Uitgeverij ‘L’Âne qui butine’ kleurt graag buiten de lijntjes

In een Belgische stad niet ver van de Franse grens, in een straatje langs de spoorweg, schuilt L’Âne qui butine: een ezel die woorden, papier, boeken (vooral van kunstenaars) verzamelt en uitgeeft. Uitzonderlijk is dat L’Âne boeken publiceert in een tweetalige editie Nederlands-Frans.

L’Âne qui butine houdt zich voornamelijk bezig met kunstenaarsboeken en creatief boekbinden. Het verhaal van deze bijzondere uitgeverij begint in 1999 met de Franse schrijfster Anne Letoré (1959, Amiens) en Jacques Abeille. In 2000 ontmoette Letoré de Kortrijkse boekbinder en restaurateur Christoph Bruneel (1964), die de vormgeving verzorgde van Venise, een boek waaraan 25 auteurs meewerkten uit de vier windstreken van de Franstalige wereld én uit Vlaanderen. Sindsdien hebben Letoré en Bruneel de teugels van L’Âne samen in handen.

In 2001 vestigt het echtpaar zich in Moeskroen, een Belgische faciliteitengemeente aan de Franse grens. De literatuur die zij presenteren, is oorspronkelijk bedoeld om de grenzen van de verbeelding te verleggen, maar uiteindelijk veegt deze uitgeverij ook de grenzen van de taal en van het grondgebied uit.

Literaire smeltkroes

Gedreven door een zucht naar onafhankelijkheid weigert deze grensoverschrijdende uitgeverij, die in eigen beheer uitgeeft, afhankelijk te zijn van subsidies. En ze laat haar auteurs ook van die vrijheid genieten. Als zij ermee instemmen om L’Âne qui butine exclusiviteit te verlenen, worden zij de enige eigenaars van hun eigen werk.

Bruneel en Letoré maken er een erezaak van om een relatie van respect en vertrouwen te ontwikkelen met hun medewerkers, in het bijzonder met degenen die kunstenaarsboeken produceren, aangezien die vele uren van samenwerking vragen.

Het is niet ongewoon dat het duo, nadat het een talent (beroemd of ongepubliceerd, al dan niet afkomstig uit de streek) heeft ontdekt tijdens lezingen, wedstrijden of ontmoetingen, hem of haar bij zich thuis uitnodigt voor een drankje of een goede maaltijd.

Toch is het niet zozeer de auteur maar wel de tekst die hun redactionele keuzes stuurt. Van regionalisme tot conceptuele poëzie: L’Âne schuwt geen enkele stijl. In tegenstelling tot wat velen denken, is deze ezel allesbehalve koppig, hij is zelfs heel open, op één voorwaarde: verras hem!

Bruneel en Letoré moedigen auteurs aan om hun comfortzone te verlaten, zoals blijkt uit de collectie Troglodyte, waarin elke deelnemer wordt uitgenodigd een tekst te schrijven over een muzikale emotie.

Hoewel zij geen echte redactionele lijn hebben, weten zij wel goed wat ze niet willen. Je zult ze niet zien surfen op de laatste trends: geen ecologie of feminisme op het menu. Zij houden zich evenmin bezig met jeugdliteratuur. In de eerste plaats omdat dit genre in de loop der jaren een aanzienlijke ontwikkeling heeft doorgemaakt en dus een zekere specialisatie vereist. Ten tweede omdat het inderdaad moeilijk is een sprookje uit te geven naast werken die als ‘pornografisch’ kunnen worden omschreven.

Een ezel voor alle terreinen

Christoph Bruneel bindt veel van de door L’Âne qui butine gepresenteerde werken met de hand. De uitgeverij wil het kunstenaarsboek democratiseren. Ze wil ook af van het imago van elitaire, te dure objecten. De gemiddelde prijs van een uitgave is 300 euro.

Hoewel L’Âne vooral bekend is om zijn kunstenaarsboeken, beperkt de uitgeverij zich niet tot dit genre. Je vindt in hun catalogus onder andere een door vier handen gemaakte graphic novel en zelfs vinylplaten. Bruneel en Letoré bieden ook workshops en lezingen aan en organiseren tentoonstellingen.

De afgelasting van boekenbeurzen en de sluiting van de culturele sector door corona was echter een klap voor deze onafhankelijke micro-uitgeverij. Bijeenkomsten en andere promotie-evenementen konden niet plaatsvinden, waardoor haar zichtbaarheid verminderde. Voor het Frans-Belgische koppel, dat vroeger ongewone lezingen organiseerde, bijvoorbeeld in bomen of in openbare toiletten in Koksijde, heeft de gezondheidscrisis een grote impact gehad, zowel op de verkoop als de sociale relaties. Zij kunnen echter rekenen op Radio Campus om het contact met het publiek te onderhouden. Op het radiostation van de universiteit van Rijsel presenteren zij mee het programma P(o)ète, mais pas les plombs!.

In beide talen, s’il vous plaît!

L’Âne heeft werken in het Nederlands gepubliceerd in de collectie Driewerf en heeft de talen van Vondel en Molière samengebracht (maar nooit gemengd) in de collectie Cahiers chroniques. Met de collectie Langue bifide hebben zij zich aan tweetalige werken gewaagd.

Deze collectie bevat een even rijk als gevarieerd oeuvre: van de graphic novel Moeilijke doorgang, die Christoph Bruneel en Dominique Beun (een kunstenares met een mentale beperking) samenbrengt, tot Pubers, Pietenpakkers/Pubères, putains, de eerste volledige vertaling in het Nederlands van een werk van de dichter Jean-Pierre Verheggen. Bruneel verzorgde het voorwoord en de vertaling van deze soms vulgaire en obscene tekst, die de taal, het eigenlijke onderwerp van dit boek, in al haar dimensies presenteert. Het werk is geprezen door grote namen als Peter Holvoet-Hanssen, Jan Fabre en Alain Delmotte.

De laatste publicatie in de reeks is Gulden Spoorloos / Éperoad-movie. Enkele jaren geleden kregen de geschiedenisfanaten Christoph Bruneel en Peter ‘Arthur’ Caesens (samen het duo De Lanzedeners) een opdracht van een Franse uitgever: ze moesten historische fictie schrijven tegen de achtergrond van de diefstal van de Gulden Sporen, zoals bericht door CNN. Door de eeuwen heen en onder het toeziend oog van een alchemist gaat een hilarisch duo detectives op zoek. Ze heten Debrassin & Faux-Houblon en hebben meer weg van Jansen en Janssen dan van Sherlock en Watson.

Ze nemen ons mee op een dol avontuur dat onder meer bestaat uit een rondleiding door de stad Kortrijk, waar historische figuren uit de regio en populaire figuren door elkaar lopen. Het boek is doorspekt met anekdotes en een flinke dosis humor.

In 2019 sterft Caesens in een woningbrand, die ook zijn boekenverzameling decimeert (zijn ‘Alles behalve ideaal’-bibliotheek bestond uit meer dan een miljoen titels). Bruneel en Letoré besluiten de roman uit te geven bij L’Âne qui butine. Afgezien van enkele toevoegingen, zoals een lijst van personages, blijft het boek trouw aan de oorspronkelijke, door de twee partners geschreven tekst.

De literaire wereld mag dan wel verliefd zijn op de taal, toch lijkt zij terughoudender te zijn om verschillende talen in één werk te verenigen. Terwijl veel mensen in de Nederlandstalige literaire wereld de vertaling van Pubères, putains toejuichten, waren de boekhandelaren eerder terughoudend.

Het is waar dat er weinig literaire salons aan deze literatuur worden gewijd en dat vertalingen duurder zijn. Maar een boek dat minder warm wordt onthaald dan gehoopt zal L’Âne niet tegenhouden. Tweetaligheid zit tenslotte in het bloed van deze ezel.

Deze uitgeverij is uiteindelijk een verhaal van ontmoetingen: die van Letoré en Bruneel, van kunstenaarsboeken en teksten, van het medium en het beeld, van genres en stijlen, van talen, van auteurs en van verschillende werelden.

U kunt deze vrolijke literaire smeltkroes ontdekken in de catalogus van L’Âne qui butine. En de avonturen van deze fantastische viervoeter zijn te volgen op zijn Facebook-pagina.