DE KLANK VAN DE OORLOG. Muziek tijdens de Eerste Wereldoorlog

Oorlog en vrede hebben sinds mensenheugenis componisten geïnspireerd, van krijgshaftige marsen tot protestsongs, van requiems tot Te Deums. Veel veldslagen en oorlogen leven voort in composities. De Slag van Marignano (1515) inspireerde Clément Janequin tot het programmatische oorlogschanson La Guerre; de uit Antwerpen afkomstige componist Pierre De Volder (1767-1841) wijdde twee symfonieën aan de Slag bij Jena (1806) en de Slag van Waterloo (1815); de Slag bij Vittoria (1813) werd door Ludwig van Beethoven muzikaal vereeuwigd in Wellingtons Sieg; Benjamin Britten trok met zijn War Requiem een muzikaal monument op om de Eerste en de Tweede Wereldoorlog te memoreren en de gruwel van de Holocaust vond weerklank in Arnold Schönbergs A Survivor from Warsaw en in Henryk Górecki’s derde symfonie, bijgenaamd Symphony of Sorrowful Songs. En nog onlangs herdacht Leuven de Groote Oorlog met de wereldcreatie van The Sack of Louvain, een oratorium van Piet Swerts, en creëerde De Munt in Brussel Shell Shock van Nicholas Lens en Nick Cave.

Het is opvallend: in de herdenkingsmanie rond WO I worden de meest diverse aspecten gedetailleerd belicht, van het minutieuze verloop van de krijgsverrichtingen tot het dagelijkse oorlogsleven, maar de Vlaamse (en bij uitbreiding Belgische) muziek die in die periode gecomponeerd werd, komt nauwelijks aan bod. Muziek die tijdens de oorlog op Belgische bodem ontstond, zal tijdens de officiële herdenkingsprogrammering niet of nauwelijks te horen zijn. Die oorlogscomposities hebben tot nu ook weinig blijvende sporen nagelaten in onze muziekliteratuur. Zoals er geen Vlaamse pendanten van de “War Poets” bestaan, lijken we ook geen “War Composers” te hebben met de reputatie van Edward Elgar, George Butterworth of Ivor Gurney. Toch werd er ook in onze contreien veel en waardevolle oorlogsmuziek gecomponeerd, voor en achter het front, en in ballingschap. Gezien de omstandigheden bleven veel van die oorlogscomposities alleen op manuscript bestaan, wat verdere verspreiding en uitvoering in de weg stond.