Tijdens het internationale podcastfestival Oorzaken in de Amsterdamse Brakke Grond probeerden meerdere makers hun publiek in beweging te krijgen. Luisteraars mochten dansen, wandelen en zelfs elkaars hand vasthouden. Maar kun je wel aandachtig luisteren naar een podcast terwijl je dit soort handelingen verricht?

Door het afleidende informatiemonster in mijn broekzak lukt het mij tegenwoordig minder makkelijk om thuis zware literatuur te lezen. Vreemd genoeg gaat een serieuze podcast er wel in. Mijn favoriete podcast is die van de Universiteit van Nederland. Per aflevering van ongeveer vijftien minuten geeft een deskundige in een minicollege antwoord op een bijzondere vraag, zoals: waarom herinner je je nooit wanneer je in slaap bent gevallen? Hoe ziet de wereld eruit zonder insecten? Of: kunnen sommige blinde personen op een bepaalde manier toch zien?

Ik combineer het beluisteren van de podcast altijd met een activiteit zoals koken, afwassen of opruimen. Eigenlijk is het best bijzonder dat dit multitasken zo goed gaat. Het eten brandt niet aan, de borden vallen niet kapot en tegelijk mis ik geen seconde van de inhoud van de podcast.

Verschillende makers speelden tijdens Oorzaken in op de totaalbeleving van de luisteraars, zoals bij ‘The Unreliable Archives’ © Maarten Nauw

Het concept podcast bestaat sinds 2004. In de eerste tien jaar bereikte het medium nog weinig publiek en trok het vooral de aandacht van radio- en techmakers. Gaandeweg betraden steeds meer enthousiastelingen het podcastpodium en sinds een paar jaar kent podcast een enorme populariteit. In Nederland luistert 46 procent van de volwassenen wel eens naar een podcast, zo toont marktonderzoek van de Podcast Monitor aan.

Podcastmakers experimenteren steeds meer met audio in combinatie met fysieke handelingen. Dat zag je ook op het internationale podcastfestival Oorzaken in de Brakke Grond in Amsterdam. Bij The Unreliable Archives luisterde je bijvoorbeeld naar ‘verzwegen’ verhalen uit onze (onbetrouwbare) collectieve herinnering, zoals verhalen over slavernij, terwijl je mocht tekenen, ploeteren in de aarde, schrijven en kijken.

Verschillende makers gingen op het festival een stapje verder dan multitasking en speelden in op de totaalbeleving van de luisteraars. Zo leidden Birsen Uçar en Mina Etemad in de interactieve audioperformance Botanische Bandieten de luisteraars met een koptelefoon naar een kas vol planten. Ze vroegen je om de planten aan te raken, te aaien en er een uit de grond te halen. Al je zintuigen werden geprikkeld, waardoor het verhaal je opslokte. Het versterkte de boodschap van de podcast: mensen moeten meer empathie hebben met de natuur.

Tijdens de audioperformance ‘Botanische Bandieten’ mag je onder het luisteren planten aanraken, aaien en uit de grond halen © Maarten Nauw

Hoewel ik het medium podcast al lange tijd kende, duurde het bij mij jaren voor ik zin kreeg om er een te beluisteren. Ik volgde het flitsnieuws van de radio, maar waagde mij nog niet aan podcasts met diepgaande verhalen waar je langere tijd aandachtig naar moest luisteren. De drempel die ik over moest, was vergelijkbaar met de drempel bij een nieuw boek.

Uiteindelijk was mijn eerste podcast De Stemming van Xander van der Wulp en Joost Vullings, twee journalisten die wekelijks een update geven over de politieke actualiteit. Zodra de twee stemmen de ruimte vulden, begonnen mijn vingers te jeuken om er iets praktisch bij te gaan doen. De combinatie van het luisteren naar een podcast en dagelijkse klusjes, bleek een magische formule. Sterker nog, ik deed mijn klusjes met meer plezier.

Het is dus mogelijk om te multitasken terwijl je podcasts beluistert. Die ervaring staat haaks op diverse wetenschappelijke onderzoeken die laten zien dat multitasken onze productiviteit belemmert. Onze hersenen zijn er simpelweg niet op voorzien om effectief te kunnen schakelen tussen verschillende taken. Het leidt tot oppervlakkig denken en we verrichten onze taken minder goed. Het resultaat is dat we uiteindelijk meer tijd besteden aan het corrigeren van fouten. Maar blijkbaar zijn deze negatieve effecten niet of minder aan de orde bij het beluisteren van een podcast.

Hoe komt het dat je kunt multitasken bij een podcast? Over podcasts specifiek is nog geen onderzoek gedaan, maar wel over multitasken in het algemeen. De Groningse onderzoeker Jelmer Borst concludeerde in zijn studie uit 2012 dat multitasken goed gaat zolang je niet tegelijkertijd meerdere dingen hoeft te onthouden. Je werkgeheugen kan namelijk slechts één element tegelijk verwerken.

Het is herkenbaar: rijden op een rustige weg gaat samen met bellen, omdat je alleen je gedachten hoeft te houden bij het gesprek. Maar wordt het ineens drukker en moet je letten op het verkeer, dan kun je door een overbelast werkgeheugen minder goed je aandacht bij het gesprek houden.

Het is denkbaar dat je kunt multitasken bij het beluisteren van een podcast, zolang je je andere bezigheden op de automatische piloot kan doen. Als ik een recept moet lezen of een route moet opzoeken, gaat het mis. Maar hardlopen, de was opvouwen of stofzuigen doe ik zonder erbij na te denken. Intussen kan ik me laten verrijken door de interessante informatie die een podcast te bieden heeft.

Dat maakt van de podcast een grote concurrent van het boek. Net als bij een boek bestaat de beloning uit een verrijking van je kennis. Maar de podcast heeft een plus door zijn combineerbaarheid met dagelijkse klusjes. In drukke dagen met volle agenda’s leidt dat tot tijdwinst en efficiëntie. Wellicht zit precies daarin het geheim van het succes van de podcast.