Die beloofde Roaring Twenties – als corona voorbij is! – zijn nog niet echt begonnen. Wat zegt de geschiedenis over het einde van pandemieën? Wanneer mag onze columniste Lotte Jensen haar dansschoenen uit de kast halen?

Wanneer komt er een einde aan deze coronapandemie? Al in april 2021 adverteerde een reisbureau in een groot Nederlands dagblad met de slogan ‘The Roaring Twenties are coming. Start uw voorpret… boek nu!’. Daarboven een olijke foto van uitgedoste feestgangers bij een bar. Geen authentiek plaatje uit de jaren 1920, maar een remake. Dat kun je zien aan de moderne broeken die sommige dames dragen, het horloge van de blonde dame rechts en de brochures die op het tafeltje liggen.

We hadden er pas een jaar van de coronapandemie opzitten of Experience Travel nam al een voorschot op de zonnige toekomst. In een minicollege geschiedenis verwees het reisagentschap naar de Roaring Twenties, die symbool stonden voor een “wereldwijde heropleving” na jaren van rampspoed die de Eerste Wereldoorlog en de Spaanse Griep hadden veroorzaakt. “Precies honderd jaar later staan we na de coronapandemie wellicht aan de vooravond van een hedendaagse variant op de Roaring Twenties”, aldus de adverteerders. Het woordje “wellicht” blijft op het netvlies hangen. Want helemaal zeker wisten zij het natuurlijk ook niet.

Intussen zijn we in Nederland een avondlockdown en een volledige lockdown verder. De Roaring Twenties zijn uitgebleven. In plaats daarvan kregen we een wirwar aan reisvoorwaarden, coronapassen, testeisen en quarantainemaatregelen. Zuid-Afrikanen waren tijdelijk onwelkome gasten, omdat de omikronvariant daar was ontdekt. Maar ook voor Nederlanders sprongen veel reisbestemmingen weer op oranje. Dubbel gevaccineerden waanden zich veilig, maar moesten halsoverkop hun reisplannen bijstellen. Er kwam een massale trek naar Duitsland op gang kwam om een booster te halen. Zonder booster immers geen skivakantie in Oostenrijk.

Steeds meer mensen vragen zich hardop af wanneer aan dit test- en coronapassencircus een einde komt. De reisbranche, die instrumenteel gebruikmaakt van de geschiedenis, zal per definitie een te optimistische voorspelling doen. Maar zijn er ook serieuzere, op de geschiedenis gebaseerde antwoorden te geven, hoe speculatief ook? Ja en nee. Als de medisch-historische overzichtswerken iets leren, dan is het wel dat iedere pandemie haar eigen onvoorspelbare weg volgt. Er is geen glazen bol, waarin we het einde van deze pandemie kunnen voorspellen.

Wie succesvol een pandemie wil bestrijden, zal het nationale perspectief moeten overstijgen

Toch doemen er wel enkele patronen op. Historicus Charles Rosenberg wijst er in een fraaie studie uit 1989 op dat een pandemie meestal geleidelijk aan uitdooft. Er is geen duidelijk einde, maar de sociale naweeën kunnen langdurig zijn. Ook het imposante overzichtswerk Epidemics and Society. From the Black Death to the Present (2019) van Frank M. Snowden staat bomvol leerzame inzichten. De auteur staat uitgebreid stil bij de invloed van onze wereldwijde mobiliteit op de verspreiding van virussen en noemt de toerismebranche een ideaal transportmiddel voor microben. Wie succesvol een pandemie wil bestrijden, zo schrijft hij, zal het nationale perspectief moeten overstijgen: “To survive the challenge of epidemic disease, humanity must adopt an internationalist perspective, that acknowledges our inescapable interconnectedness.” De mens is nu eenmaal een reizend wezen.

Wijze woorden, die in het geheel niet aan onze nationale regeringen zijn besteed. Geheel soeverein verklaart het ene na het andere Europese land nu dat de pandemie officieel ten einde is. Terwijl in Nederland de horeca- en cultuursector nog altijd zucht onder het juk van strenge regels, zijn de inwoners van Spanje, Denemarken en Groot-Brittannië al begonnen aan hun Roaring Twenties. Jaloersmakend. Dat historische moment, de heropleving van oude tijden, willen we natuurlijk allemaal meemaken en dus boeken we massaal tripjes naar Barcelona, Kopenhagen en Londen.

Maar epidemiologen zouden geen epidemiologen zijn, als ze geen waarschuwende geluiden lieten horen. Zoals Volkskrant-journalist Bert Wagendorp het zo treffend uitdrukte: “epidemiologen behoren tot een pessimistische mensensoort”. Ze houden altijd rekening met een volgende tegenslag. In het handzame Elementaire Deeltje over Infectieziekten van epidemioloog Roel Coutinho lees ik dat het influenzavirus dat in 1918 zoveel slachtoffers maakte, nog bijna veertig jaar bij de mens circuleerde. Pas in 1957 maakte het plaats voor de Aziatische griep. Mocht dit coronavirus een zelfde verloop kennen, dan zijn we er rond 2060 echt helemaal vanaf.

Hang de vlag maar vast uit! The Roaring Sixties are coming!