertmans-broers maken samen een cd

Dat schrijver Stefan Hertmans een begaafde musicerende jazzbroer heeft, is al langer bekend. Vanaf eind jaren 1990 zetten Stefan en Peter Hertmans regelmatig duoprojecten op. Maar recent sloegen de broers daadwerkelijk de handen in elkaar voor een muziek-cd. Samen met Nicolas Thys (bas) en Rony Verbiest (accordeon) maakten de Hertmans-broers een bij uitgeverij Pelckmans verschenen luisterboek Open de deur van het gedicht.

Peter bleef de gedichten van Stefan lezen tot er “beelden en gevoelens ontstonden die hij in muziek omzette”. De poëtische brandstof kwam onder meer uit Hertmans’ verzamelde gedichten Muziek voor de overtocht. Gedichten 1975-2005, De val van vrije dagen en Onder een koperen hemel. Ook Bert Joris en Dré Pallemaerts werkten mee aan Open de deur van het gedicht.

Nieuw modelcontract voor auteurs en uitgevers

Er is een nieuw modelcontract voor auteurs en uitgevers uit Vlaanderen. Het werd op 2 oktober voorgesteld in het Vlaams parlement door de Vlaamse Groep Algemene Uitgevers (GAU) en de Vlaamse Auteursvereniging (VAV). Vooral inzake digitale innovaties zijn er flinke bijsturingen. In het algemeen ligt er een sterkere nadruk op fair practice. Ook komt er een raad voor beroepsethiek voor de boekensector. Er is anderhalf jaar aan het nieuwe modelcontract overlegd en gewerkt.

Kort nieuws

# De veelvuldig bekroonde Nederlandse dichteres Ester Naomi Perquin is de laureaat van de Prijs voor Poëzie 2019 van de KANTL
(Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde). Uit de tussen 2016 en 2019 verschenen poëzie koos de jury haar dichtbundel Meervoudig afwezig. De prijs levert haar 5.000 euro op.

Linde de Potter oogstte lauweren met haar proefschrift over populaire elementen in het werk van Hugo Claus en streek zo de KANTL-prijs voor Literatuurstudie op, eveneens goed voor 5.000 euro.

# De Letterenfonds Vertaalprijs 2019, ter waarde van 15.000 euro, is toegekend aan literair vertaalster Russisch-Nederlands Aai Prins. De jury bestond uit Elly Schippers, Janny Middelbeek-Oortgiesen en Niek Miedema, allebei oud-laureaat. Aai Prins maakte recent naam met hervertalingen van Gogol, Pasternak en Andrej Platonov.

# De Europese Literatuurprijs 2019 gaat naar de roman Onder de Drachenwand van de Oostenrijkse auteur Arno Geiger en vertaler Wil Hansen. De prijs, die de beste hedendaagse Europese roman bekroont die in het afgelopen jaar in Nederlandse vertaling is verschenen, wordt op zondagmiddag 3 november uitgereikt door juryvoorzitter Abdelkader Benali op het Crossing Border Festival in Den Haag.

# Het festival Het Betere Boek slaat komende zaterdag 12 oktober weer zijn tenten op in De Krook en De Minard in Gent. Dit jaar is het leidende thema ‘Méditerannée – Mare Nostrum’. Curator Sigrid Bousset opteerde voor een Grand Tour langs de Middellandse Zee. Te gast zijn onder meer Ilja Leonard Pfeijffer, In Koli Jean Bofane, Stefan Brijs, Ghayath Almadhoun, Burhan Sönmez, Rachida Lamrabet, Fik Meijer, Gerda Dendooven, Michael de Cock, Patrick Lateur en andere namen uit binnen- en buitenland.

Traditiegetrouw sluit het festival af met de uitreiking van de debuutprijs De Bronzen Uil. Dit zijn de genomineerden: Hannelore Bedert met Lam (recensie); Annemarie Haverkamp met De achtste dag; Mariken Heitman met De wateraap (recensie); Julien Ignacio met Kus (recensie in overzichtsartikel); Tim Kamps met De verschrikkelijke jaren tachtig en Femke Vindevogel met Confituurwijk (recensie)

# Een ex-patiënte van een Limburgse traumapsycholoog schrok zich afgelopen zomer een hoedje toen ze het boek Het vergeten meisje van de bekende Vlaamse misdaadauteur Toni Coppers las. Het verhaal bleek nogal sterke gelijkenissen te tonen met haar eigen leven, meldt Het Laatste Nieuws. Ze ontdekte ook dat de auteur uitvoerig de betrokken psycholoog bedankte met wie hij nauw had samengewerkt. “De psycholoog heeft doodleuk mijn levenstrauma’s verpatst aan een misdaadauteur”, beweert ze. Maar Coppers, de psycholoog en de uitgeverij ontkennen formeel. De ex-patiënte trekt nu met een klacht naar een deontologische commissie van psychologen.

# De Nederlandse auteur Alex Boogers gaat naar Hollands Diep
en verlaat uitgeverij Podium. Podium, dat lang prat ging op zijn onafhankelijkheid, kwam onlangs in handen van Nieuw Amsterdam. Of dat een rol speelde bij Boogers’ beslissing, is niet bekend. Zijn nieuwe roman zou in het najaar van 2021 bij Hollands Diep verschijnen. Met Alleen met de goden bereikte hij in 2016 de shortlist van de Libris Literatuur Prijs.

# De Nederlandse uitgeverij Querido
start begin volgend jaar met een boekenreeks die speciaal gericht is op jongeren die zich identificeren als queer: Querido Glow. Onder queer moeten we iedereen verstaan die zich niet als 100 procent hetero affirmeert, met name dus LGBTQIA+, zoals het met een afkorting luidt. Querido-auteur Edward van de Vendel is de initiatiefnemer van deze reeks en wordt bijgestaan door drie redacteuren. De reeks, die in het voorjaar van 2020 demarreert, plukt in eerste instantie uit young-adultboeken.

# Het Vlaams Fonds voor de Letteren heeft een naamswijziging doorgevoerd. Sinds kort heet de ondersteunende organisatie voor de Vlaamse letterensector Literatuur Vlaanderen. Dat resulteerde ook in een nieuw logo en een nieuwe huisstijl, aldus directeur Koen Van Bockstal, die binnenkort directeur wordt bij UNICEF België. “Die toont ons als open, ambitieus, klantgericht, dynamisch en benaderbaar”. Sinds de oprichting in 1999 veranderde het takenpakket zo sterk dat de naam twintig jaar later de lading niet langer dekt. Literatuur Vlaanderen is immers veel meer dan zomaar een subsidieverstrekker. Ook het buitenlandbeleid is een belangrijke pijler. Op de site is sinds kort wel een overzicht te vinden van alle subsidies die Literatuur Vlaanderen / VFL toekende, vanaf het ontstaan van de organisatie in 1999.

[Lees verder onder video]

# Het Forum der Joodse Organisaties gaat dan toch geen strafklacht indienen tegen de Vlaamse schrijver en columnist Dimitri Verhulst, zo meldt de organisatie in een persbericht. Een column van Verhulst in De Morgen op 27 juli was de directe reden voor de aanvankelijke klacht. “Er is geen beloofde land. Er is gestolen land”, schreef Verhulst. Het voorbije weekend gingen Verhulst en Hans Knoop van het Forum der Joodse organisaties hevig met elkaar in gesprek in De Morgen, waarna toch enige lichte dooi intrad.

# Schrijfster Rachel Seiffert heeft lof voor de Engelse vertaling van Wil van Jeroen Olyslaegers in The Guardian: “Flemish author Jeroen Olyslaegers’ great strength here is to look into dark times and find ever darker corners to show his readers, revealing the doublethink and double dealing that occupation gives rise to.”

# Van de tegenwoordig in Zuid-Engeland wonende Benno Barnard verscheen zojuist zijn dagboek Zingen en creperen (Atlas Contact). In het weekblad Knack gaf hij in een uitgebreid interview commentaar op een en ander. Zoals steeds vuurde Barnard ook een aantal polemische vuurpijlen af. Op de vraag of zijn harde politieke uitspraken van weleer zijn erkenning als schrijver in de weg hebben gestaan, antwoordde Barnard: “Vast wel. Ik weet bijvoorbeeld dat een boek van me werd voorgedragen voor een literaire prijs, en dat een jurylid dat heeft tegengehouden met de woorden: ‘Van die conservatief? Geen sprake van.’ Nou, dan had T.S. Eliot de Nobelprijs voor de Literatuur niet mogen krijgen – die was veel rechtser dan ik. Mijn grootste ergernis is als mensen die ik écht slecht vind een prijs krijgen. Ik vind het heus niet erg als Jeroen Brouwers iets wint. Maar vaak ken ik die mensen niet eens, dan zoek ik een tekst van hen op, en na drie pagina’s weet ik: dit is Jip en Janneke, maar dan slechter geschreven. Hoe bestaat het dat dit intellectueel inferieure, stilistisch belabberde gezwam bewonderd wordt?”

Ook Peter Verhelst krijgt een sneer: “Anderzijds vind ik Peter Verhelst de meest overschatte onzin die je in ons taalgebied kunt aantreffen. Driemaal de Herman de Coninckprijs? Herman heeft zich drie keer omgedraaid in zijn graf.”

• De Papieren Man
• Dirk Leyman
• literair nieuws