literatuur

‘De papieren man’: verschuiving in de uitgeverswereld, verontwaardiging over Dimitri Verhulst en ander literair nieuws

De papieren man zit op het vinkentouw voor de literaire actualiteit in Vlaanderen en Nederland en maakt regelmatig een round-up. In deze zomeraflevering besteedt Dirk Leyman aandacht aan de verdwijning van uitgeverij Vrijdag en de talrijke vooraanstaande literaire doden die te betreuren vallen, naast transfernieuws in literair Nederland en de rel rondom Dimitri Verhulst. En heel wat up-to-date literair prijzennieuws.

Uitgeverij Vrijdag verdwijnt en wordt overgenomen door uitgeverij Pelckmans

Een kleine aardverschuiving in de Vlaamse uitgeverswereld: uitgeverij Pelckmans neemt de onafhankelijke uitgeverij Vrijdag over, die in 2008 werd opgericht door Rudy Vanschoonbeek. Pelckmans, een prominente speler op het terrein van kinderboeken, educatieve uitgaven en fictie en non-fictie, breidt daarmee zijn uitgeeffonds gevoelig uit en is duidelijk een sterke groeier in het Vlaamse uitgeverslandschap. Alle activiteiten en titels van Vrijdag gaan mee, met daarbij poëzie en proza, maatschappelijke actualiteit en graphic novels.

Bekende Vrijdag-auteurs zijn onder meer Elisabeth Lucie Baeten (die er haar kinderboeken uitgeeft), Kris Van Steenberge, Erik Vlaminck, Ingrid Vander Veken, Diane Broeckhoven en stand-upcomedian Michael Van Peel. Vrijdag – de naam verwijst naar het gelijknamige toneelstuk van Hugo Claus – gaf bijvoorbeeld ook de memoires uit van cineast Dominique Deruddere, en de laatste boeken van de recent overleden Walter van den Broeck. Vanschoonbeek was zelf vragende partij voor de overname.

Pelckmans is in zijn nopjes met de acquisitie. “Het sterke aanbod en de auteurs van Uitgeverij Vrijdag zijn een heel mooie verrijking voor ons”, aldus CEO Thom Pelckmans. Uitgeefmanager Peter Saerens: “We mikken op een volledige integratie van de fondsen vanaf 1 juli. En Pelckmans gaat ook blijven inzetten op debutanten, fictie en non-fictie.” Aangegane engagementen met Vrijdag-auteurs zullen worden nagekomen, zo wordt verzekerd. Een gedeelte van het personeel van Vrijdag stapt mee over. Vanschoonbeek zal weliswaar geen operationele taken meer uitvoeren, maar blijft in een eerste fase wel een adviserende rol vervullen. Elkedag Boeken, de verkoops- en promotiedivisie van uitgeverij Vrijdag die onder meer Van Oorschot en Maven Publishing verspreidde, komt niet bij Pelckmans terecht, maar bij New Book Collective. Dat zet binnenkort in Antwerpen voet aan de grond.

Uitgeversconcern VBK overgenomen door Amerikaanse Simon & Schuster

En nog meer uitgeversnieuws: de Amerikaanse uitgeversgigant Simon & Schuster, die dit jaar honderd jaar bestaat, neemt de Nederlandse uitgeversgroep Veen Bosch & Keuning over. “De acquisitie omvat alle Nederlandse en Belgische uitgeverijen in het portfolio van VBK, samen met zusterondernemingen Thinium en Bookchoice.” En verder in het persbericht: “In S&S heeft VBK een strategische partner gevonden om zijn langgekoesterde internationale ambities waar te maken zonder zijn autonomie te hoeven opgeven.”

VBK omvat onder meer Atlas/Contact, Ambo/Anthos en Houtekiet. Bekende auteurs uit deze fondsen zijn Herman Koch, Adriaan van Dis, Murat Isik, Geert Mak en Sacha Bronwasser. Eerder was er nog sprake van dat VBK – dat de laatste jaren moeilijker cijfers liet optekenen – fusiegesprekken voerde met De Bezige Bij. Het is dus intussen anders uitgedraaid.

Heisa over uitspraken door Dimitri Verhulst

Dimitri Verhulst kwam onverwachts in het oog van een storm van verontwaardiging terecht toen hij in De Afspraak zijn nieuwe – goed ontvangen – roman Bechamel Mucho (Altas/Contact) kwam voorstellen, deels gebaseerd op zijn ervaringen als animator in een luxueus all-in resort. Vooral deze uitspraak verwekte commotie: “Naargelang je met meer vrouwen sliep kreeg je als animator extra geld, als bonus bovenop het vast inkomen, uit een pot met zwart geld.” En dan: “Als je met meisjes jonger dan zestien naar bed ging, was het een dubbele bonus. Want de redenering van de chef was, als de kinderen content zijn, keren de ouders volgend jaar terug”.

Een Twitterstorm ontstond en in een boos opiniestuk in De Standaard schreef Saskia De Coster: “Met stoere verhalen met de grote jongens willen meedoen en dan beseffen dat die laffe tussenpositie – ‘het gebeurde, ik heb het gezien, maar ik heb wel niet meegedaan’ – misschien nog de kwalijkste positie van al is, het is veelzeggend.“ Bij de VRT keek de Ombudsman terug op de stennis.

Verhulst reageerde vorige week in Humo als volgt: “Veel mensen vinden blijkbaar dat ze lekker op mijn kap moeten zitten. Ze doen maar, hoor. Maar ik ben gewoon de boodschapper: als je daarom van mij een dader maakt, of minstens iemand die de zaken vergoelijkt, vind ik dat bijna een journalistieke misdaad.” Op de vraag van Humo “wat daar gebeurde, ís toch fout?” antwoordt Verhulst: “Ik heb [De Costers] brief niet gelezen, maar dat jaartal heb ik niet vermeld om zulk gedrag te vergoelijken. Zo’n gesprek in De afspraak gaat snel en ik kreeg de kans niet om er verder op in te gaan, maar: in 1996 is Dutroux opgepakt. Ik keerde pas na het losbarsten van die zaak terug naar België en ik herkende het land niet meer. Alles was veranderd. Dáárom liet ik dat jaartal vallen, om het ongelofelijke contrast te duiden.” En verder: “Ik heb ook niet gezegd dat die jongeren verkracht werden, hè. Geloof me, daar zaten een pak lolitaatjes bij. Velen van hen waren teléúrgesteld omdat ik geen seks met hen wilde. Ze waren dat gewend van de voorgaande jaren, het was de cultuur die er heerste.”

De hele heisa legt het boek alleszins geen windeieren, want het prijkt hoog in de verkoopcijfers.

Literair Nederland rouwt

# Er vallen de laatste maanden veel literaire doden te betreuren. Op 84-jarige leeftijd is schandaalschopper en auteur Jan Cremer overleden, de schrijver die in 1964 meteen beroemd werd met zijn debuut Ik Jan Cremer. “Een onverbiddelijke bestseller” moest én zou ze worden, deze scabreuze en stoutmoedige schelmenroman, vol doldrieste, onverzadigbare seksuele avonturen, een onderdompeling in de artistieke bohème én van de straat geplukte taal. En dat nog wel bij een bedaarde uitgever als De Bezige Bij. Toen Ik, Jan Cremer
op 28 februari 1964 verscheen, wekte het onmiddellijk ophef. In een week was de eerste druk van vijfduizend exemplaren uitverkocht en regen de herdrukken zich aan elkaar. Zevenvijftig drukken later en vijftien miljoen verkochte exemplaren wereldwijd blijft Ik, Jan Cremer een mijlpaal in de Nederlandse letteren, zij het dat de opgefokte machobranie nu wel gedateerd aandoet, en soms leest als een vergeeld tijdsdocument. Hij publiceerde daarna nog zo’n twintig boeken, onder andere het in drie delen verschenen De Hunnen.

Volgens zijn uitgeverij was Cremer, die ook actief was als kunstenaar, bezig met een nieuwe roman. De Bezige Bij meldde: “Hiermee verliest Nederland een icoon, die de kunst en literatuur ten diepste heeft veranderd. We zijn intens bedroefd en diep getroffen door zijn dood. Jan Cremer wordt in besloten kring begraven.” Lees ons in memoriam, en zie een uitgebreid obit in De Morgen.

# Schrijver en omroepman Wim Hazeu is eveneens op 84-jarige leeftijd overleden, aan de spierziekte ALS. Hazeu was vooral bekend als biograaf van een aantal prominente Nederlandse schrijvers en kunstenaars, onder wie J. Slauerhoff, M.C Escher, Gerrit Achterberg, Simon Vestdijk, Marten Toonder en Lucebert. Daarnaast was hij programmamaker bij de NCRV en tv-hoofd van de afdeling Drama. Hazeu was ook dichter, essayist en uitgever (onder meer bij Elsevier) en produceerde documentaires over schrijvers en kunstenaars als Paul Citroen, Hugo Claus, Dick Bruna en M.C. Escher. Meer info bij Villamedia.

# Willem van Toorn overleed op 88-jarige leeftijd in Frankrijk. Hij schreef meer dan veertig romans, verhalenbundels, dichtbundels en essays en vertaalde diverse boeken, waaronder het werk van Franz Kafka. Ook schreef hij de biografie van Emanuel Querido, de grondlegger van Uitgeverij Querido. Van Toorn ontving diverse literaire prijzen, zoals de Jan Campertprijs, de Herman Gorterprijs en de A. Roland Holst-penning voor zijn poëzie. Zijn roman Een leeg landschap (1988) werd genomineerd voor de AKO Literatuurprijs en de roman Het verhaal van een middag (1994) voor de Libris Literatuur Prijs. Eind 2010 ontving Van Toorn de Groeneveldprijs van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, voor zijn unieke en kritische bijdrage aan het debat over de groene ruimte. Nog recent verschenen van zijn hand Kafka voor beginners
en Ik moest u zo ontzettend veel schrijven, zijn keuze uit Kafka’s brieven (2024), de roman Morgenrood (2022) en de dichtbundel De dagen
(2020). Zie een obit bij Het Parool.

Als vertaler bracht hij poëzie van onder anderen Franco Loi en Cesare Pavese en proza van Klaus Mann, Franz Kafka, Stefan Zweig, Christopher Isherwood, John Updike en E.L. Doctorow. Zijn eigen werk werd onder meer in het Italiaans, Duits, Engels en Zuid-Afrikaans vertaald.

# Ook Frits Boterman (1948-2024), emeritus hoogleraar moderne geschiedenis van Duitsland aan de Universiteit van Amsterdam, is overleden. Hij gold als een specialist inzake de hedendaagse geschiedenis van Duitsland, waarover hij veelvuldig publiceerde, onder meer bij De Arbeiderspers. Tot zijn belangrijkste boeken behoren: Moderne geschiedenis van Duitsland 1800-1990 (1996), Dichters en denkers (2008), Cultuur als macht (2013), Duitse daders
(2015), Het land van Merkel (2017) en Tussen utopie en crisis
(2021). Op het Duitsland Instituut staat een uitgebreid in memoriam.

# Tekstwetenschapper en Couperuskenner H.T.M. van Vliet is op 74-jarige leeftijd gestorven. Hij was van 1983 tot 1992 hoofd van het Bureau Basisvoorziening Tekstedities en van 1992 tot 2002 directeur van het Constantijn Huygens Instituut. “Onder Dicks leiding werd het ‘CHI’ dé plek in Nederland waar theorie en praktijk van het editeren samenkwamen. Klassieke, monumentale series als de Volledige Werken Louis Couperus, de reeks Monumenta Literaria Neerlandica en de serie Middeleeuwse Verzamelhandschriften uit de Nederlanden zetten de editiewetenschap ook internationaal op de kaart”, meldt het instituut. “Hij verzorgde ook het werk van onder anderen J.C. Bloem, Louis Couperus, J.H. Leopold, H. Marsman en S. Vestdijk en publiceerde tal van studies over en briefwisselingen van deze auteurs.”

Koen Peeters wordt gastdocent aan de KU Leuven

Koen Peeters is het komende academiejaar 2024-2025 Writer in Residence aan de KU Leuven. Peeters, die communicatiewetenschappen en antropologie studeerde, treedt zo in de voetsporen van Maud Vanhauwaert, Bart Moeyaert, Annelies Verbeke en Saskia De Coster. “Met Koen Peeters kiezen we dit jaar voor een schrijver voor wie literatuur ontstaat op het kruispunt van grote en kleine geschiedenissen. Zijn liefde voor kennis blijkt uit de verschillende vormen zoals kunst, antropologie of sterrenkunde die in zijn romans aan bod komen”, licht Liesbet Heyvaert, decaan van de Faculteit Letteren, toe. Peeters werkt graag en vaak samen met andere schrijvers of hedendaagse kunstenaars, wat telkens resulteert in aparte publicaties, meldt de KU Leuven nog. “Peeters’ nieuwste roman Georges handelt bijvoorbeeld over fictieve ontmoetingen met als rode draad de naam Georges. Hij neemt je mee naar Oostende waar een postbeambte de schrijver James Joyce ontmoet, naar het stadspark in Leuven waar de jonge Paula aan de praat raakt met de Belgische astronoom Georges Lemaître, tot helemaal naar Georgië.”

Kort nieuws

# Nee, u bent niet op de voetbalpagina’s terechtgekomen, maar ook in letterenenland valt er tijdens de zomer transfernieuws te rapen. Niña Weijers heeft voor haar nieuwe roman getekend bij De Arbeiderspers, zo maakt de uitgeverij bekend. Weijers’ nieuwe roman verschijnt in 2026. Haar werk – onder andere De consequenties (2014), Kamers antikamers (2019) en Cassandra (2023) – verscheen tot op heden bij Atlas/Contact, dat ze dus achter zich laat. Ook Ingmar Heytze maakt de overstap naar een andere uitgeverij. Na 23 jaar bij Podium vertrekt hij naar uitgeverij Van Oorschot. Zijn verzameld werk werd in september 2023 onder de titel Voor jou altijd alles nog uitgegeven bij Podium, dat zich als imprint van Park Uitgevers meer op non-fictie is gaan richten. De eerste uitgave van Heytze bij Van Oorschot – een “bont brievenboek in gedichten” – zal als titel Postkamer dragen en verschijnt in januari 2025.

# Verder verlaat Dirk van Weelden De Bezige Bij om zijn nieuwe boek onder te brengen bij Uitgeverij Querido. Hij werkt aan een “literair non-fictieboek” dat in het najaar van 2025 zal verschijnen. De meeste boeken van filosoof, essayist en schrijver Dirk van Weelden, die dertig jaar geleden debuteerde met zijn boezemvriend Martin Bril, verschenen bij De Bezige Bij, zoals zijn laatste boek Het voorbeeld van hun liefde (2022), ook enkele bij VBK. Over de overstap zegt van Weelden: “Ik zocht een uitgever die enthousiast is en wil meedenken aan de plannen die ik heb. De Bezige Bij kon dat niet meer zijn (no hard feelings) en Querido is dat wel.”

# Naar aanleiding van het vijftienjarige bestaan van uitgeverij Marmer is formeel afscheid genomen van oprichter Marc van Gisbergen, die het stokje overdraagt. Van Gisbergen blijft wel als publisher-at-large aan de uitgeverij verbonden. Karin Dienaar en dochter Sara van Gisbergen zetten de uitgeverij voort. Volgens Boekblad heeft dat weinig gevolgen voor de strategie van Marmer, dat inzet op thrillers en populaire buitenlandse vertalingen.

# Vanwege gezondheidsredenen kan schrijver en televisiepersoonlijkheid Adriaan van Dis
op advies van behandelende specialisten het komende seizoen van VPRO Zomergasten niet presenteren, meldt zijn uitgever Atlas/Contact. “Tot mijn grote spijt moet ik nu pas op de plaats maken. Ik verwacht een spoedig herstel”, meldt Van Dis, die last heeft van “extreme duizelingen”. In overleg met Van Dis wordt de presentatie nu verzorgd door oud-presentatoren van Zomergasten, met name Janine Abbring, Jelle Brandt Corstius, Hanneke Groenteman, Peter van Ingen, Margriet van der Linden en Joris Luyendijk. Ook in zijn eerder opgenomen (korte) podcast Van Dis Ongefilterd kondigt hij ook een zomerstop van de podcast tot 7 september aan. Lees ons oeuvrestuk over Van Dis.

# Meer dan 300.000 mensen hebben in Nederland de petitie Boekenprijs: 21% btw, een waardeloos idee ondertekend. Twee weken geleden werd de petitie aangeboden aan leden van de Tweede Kamer, meldt Bazarow. De teller stond toen op 285.000. De Boekenbtw-petitie werd opgestart door de CPNB en behoort nu al tot vijf meest getekende petities op petities.nl. En protesteert tegen de plannen van het nieuwe kabinet. Ondertekenen kan hier.

# Schrijvers die bedreigd of geïntimideerd worden, kunnen in Nederland sinds kort terecht bij het nieuwe meldpunt SchrijversVeilig. Ze kunnen er incidenten melden, advies inwinnen en ondersteuning krijgen. “Volgens de initiatiefnemers kampt de boekensector met een groeiend probleem van dreiging en intimidatie. Dit vindt vaak online plaats, bijvoorbeeld als schrijvers zich mengen in de actualiteit”, aldus Nu.nl. SchrijversVeilig benut de expertise en middelen van het in 2019 gestarte PersVeilig voor journalisten.

# Het Louis Couperus Museum
in Den Haag heeft op 15 mei definitief de deuren gesloten. Het museum hoopte vorig jaar nog op een doorstart, maar kon niet meer de gewenste financiële steun vinden. De collectie gaat in eerste instantie naar het Literatuurmuseum. “De overige stukken zullen hun weg vinden naar een of meerdere veilingen.”

En het prijzengeweld

Tomas Lieske is bekroond met de Constantijn Huygens-oeuvreprijs

In het Nederlandse radioprogramma Kunststof werd bekendgemaakt dat Tomas Lieske (pseudoniem van Ton van Drunen, 1943) de Constantijn Huygens-prijs 2024 ontvangt. “Hiermee bekroont de jury zijn gehele oeuvre, dat bestaat uit romans, verhalen, gedichten en essays waarin de taal fonkelt, de nieuwsgierigheid bloeit en de verbeelding wordt gevierd”, luidt het.

Lieske – die in Vlaanderen moeizamer een publiek vindt – debuteerde in 1987 met de dichtbundel De ijsgeneraals en brak in 2000 door naar een groter publiek met zijn roman Franklin. Zijn meest recente roman, Niets dat hier hemelt, is in 2023 bekroond met de F. Bordewijk-prijs voor verhalend proza. Hij won de VSB Poëzieprijs voor Hoe je geliefde te herkennen en de Libris Literatuur Prijs voor zijn roman Franklin.

Uit zijn werk spreekt een aanhoudende fascinatie voor grenzen en overgangsgebieden, aldus het Literatuurmuseum. “Tussen verleden en heden, kennis en verbeelding, goed en kwaad bevindt zich een dun vlies. Veel van zijn personages – vaak verloren, verweesde en beschadigde kinderen – gebruiken hun levendige verbeelding om een tekort te compenseren. De romans en gedichten van Lieske roepen dan ook werelden op waarin wat bestaat niet belangrijker is dan wat niet bestaat.”

Zelf zegt hij dat hij voortdurend op zoek is naar actuele thema’s, naar waar het in de wereld over gaat. “Dat kan rechtstreeks, dan heb je het over de dingen om je heen. Maar zo’n schrijver ben ik niet. Ik geef via een omweg commentaar op de wereld om mij heen. Neem bijvoorbeeld Niets dat hier hemelt. Deze roman speelt zich af in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw, in een dorp dat in die vorm eigenlijk niet meer bestaat. Je gaat als lezer terug in de tijd, naar een periode die voorafgaat aan de nazitijd. Dat komt in het boek voor, maar tegelijkertijd gaat het veel meer over de wereld van nu, maar dan in een iets andere verpakking. Meer achtergronden zijn te vinden bij het Literatuurmuseum, dat de uitreiking van de prijs in Theater aan het Spui organiseert, in samenwerking met Writers Unlimited Internationaal Literatuurfestival op zaterdagmiddag 25 januari 2025.

Op de lage landen vind je een dossier rond het oeuvre van Tomas Lieske.

Bronzen Adhemar voor Brecht Evens

De in Parijs wonende Vlaamse stripkunstenaar en illustrator Brecht Evens is de laureaat van de 25ste Bronzen Adhemar, de belangrijkste onderscheiding in Vlaanderen voor Vlaamse stripmakers. Evens ontvangt voor de tweejaarlijkse bekroning een cheque van 10.000 euro. “Evens heeft de nieuwe Vlaamse strip artistiek op de kaart gezet, en internationaal doen doorbreken. (….) Ze beslist om Brecht Evens de Bronzen Adhemar toe te kennen voor zijn indrukwekkende, unieke en geniale oeuvre, voor zijn kapitale invloed op een nieuwe generatie van stripmakers en voor de internationale uitstraling die hij ook op de Vlaamse strip heeft doen neerdalen”, aldus het juryverslag. Evens is al vaker bekroond. Zo kreeg hij eerder al de Willy Vandersteenprijs. Recent verscheen het eerste deel van zijn trilogie De bondgenoten. Binnenkort lees je op de lage landen een portret van de stripkunstenaar.

Libris Literatuurprijs voor de tweede keer naar Rob van Essen

Eerder meldden we al dat Rob van Essen de Libris Literatuur Prijs 2024 op zijn naam heeft geschreven voor zijn roman Ik kom hier nog op terug. In 2019 was hij al eens laureaat met zijn boek De goede zoon en klopte hij toen topfavoriet Ilja Leonard Pfeijffer. De jury beschouwt het zelfs als “de beste roman die Van Essen ooit schreef.”

Er is sprake van “een krankzinnige fantasie met een fikse diepgang, een verhaal dat gaandeweg handen en voeten krijgt en een onverwachte ontknoping heeft.” Zo prees Libris-juryvoorzitter en bestuurskundige Kim Putters uitbundig Ik kom hier nog op terug, waarin journalist Rob Hollander terugreist in de tijd. Zo kon Van Essen opnieuw de cheque van 50.000 euro en de bronzen legpenning op zak steken. Ik kom hier nog op terug verscheen op de valreep van 2023. De roman met sciencefictionelementen kwam zo nog nét in aanmerking voor de juryberaadslagingen. “Onze kaarten moesten opnieuw worden geschud, want dit boek was van uitzonderlijke kwaliteit”, benadrukte de jury. Vooral de compositie werd geroemd, “omdat alles een betekenis heeft, alles in elkaar grijpt”. De Libris-winst is ook een meevaller voor VBK en uitgeverij Atlas/Contact, net overgenomen door de Amerikaanse moloch Simon & Schuster. Meer details bij De Morgen.

Samen met Sarah Meuleman verzorgde Rob van Essen voor de lage landen een columnreeks.

Ultima Letteren voor schrijversduo Elvis Peeters & Nicole van Bael

Op 30 april mochten dertien laureaten de Vlaamse cultuurprijzen, de Ultimas, in evenveel categorieën op hun hoed steken. Daarbij ging de Ultima Letteren naar Elvis Peeters, pseudoniem van het schrijversduo Nicole Van Bael en Jos Verlooy, van wie recent nog De tijden verscheen. De jury maakt gewag van “een stevig, fris oeuvre met een unieke signatuur en een sterk literair kompas”. In dit dossier lees je al onze recensies van het werk van Peeters.

Meesterschapsprijs voor Miriam Van hee

Dichteres Miriam Van hee ontving van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde de vijfjaarlijkse Prijs voor Meesterschap. Deze in 1920 ingestelde oeuvreprijs wordt eenmaal in de vijf jaar toegewezen, afwisselend in één van de categorieën schone letteren, Nederlandse taal- en letterkunde, en geschied- en oudheidkunde, zodat de toekenning in elk van deze categorieën eenmaal in de vijftien jaar plaatsvindt. De prijs bestaat uit een object en oorkonde. Het juryrapport prijst haar “levenslange toewijding aan de poëzie, het sensitieve raffinement van de gedichten en de stelselmatige verdieping van thema’s als vergankelijkheid, melancholie, beweging versus stilstand, thema’s en motieven waaraan ze in elk van haar bundels vormgeeft.” De jury bestond uit de Commissie voor Schone Letteren, zijnde Hanneke van Eijcken, Lies Van Gasse, Pia de Jong, Yves T’Sjoen en Kester Freriks (voorzitter). Extra informatie staat te lezen bij de KANTL.

Kort prijzennieuws

# Non-fictieauteur, journalist en oprichter van uitgeverij Fosfor Jeroen van Bergeijk is gelauwerd met de M.J. Brusseprijs voor het beste Nederlandstalige journalistieke boek met Undercover aan het werk (Ambo/Anthos). Van Bergeijk neemt in zijn boek een ongegeneerde kijk in de onderkant van de huidige arbeidsmarkt. De jury: “Zijn werk raakt ons. Undercover gaan is een van de zwaarste wapens die een journalist in kan zetten. Van Bergeijk worstelt met de vraag of het voor zijn verhalen legitiem is. Wij vinden dat hij overtuigend heeft laten zien dat het moest”, aldus de jury. De M.J. Brusseprijs levert hem een oorkonde en een geldbedrag van 10.000 euro op. Lees ons interview met Van Bergeijk.

# Essayiste, romancière en hoofd Boeken van De Groene Amsterdammer Marja Pruis
ontvangt de Dr. Wijnaendts Franckenprijs voor literatuurkritiek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde voor haar boek Boos Meisje. Over vrouwen en frictie. De prijs is bedoeld “ter bekroning van een recente essayistische boekpublicatie, afwisselend op het terrein van de literatuurkritiek en de cultuurgeschiedenis, en bestaat uit een oorkonde en € 10.000”. Meer details bij Tzum.

# De 82-jarige Nederlandse schrijfster Lidy van Marissing is bekroond met de prestigieuze Sybren Poletprijs. “Na Peter Verhelst en Michael Tedja is de driejaarlijkse Sybren Poletprijs dit jaar toegekend aan romancier en dichter Lidy van Marissing. De Poletprijs is met 35.000 euro een van de grootste literaire prijzen van het land en wordt gefinancierd uit een legaat van Sybren en Cora Polet, die bepaalden dat de prijs moest worden toegekend aan een schrijver die werk maakt in ‘de geest van Sybren Polet’”, aldus jurylid Jos Joosten op de site Neerlandistiek. Lees hier ons oeuvrestuk, en lees de column van Thomas Heerma van Voss.

# De Theo Thijssen-prijs 2024 is toegekend aan Edward van de Vendel (1964). De driejaarlijkse prijs voor kinder- en jeugdliteratuur bestaat uit een geldbedrag van 60.000 euro, een oorkonde en een sculptuur van Theo Thijssen gemaakt door Hans Bayens. Van de Vendel krijgt de prijs op 14 november in het Nederlandse Literatuurmuseum in handen. De jury, bestaande uit Andrea Kluitmann (voorzitter), Annemarie Terhell, Annemie Leysen, Daan Remmerts de Vries en Zindzi Zevenbergen, beschouwt Van de Vendels oeuvre als “geloofwaardig, oprecht en warmhartig.” Alle details bij het Literatuurmuseum.

# De Belle van Zuylenring 2024 is toegekend aan Nobelprijswinnares
Svetlana Alexijevitsj (1948), zo maakte het International Literature Festival Utrecht bekend. De Belarussische auteur en onderzoeksjournalist ontvangt de internationale ereprijs “voor een schrijversoeuvre met een grote maatschappelijke betrokkenheid” op 28 september tijdens festivaldag Exploring Stories. Haar oeuvre is “een monument voor lijden en moed in onze tijd” en “uitzonderlijk groots en uitzonderlijk intiem”. Die dag zal Alexijevitsj ook de Belle van Zuylenlezing voor haar rekening nemen. Meer details hier.

# De Friese auteur Sytse Jansma wint de C. Buddingh’-prijs met zijn bundel Rozige maanvissen, de prijs voor het beste Nederlandstalige poëziedebuut. De andere nominaties waren voor Merel van Slobbe, Bob Vanden Broeck en Dewi de Nijs Bik. In Rozige maanvissen
beschrijft Jansma zijn rouwproces na de dood van zijn vriendin Roos, die overleed aan een hersenbloeding. In zijn gedichten zoekt hij troost en acceptatie en naar vormen om het leven zonder Roos gestalte te geven. Uit het juryrapport: “In Rozige maanvissen wordt een heel persoonlijk lijden, het plotseling verliezen van je geliefde, verheven tot grootse poëzie. Daar streven natuurlijk meer dichters naar, maar het bijzondere van deze bundel is dat de gehele poëtische trukendoos open wordt gegooid, een trukendoos die de dichter goed kent en uitmuntend weet in te zetten, maar dat de authenticiteit en rauwheid van het verdriet dwars door al die truken heen schijnt. Je gelooft de dichter wanneer hij, bijna wanhopig soms, alles wat taal kan zijn tot een reddingsboei probeert te maken.” Lees onze recensie.

# Jeroen Olyslaegers maakt met de Franse vertaling van Wildevrouw (La Femme sauvage) kans op de dertigste editie van de Prix Jean Monnet de Littérature Européenne. Hij is een van de drie shortlistkandidaten en de twee anderen zijn niet de minsten: Ian McEwan (met Leçons) en Pascal Quignard (met Les heures heureuses). In september kennen we de winnaar, op 18 november volgt de uitreiking tijdens het Festival des Littératures européennes. De laureaat strijkt 5.000 euro op. Vorig jaar ging de onderscheiding naar Amélie Nothomb. Meer informatie bij het Franse vakblad Livres Hebdo.

# Tiemen Hiemstra is de winnaar van de Anton Wachterprijs 2024, de tweejaarlijkse prijs voor het beste Nederlandstalige debuut. Eerder was de in Antwerpen wonende Nederlander ook al bekroond met de Debutantenprijs, de voortzetting van de Lucy B. en C.W. van der Hoogtprijs (1925-2022). De Anton Wachterprijs, één van de oudste literaire prijzen van Nederland, omvat een replica van het beeldje van Anton Wachter en een geldbedrag van 2.000 euro. De andere genomineerden waren Martien van Agtmaal met Het objectief, Rinske Bouwman met Een soort eelt, Dieuwertje Mertens met Moeders. Heiligen, Fien Veldman met Xerox en Gijs Wilbrink met De beesten. Hiemstra staat op ook de longlist van de Prix Fintro Prijs Supporting Young Artists in de categorie literatuur. Lees onze recensie en beluister onze podcast met Tiemen Hiemstra en Nele Van den Broeck.

# Mathijs Deen is de winnaar van de NBD Biblion Gouden Strop 2024, de prijs voor het beste Nederlandstalige spannende boek. Deen krijgt de prijs voor De duiker, het tweede deel van zijn Waddentrilogie. “Het winnende boek heeft alles in zich wat een boek goed maakt: een meeslepend verhaal, een goed en spannend plot dat ook nog eens in een bijzonder mooie stijl is opgeschreven. En: een onorthodox hoofdpersonage waar je aan verknocht raakt.” Zie meer details op de site van Athenaeum Boekhandel. De prijs is in 1986 in het leven geroepen door het Genootschap van Nederlandstalige Misdaadauteurs en vernoemd naar het gelijknamige boek van Joop van den Broek. Lees onze recensie van De duiker en een stuk van Deen zelf over de Noordzee.

# De debutanten Maral Noshad Sharifi (Citroeninkt), Maud Vanhauwaert (Tosca), Inez de Goede (Droomhuis), Valentijn de Heer (Beste mevrouw Eva) en Ramy El-Dardiry (Tussen morgenzee en avondland) zijn de kanshebbers voor de Hebban Debuutprijs 2024. De Hebban Debuutprijs wil Nederlandstalige debutanten een extra podium bieden en is naar eigen zeggen “de enige literaire juryprijs van Nederland en Vlaanderen met een grote invloed van lezers.” De genomineerden van dit jaar zullen deze zomer een voor een te gast zijn in het NOS-programma Met het Oog op Morgen op NPO Radio1. Ramy El-Dardiry kreeg vorig jaar al de Bronzen Uil Debuutprijs voor Tussen morgenzee en avondland; Maud Vanhauwaert is met Tosca
– eerder in de running voor de Libris – de enige Vlaamse genomineerde. Vorig jaar ging de Hebban Debuutprijs naar Forugh Karimi met De moeders van Mahipar, Ilse Ceulemans was toen met De tijdontkenner de enige Vlaamse auteur op de shortlist. De prijsuitreiking vindt plaats op zaterdag 7 september tijdens het Debutantenbal in Sociëteit De Kring in Amsterdam. De winnaar ontvangt een award, een cheque van 2.500 euro en wordt een maand lang uitgelicht op lezerscommunity Hebban.nl.

# Tenslotte is er ook nog de longlist van de Libris Geschiedenis Prijs, met daarop ook de biografie van Hugo Claus door Mark Schaevers. De shortlist volgt op 8 september, de winnaar mag rekenen op 20.000 euro. Dit zijn, naast Schaevers, de genomineerden: Karin Amatmoekrim (In wat voor land leef ik eigenlijk? Anil Ramdas onmogelijk kosmopoliet), Bas von Benda-Beckmann (Het kleedje voor Hitler. Een familiegeschiedenis), Michal Citroen (Een adres. De geschiedenis van de Joodse onderduik), Jaap Cohen (De bolle Gogh. Biografie), Benjamin Duerr (De droom van Den Haag. De Haagse vredesconferenties en het ontstaan van een nieuwe wereldorde), Rick Honings (De ontdekking van Insulinde. Op reis in Nederlands-Indië in de negentiende eeuw), Daan Nijssen (Alle wegen leiden naar Babel. De voorgeschiedenis van de zijderoute), Bob Pierik (Zo veel leven voor de deur. Een geschiedenis van alledaags Amsterdam in de zeventiende en achttiende eeuw) en Robin te Slaa (De Rapaille Partijen. Antipolitieke sentimenten 1918-1931).

• Dimitri Verhulst
• Jan Cremer
• Koen Peeters
• Miriam Van hee
• Niña Weijers
• Tomas Lieske