Wie schreef het beste taalboek?

Voor de zesde keer wordt dit jaar de Taalboekenprijs uitgereikt: een onderscheiding voor het beste Nederlandstalige boek over taal. De prijs, een initiatief van Onze Taal in samenwerking met de culturele organisatie Algemeen-Nederlands Verbond (ANV) en dagblad Trouw, wordt uitgereikt op 28 september, in de Week van het Nederlands.

De Taalboekenprijs wordt jaarlijks uitgereikt aan het beste Vlaamse of Nederlandse taalboek voor een breed publiek. De boeken moeten “taalkundig relevant” zijn en dus een nieuwe trend signaleren of anderszins iets toevoegen aan de bestaande kennis. De prijs, goed voor €3.000, ging vorig jaar naar Het n-woord van Ewoud Sanders.

Dit zijn de vijf genomineerde auteurs:

Daar is geen woord Frans bij – Nicoline van der Sijs (Scriptum)

Een inventarisatie van Nederlandse woorden en uitdrukkingen (zoals met de Franse slag), die laten zien hoe we over andere talen denken. Daar is geen woord Frans bij. Hij is aan het eind van zijn Latijn. Dat komt mij Spaans voor. Het Nederlands kent honderden uitdrukkingen waarin taalnamen voorkomen. Het gebruik van vreemde talen leidt ook vaak tot spot. We zeggen dan bijvoorbeeld: iemand spreekt steenkolenengels, Frans met haar op, hondenlatijn of ski-duits. Wat vertellen dergelijke uitdrukkingen en verbindingen ons over het beeld dat de bewoners van de Lage Landen hadden en hebben over vreemde talen? In hoeverre was dit beeld aan verandering onderhevig? En om welke talen gaat het? In Daar is geen woord Frans bij presenteert neerlandica Nicoline van der Sijs een uitputtende inventarisatie van uitdrukkingen met taalnamen in modern en ouder Nederlands. En in Nederlandse dialecten.

De betekenis van woorden – Hedde Zeijlstra (Wereldbibliotheek)

Opstellen over de soms wonderlijke en onvoorspelbare betekenis van woorden en zinnen. Taal is wat en wie we zijn, willen zijn. We drukken onze identiteit uit in taal, onze stemming, onze meningen. Taal verandert, is constant in beweging. In Het Nederlands van nu onderzoekt Hedde Zeijlstra op speelse manier de tegenwoordige taalstand. Al lijkt het Nederlands dat nu wordt gebruikt op de taal van twintig of vijftig jaar geleden, de taal is anders – van betekenis, van vorm en van klank. Het zijn de drie onderwerpen die hij in drie boeken behandelt. In korte hoofdstukken komen actuele taalverschijnselen aan de orde. Wat zeggen deze verschijnselen over ons en wat beweren taalkundigen erover? Dit eerste deel behandelt de betekenis van woorden in het Nederlands van nu.

De Tawl – Philip Dröge (Uitgeverij Spectrum)

Over een expeditie per fiets, op zoek naar de laatste resten Nederlands in de Verenigde Staten. Drie eeuwen lang spraken overal in de staten New York en New Jersey mensen de Tawl, de Amerikaanse versie van het Nederlands. Het was een overblijfsel van de tijd waarin New York nog Nieuw-Amsterdam heette en je zonder het Nederlands nergens kwam aan de oostkust van Amerika. De Verenigde Staten hebben zelfs een Nederlandssprekende president gehad, Martin Van Buren. Pas in de twintigste eeuw raakte het Neder-Amerikaans in onbruik en in 1962 overleed de laatste spreker van dit merkwaardige Nederlandse dialect. In De Tawl gaat historicus Philip Dröge al fietsend over Amerikaanse wegen op zoek naar wat er nu nog over is van dat Nederlandstalige verleden. Het resultaat is een verhaal over de Nederlandse oorsprong van woorden als ‘OK’ en ‘dope’ en over gekke rechters, slavernij, komieken en oplichters.

Lees onze recensie.

Het geheime leven van taalfouten – Marten van der Meulen (Sterck & De Vreese)

Studie over de rol van taaladviesboeken in de meningsvorming over taalregels en taalfouten, nu en door de eeuwen heen. Waar komen taalfouten vandaan, en blijft fout altijd fout? Kunnen fouten in de vergetelheid raken? Komen er ook nieuwe bij? Gebruikmakend van de nieuwste wetenschappelijke inzichten beantwoordt Het geheime leven van taalfouten deze en vele andere vragen. Marten van der Meulen wil laten zien dat je taalfouten niet alleen moet misprijzen. Je kunt ze ook met verwondering bekijken. Als je dat doet, zul je zien dat ze eigenlijk een van de fascinerendste onderdelen van taal vormen. Daarmee is dit een boek voor iedereen die Nederlands spreekt en schrijft. Want juist door beter te begrijpen waarom we taalfouten maken, kunnen we ze in de toekomst misschien wel helpen vermijden.

In zijn columnreeks Taaltoestanden beschrijft Marten van der Meulen elke maand wat hem opvalt in zijn en ons taalgebruik. Lees ze hier op de lage landen.

Hoe werkt dagelijkse communicatie? – Wyke Stommel, Tom Koole e.a. (Sterck & De Vreese)

Artikelen over de subtiele regels die de basis vormen van onze gesprekken, en hoe we die kunnen inzetten. Dagelijks voeren we honderden gesprekken, maar we hebben geen idee hoe we dat precies doen. Waarom voel ik de noodzaak antwoord te geven als me een vraag wordt gesteld? Waarom beginnen we een gesprek vaak met een groet? Hoe kan ik iemand sturen met een ja/nee-vraag? Waarom praten we door elkaar heen en hoe vangen we toch de juiste informatie op? Aan de hand van vele voorbeelden geeft Hoe werkt dagelijkse communicatie? antwoord op bovenstaande vragen en nog veel meer. Van alledaagse gesprekken tussen familieleden tot een professioneel uitgevoerd interview, een verhoor van een politierechercheur en een getuige, of een oproep van iemand in nood en een 112-centralist. Opvallend is dat we ons houden aan gespreksregels die we in de loop van ons leven aanleren en dat we die kennis ook gebruiken om te voorspellen wat de ander gaat zeggen.

Jury

De jury van de Taalboekenprijs bestaat dit jaar uit:

Ton den Boon – hoofdredacteur Van Dale en taalcolumnist bij dagblad Trouw

Peter Debrabandere – hoofdredacteur Neerlandia, namens het Algemeen-Nederlands Verbond

Mathilde Jansen – taaljournalist en redacteur bij Kennislink en Neerlandistiek.nl

Vibeke Roeper – directeur Genootschap Onze Taal

Geertje Slangen – taalraadsvrouw bij de VRT en bestuurslid van Onze Taal

Taalfeest

De Taalboekenprijs wordt uitgereikt op 28 september, bij de start van de Week van het Nederlands. De slotdag op 5 oktober wordt gevierd met een groots Taalfeest, een feestelijke dag vol optredens, lezingen, workshops, interviews en debatten. Het evenement wordt georganiseerd in de Antwerpse Singel door de lage landen, Onze Taal en VRT.

Hou je van taal? Dan is dit feest voor jou! Meer info en tickets hier.