ZONNEDAUW EN AKKERDISTEL. De poëzie van H.H. ter Balkt

Afkomstig uit een dorpje in Twente, zonder academische opleiding, heeft Ter Balkt zich altijd een buitenstaander gevoeld, en misschien heeft hij dat imago ook een beetje gecultiveerd. Nadat zijn debuut als onbehouwen rariteit was opgemerkt, werkte hij jarenlang aan een oeuvre dat op geen enkele manier aansloot bij de literaire mainstream, en doordat hij liever niet in de Randstad kwam en er geen moeite voor deed een netwerk op te bouwen, bleef hij tot in de jaren negentig enigszins een cultschrijver. Hij stond, en dat had hij natuurlijk aan zichzelf te wijten, bekend als boerendichter, die vlammende, maar vaak ook cryptische elegieën en balladen over varkens, aardappelen en obsoleet geworden landbouwwerktuigen schreef.

De afgelopen twintig jaar is Ter Balkt echter uitgegroeid tot een algemeen erkende grootheid, hetgeen culmineerde in de Constantijn Huygens-prijs in 1998 en de P.C. Hooft-prijs in 2003. Onder jongere dichters geldt hij als geliefd en inspirerend voorbeeld. Toen in april 2014 de verzamelde gedichten werden gepresenteerd, droegen onder anderen Mustafa Stitou, David Van Reybrouck, Alfred Schaffer, Mark Boog, Saskia de Jong en Maarten van der Graaff gedichten voor die ze speciaal voor hem hadden geschreven. Geen Nederlandse dichter roept zoveel liefde en enthousiasme op als Ter Balkt.

Dat is des te opmerkelijker omdat zijn poëzie verre van eenvoudig is. De bezwerende taal, vol imperatieven, blaast leven in gloeilampen, straatstenen, bosranden, turfrook en vliegtuigmagneten, ze hamert haar spreuken het brein in met behulp van drammende herhalingen, maar menige regelafbreking lijkt op het eerste gezicht willekeurig, en de conceptuele structuur van de gedichten is vaak buitengewoon ondoorgrondelijk – behalve dat het duidelijk is dat de dichter zich ergens tegen verzet. Daar komt bij dat Ter Balkt aan de lopende band verwijst naar cultuurverschijnselen die niet voor iedereen vanzelf spreken.

Al deze elementen samen zorgen ervoor dat het enige tijd en inspanning vergt om in Ter Balkts universum door te dringen, hetgeen verklaart waarom de interpretatie van dit oeuvre nog maar nauwelijks is begonnen. Daar staat tegenover dat de overtuigingskracht van klank, ritme en beelden zo sterk is dat geen poëzielezer zich eraan kan onttrekken, zelfs al blijft de betekenis in eerste instantie duister. Een van de verklaringen voor die betovering schuilt in Ter Balkts bijna klassieke gevoel voor vorm, al tracht hij de formele structuur vaak te verdoezelen door rijmwoorden op posities te plaatsen waar je ze niet verwacht.

"