Van Sidi Larbi Cherkaoui tot de klaroenblazers van de Last Post: dit zijn de laureaten van de Ultimas

Tijdens een liveshow in Tour & Taxis heeft de Vlaamse Gemeenschap de Ultimas uitgereikt, haar cultuurprijzen voor het jaar 2022. Danser en choreograaf Sidi Larbi Cherkaoui krijgt de Ultima voor Algemene Culturele Verdienste als bekroning voor zijn carrière. In dit artikel vind je ook de twaalf andere kunstenaars en organisaties die zijn bekroond voor hun verdiensten in de socioculturele sector.

Voor de tweede keer werden de prestigieuze Vlaamse cultuurprijzen in een licht veranderde vorm uitgereikt: nieuw sinds vorig jaar zijn een publieksprijs en een prijs voor digitale kunst (afwisselend met ‘Opkomend talent’). Dit jaar wordt ook opnieuw een prijs uitgereikt in de categorie ‘Circus’.

Dit zijn de laureaten per categorie:

Algemene Culturele Verdienste: Sidi Larbi Cherkaoui

Sidi Larbi Cherkaoui (°1976) wordt wereldwijd erkend als een van de meest toonaangevende, veelzijdige en originele choreografen van zijn generatie. Hij heeft al meer dan vijftig choreografieën gecreëerd voor Belgische en buitenlandse podia. Enkele daarvan werden bekroond met nationale en internationale prijzen.

Na zijn opleiding klassieke en moderne dans studeerde Cherkaoui in Brussel aan P.A.R.T.S., de gerenommeerde dansschool van choreografe Anne Teresa De Keersmaeker.

Cherkaoui was acht jaar lang artistiek leider van het balletgezelschap van Opera Ballet Vlaanderen, dat hij in de zomer van 2022 inruilde voor het Ballet du Grand Théâtre de Genève in Zwitserland. Daarnaast is hij artistiek directeur van zijn eigen gezelschap Eastman.

Cherkaoui behandelt in zijn werk thema’s als collectiviteit, anders-zijn, de zoektocht naar identiteit, geloof, spiritualiteit en verlangen. In zijn choreografieën verbindt hij verschillende stijlen. Zijn handelsmerk is een genereuze, poëtisch-elegante en lyrische dansstijl.

Cherkaoui werkt vaak samen met kunstenaars uit andere disciplines, van performancekunstenaar Marina Abramović en modeontwerper Tim Van Steenbergen tot supersterren als Beyoncé en Lady Gaga.

Uit het juryverslag: “Cherkaouis werk is poëtisch, breed, vernieuwend en slaagt erin om hedendaagse dans naar een breed publiek uit te dragen. Uitwisselingen en kruisbestuivingen verrijken zijn oeuvre. Ze maken dans tot een levende taal, tot een ontmoeting tussen culturen, stijlen en geschiedenissen. De jury wil hem huldigen voor zijn grensverleggende oeuvre, zijn open blik, meerstemmige aanpak en unieke verbindende taal.”

“Met grote openheid, bescheidenheid én een ongebreidelde gedrevenheid gaat Cherkaoui op zoek naar raakvlakken en vermengingen tussen culturen, ‘bewegingstalen’ en kunstdisciplines”, schreef Lieve Dierckx in een portret voor de lage landen.

Architectuur en toegepaste kunsten: Marie-José Van Hee

Marie-José Van Hee (°1950) wordt beschouwd als de grande dame van de architectuur in België. Ze behoort tot de zogenaamde Generatie van 1974: architecten die, opgeleid in een modernistische vormentaal, respect tonen voor traditie en geschiedenis.

Van Hee vertegenwoordigde België tweemaal op de Architectuurbiënnale van Venetië. Ze ontving verschillende prestigieuze onderscheidingen in binnen- en buitenland, zoals de British International Fellowship van het Royal Institute of British Architects.

Van Hees diverse oeuvre – dat intussen meer dan vierhonderd projecten behelst – bestaat uit huizen, openbare gebouwen, bruggen, pleinen en sinds enkele jaren ook uit meubels. Toch is ze vooral bekend voor haar ontwerpen voor woningen en renovaties in en rond Gent.

Van Hees architectuur wordt omschreven als zintuiglijk. Haar werk staat bekend voor de uitgepuurde omgang met licht, materiaal, kleur, dimensie en detail. Degelijkheid, licht en geborgenheid staan voorop in haar ontwerpen.

Uit het juryrapport: “Bijna een halve eeuw bouwt Marie-José Van Hee op de meest consistente wijze aan een oeuvre van woningen, publieke ruimte en cultuurgebouwen. Ze groeide uit tot een rolmodel voor veel jonge ontwerpers.”

Lees ons portret van Marie-José Van Hee.

Nog tot 21 mei loopt een expositie over het werk van Marie-José Van Hee in de Antwerpse Singel.

Muziek: Charlotte Adigéry & Bolis Pupul

Charlotte Adigéry (°1990) en Bolis Pupul (°1985) maken samen electropop. In 2022 brachten ze hun debuutplaat Topical Dancer uit en trokken ze op tournee door Europa en de VS.

Voor ze een duo vormden, had Bolis Pupul al twee platen uigebracht met de synth-elektronische band Hong Kong Dong. Charlotte Adigéry debuteerde als achtergrondzangeres bij Arsenal en Baloji en bracht later haar eerste twee ep’s uit – één onder haar eigen naam en één met haar electronicaproject WWWater, waar Pupul deel van uitmaakt. WWWater mocht in 2019 optreden als openingsact voor Neneh Cherry in Australië.

Op Topical Dancer behandelen Adigéry en Pupul thema’s als racisme, seksisme en bodyshaming en kaarten die aan op een intelligente, speelse en dansbare manier. Begin januari won het duo twee MIA’s voor Artwork en Producer.

Uit het juryrapport: “Het debuutalbum Topical Dancer is stijlvolle electropop vol absurdisme, fun en verwijzingen naar popcultuur. Tegelijkertijd komen tekstueel actuele thema’s als racisme, xenofobie, misogynie en de rol van sociale media aan bod. Dit album is bijzonder gelaagd en zorgde voor een artistiek hoogstaand succesverhaal dat internationaal potten brak.”

Lees ons portret van Charlotte Adigéry.

Roerend en immaterieel erfgoed: Klaroenblazers van de Last Post

Elke dag om 20 uur brengen klaroenblazers onder de Menenpoort in Ieper hun eerbetoon aan gesneuvelde soldaten. Sinds 2 juli 1928 wordt de Last Post-ceremonie onafgebroken opgevoerd, behalve tijdens de Tweede Wereldoorlog.

De Last Post is oorspronkelijk een trompetsignaal dat bij verschillende legers het einde van de dag aankondigde. Na verloop van tijd werd het een eresaluut aan de gesneuvelde soldaten van het Britse Gemenebest uit de Eerste Wereldoorlog. Vandaag worden alle gesneuvelde soldaten herdacht, in een van de bekendste voorbeelden van herinneringscultuur wereldwijd.

Uit het juryrapport: “De Last Post is erfgoed dat zich afspeelt in een monument voor de doden, maar dat wordt doorgegeven en gedragen door een brede erfgoedgemeenschap en in de praktijk voortgeblazen door generaties van levende mensen, elke dag opnieuw.”

Lees ons artikel over hoe België de Britse identiteit mee vormgaf, onder meer via de Eerste Wereldoorlog.

Digitale kunst: Alex Verhaest

Het werk van filmmaker en multimediakunstenaar Alex Verhaest (°1985) bevindt zich op de scheidingslijn tussen schilderkunst, computergames en cinema. Elk nieuw project is een experiment met onorthodoxe hedendaagse technologie.

Verhaest ontleedt de betekenis van film in een multibeeldschermmaatschappij en gaat op zoek naar interactiviteit binnen de cinematografie. Haar video’s, installaties en sculpturen zoomen in op vervreemding, miscommunicatie, familietrauma’s en utopieën.

Sinds 2018 realiseert ze ook kortfilms.

Uit het juryrapport: “Verhaest creëert binnen het digitale medium innoverende vormen van storytelling en hanteert een geheel eigen visuele esthetiek. Kenmerkend is dat ze sterk leunt op picturale en allegorische referenties die ingebed zijn in onze klassieke beeldcultuur.”

Website Alex Verhaest

Literatuur: Joke van Leeuwen

Joke van Leeuwen (°1952) is schrijver, dichter, illustrator en performer. Zowel in Vlaanderen als Nederland wordt ze gewaardeerd voor haar veelzijdig literair en artistiek talent.

Sinds 1978 schreef en illustreerde Van Leeuwen al meer dan dertig kinderboeken. Ze schrijft ook voor volwassenen, zowel proza als poëzie. Van 2008 tot 2010 was ze stadsdichter van Antwerpen.

Als schrijver en als illustrator van kinderboeken won Van Leeuwen bijna alle belangrijke prijzen in België en Nederland, waaronder de C. Buddinghprijs. Haar hele oeuvre werd bekroond met de Theo Thijssenprijs, de Gouden Ganzenveer en de Constantijn Huygensprijs.

Over haar literatuur schreef Van Leeuwen in een zelfportret voor de lage landen: “Proza begint voor mij met beelden in mijn hoofd, poëzie met een zin die me invalt, of soms alleen maar een woord.”

Van Leeuwen publiceerde twee boeken bij Ons Erfdeel vzw: Waarom een buitenboordmotor eenzaam is en Tikken tegen de maan.

Binnenkort verschijnt haar nieuwe novelle Ik dacht dat jij.

De jury over Joke van Leeuwen: “Van Leeuwen daagt als geen ander lezers uit om anders naar de werkelijkheid te kijken. En zij doet dat op een grappige, ontroerende en kritische manier, waarbij ze telkens andere manieren vindt om zich te vernieuwen in woord en beeld.”

Lees ons dossier over Joke van Leeuwen.

Circus: ADM-VZW

Circusacrobaat en mucopatiënt Jesse Huygh (°1991) stichtte de circusvereniging ADM-VZW om maatschappelijk relevante projecten te realiseren die empathie aanwakkeren bij een divers publiek.

Als eerste mucopatiënt in België kreeg Huygh covid-19. Het inspireerde hem voor de voorstelling À 2 Mètres. Verbonden aan een zuurstoftank en geholpen door acrobate Rocio Garrote verkent hij zijn grenzen en zijn hoop. Huygh trekt met À 2 Mètres ook langs ziekenhuizen, sanatoria en woonzorgcentra.

Uit het juryrapport: “Jesse Huygh is een ware grootmeester in de circustechniek Chinese mast. Daarnaast is hij een voorbeeld voor iedereen die ergens mee worstelt.”

Lees ons artikel over de nieuwe circusvormen in Vlaanderen.

Website ADM-VZW

Podiumkunsten: Studio ORKA

Studio ORKA was een Vlaams theatergezelschap dat er in 2022 mee ophield. Het collectief van ontwerpers en acteurs creëerde jeugdvoorstellingen die ook bij volwassenen in de smaak vielen. Het gezelschap speelde steevast op speciale locaties als parken, tuintjes of parkings van warenhuizen. Die inspirerende locaties, gelaagde verhalen, humoristische benadering van moeilijke thema’s en magische decors vormden het unieke DNA van Studio ORKA.

In twee decennia groeide Studio ORKA uit tot een van de meest gewaardeerde en populaire theatergezelschappen in België. Het viel regelmatig in de prijzen – in 2009 won het gezelschap de Vlaamse Cultuurprijs voor Theater.

De jury over Studio ORKA: “Studio ORKA heeft als geen ander het Vlaamse theatergeheugen gekleurd en voorzien van onvergetelijke momenten.”

Film en visuele media: Angelo Tijssens

Angelo Tijssens (°1986) verdiende zijn strepen als theatermaker, scenarist, acteur en auteur, maar geniet vooral bekendheid als coscenarist van Girl en Close, de bekroonde films van Lukas Dhont.

Tijssens is als theatermaker actief bij het Gentse gezelschap Ontroerend Goed. Hij acteerde al in verschillende films en tv-series, en schreef zelf mee aan diverse scripts, waaronder Mont Blanc, Girl en Close. Met die laatste titel sleepten Lukas Dhont en hij de Grand Prix in de wacht op het Filmfestival van Cannes.

In 2022 verscheen de eerste roman van Angelo Tijssens, De Randen. Daarover schreef onze recensent: “Dit is uitgebeend proza zoals je het zelden tegenkomt in de Nederlandstalige literatuur, proza dat bij momenten aan de kortverhalen van Raymond Carver doet denken.”

Dit schrijft de jury: “Angelo Tijssens is een bevlogen verhalenverteller, die het intieme universeel weet te maken en het “andere” herkenbaar. In zijn werk en in het maatschappelijke debat is Tijssens tegelijk een ambassadeur van kwetsbaarheid en een heel mondige verdediger van gelijkheid, diversiteit en cultuur.”

Beeldende kunst: Ann Veronica Janssens

De Belgisch-Britse Ann Veronica Janssens (°1956) is een hedendaagse kunstenaar die vooral experimenteert met licht en vloeistoffen. Haar werk bevindt zich op het kruispunt tussen experiment, lichtsculptuur en immersieve kunst.

Licht, kleuren, vloeistoffen, geluiden en nevel nemen bij Janssens de plaats in van ruwe bouwmaterialen. Daarmee ontwikkelt ze nieuwe belevingsvormen.

Janssens’ sculptuur HD 400 siert sinds september 2017 de Gentse Korenmarkt. Het is een gigantische stalen balk van 19 meter hoog, waarvan een zijde gepolijst is tot een spiegel. Janssens wil zo eer betonen aan de hedendaagse architectuur.

Wat de jury schrijft: “Het oeuvre van Ann Veronica Janssens is even indrukwekkend als subtiel. Ze schenkt ons beelden die we nog nooit gezien hebben en provoceert ervaringen die we nog niet beleefd hebben.”

Lees onze bespreking van Janssens werk naar aanleiding van de tentoonstelling Travellings. Ann Veronica Janssens.

Website Ann Veronica Janssens

Amateurkunsten: Brassband Willebroek

Brassband Willebroek is een academisch orkest van beroeps- en amateurmuzikanten en conservatoriumstudenten. Ze behoort tot de belangrijkste ambassadeurs van de blaasmuziek in België. Het orkest won 22 keer de Belgische Nationale Brassband Kampioenschappen, was al drie keer Europees kampioen, en tweemaal wereldkampioen. Hun laatste plaat, Elgar Variations uit 2007, werd door BBC Radio 2 verkozen tot Brass Band Album of the Year.

Dit schreef de jury: “Brassband Willebroek is een vaste waarde op het hoogste internationale niveau dat een liefhebbersorkest kan bereiken.”

Website Brassband Willebroek

Sociaal-cultureel volwassenenwerk: Sankaa vzw

Sankaa vzw overkoepelt meer dan tachtig socioculturele verenigingen uit Vlaanderen en Brussel die verbonden zijn met de Afrikaanse gemeenschappen in België. Ze werken rond het versterken van kansengroepen, samenleven in diversiteit, wereldburgerschap en solidariteit.

In 2022 presenteerde Sankaa het onderzoeksrapport Racisme ontrafeld. De organisatie voerde een grootschalig onderzoek om de beleving van racisme bij mensen met Afrikaanse roots in België beter te begrijpen.

De jury over Sankaa vzw: “Met het rapport Racisme ontrafeld maakte Sankaa de ervaring van mensen uit de Afrikaanse diaspora in België met racisme tastbaar op een manier die cijfers en gegevens niet kunnen.”

Publieksprijs: Musical ‘Vergeet Barbara’ (Studio 100)

Dit jaar is er voor de tweede keer een Publieksprijs, voor artiesten of organisaties die in het afgelopen jaar bijdroegen aan de verbreding van de cultuur, maar die niet meteen in de bestaande Ultimas-categorieën passen.

De winnaar is de feelgood musical ‘Vergeet Barbara’ van Studio 100, met liedjes uit het uitgebreide oeuvre van zanger Will Tura.

Studio 100 produceert televisieprogramma's, muziek, films, strips en merchandise, gespecialiseerd voor kinderen en het beschikt over een aantal themaparken in zowel België als daarbuiten.

De andere twee kandidaten in de top drie waren ‘Be like the Bird!’ van Amaranthe en de Ros Beiaardommegang Dendermonde.

Over de Ultimas

De traditie van de uitreiking van de Vlaamse cultuurprijzen ontstond in 2003. Sindsdien reikt de Vlaamse overheid elk jaar dertien prijzen uit, in evenveel categorieën, aan toonaangevende artiesten, kunstenaars, organisaties of gezelschappen. De laureaten worden gekozen door een jury van deskundigen.

Alle laureaten ontvangen een fysieke award, ontworpen door beeldend kunstenaar Daan Gielis. Daarnaast is er voor elke laureaat een geldprijs van 10.000 euro. De winnaar van de Ultima voor Algemene Culturele Verdienste ontvangt een som van 20.000 euro als bekroning van een integrale carrière.