literatuur recensie

‘Waar zijn de wolken’ van Suzanne Grotenhuis: poëtisch herstellen van depressie

In Waar zijn de wolken steekt Suzanne Grotenhuis op poëtische wijze de draak met professionele en semiprofessionele zorg, terwijl ze langzaam maar zeker verbinding maakt met de rest van de wereld en zo loskomt uit een depressie.

Een pleidooi voor minder zelfzorg, luidt de ondertitel van het literaire debuut van de in Antwerpen wonende, Nederlandse theatermaker Suzanne Grotenhuis. We werden er even door op het verkeerde been gezet, vanwege dat pleidooi. Dat klinkt toch zwaar, als een redevoering aan het eind van een rechtszaak, een tekst geschreven met de voorhamer, om de puntjes nog eens duidelijk op de i te zetten.

Waar zijn de wolken is net het tegendeel. Het lijkt geschreven met een zachte veer, het is poëtisch, lichtvoetig, met erg veel humor en zelfspot. Het zijn de mijmeringen van een jonge moeder die ten prooi valt aan wat we een postnatale depressie zullen noemen, maar nooit haar heldere verstand verliest. Het geheel heeft iets ontwapenends, alsof de bullshit van (pseudo)hulpverleners eindelijk eens wordt doorgeprikt. Haar eigen bedenkingen over het leven en alle moeilijkheden en obstakels die daarbij komen kijken, zijn een pak zinniger en nuttiger dan de adviezen en aanbevelingen die ze krijgt van alle traumatherapeuten, ademhalingscoaches, lactatiedeskundigen en shiatsumasseurs die ze tijdens haar zoektocht naar herstel opzoekt.

De stijl van dit debuut is opmerkelijk. In een proloog, gericht aan de uitgever, verontschuldigt de auteur er zich voor dat ze er niet in is geslaagd om een echt boek te schrijven, juist omdat ze een tweede kind kreeg. En dat kind bleek een moeilijke slaper. En de moeder dus ook. Het enige wat voor wat rust zorgde, is met de baby in een draagdoek rondwandelen in het nabijgelegen park. Vele uren op een dag. Dan rest er niet veel tijd om een boek te schrijven. Maar ze had wel geschreven, tokkelend op haar smartphone haar gedachten geordend, zonder hoofdletters, zonder leestekens, gewoon woorden achter elkaar.

Geen idee hoe waarachtig dit is, maar dat doet er ook niet toe. Want de woorden die we vervolgens krijgen te lezen zijn meer dan de moeite. Het leest als een lang prozagedicht, waarin de auteur haar “godvergeten eenzaamheid” probeert te verhelpen met bezoeken aan (semi)professionele hulpverleners, tussen de wandelingen in het park door.

Maar het is net tijdens de wandelingen dat ze de meest behulpzame mensen leert kennen. Zoals meneer Bergmans, die kampt met dementie, maar wel vertelt over de zorg voor zijn cactussen. Of de dame die altijd rondwandelt met de husky met het blauwe en groene oog. Wat eerst een beleefd hoofdknikje is, wordt enkele dagen later een hallo, nog wat later een enthousiaste goeiemorgen en daarna een echt gesprek. Dat blijkt veel deugdzamer dat de holle adviezen om “de dingen los te laten”, of om “ze een plek te geven”.

Bij de shiatsumevrouw bijvoorbeeld krijgt Suzanne te horen dat ze uit twee delen bestaat, en dat ze eerst moet leren ademen. Dus zoekt ze een ademtherapeut. Die introduceert ze als volgt:

“iedereen was lovend trouwens
de reviews op haar site waren unaniem
nog nooit zoiets meegemaakt
stond er
alleen maar liefde gevoeld schreef iemand
ik ben herboren
dit verandert je leven
en ook
gemakkelijk parking te vinden
top”

Helaas loopt de sessie op een flinke sisser af. Ze hyperventileert omdat ze te veel zuurstof binnenkrijgt, waardoor haar spieren verkrampen. Dat klinkt dan zo:

“ik had met andere woorden zojuist 95 euro betaald
voor een vrijwillige zuurstofvergiftiging
terwijl ik
nog altijd uit twee delen bestaande
naar huis strompelde
op zoek naar een stukje straat zonder zon”

Het is aanmodderen, al dat gezoek via psychiaters, dokters en pillen, beseft Grotenhuis op den duur, ook al omdat de vader van haar twee kinderen eveneens een zware tijd doormaakt. En ook het lieve meisje van de crèche waar haar dochter heengaat heeft het moeilijk, maar zij kan zich niet eens een burn-out veroorloven, ze heeft het geld te hard nodig. Zo komen steeds meer mensen vast te zitten in hun hoofd.

Eén tip van de psychiater die ze in coronatijden spreekt via Zoom, blijft wel een beetje hangen: we moeten opnieuw leren “resoneren”, verbinden met anderen. Maar soms is dat niet makkelijk, als je geen idee meer hebt hoe daaraan te beginnen. Het is aan de eettafel bij meneer Bergmans, die opnieuw is vergeten wie ze is, dat ze huilend tot het besef komt dat de verbinding helaas niet altijd lukt, alsof het een spier is die geblokkeerd raakt. Maar net met dat besef komt ook het inzicht dat je iets, zoals een slapeloze baby, soms gewoon moet omarmen, vasthouden, tot de storm is gaan liggen en de verbinding opnieuw vanzelf ontstaat.

Zo is Waar zijn de wolken niet alleen een poëtische mijmering, maar ook een verhaal over een sterke vrouw, die uiteindelijk bij zichzelf en bij anderen de kracht vindt om verder te gaan. Zonder hoogdravend gewauwel, maar gewoon, met verbinding en af en toe een kom soep.

Suzanne Grotenhuis, Waar zijn de wolken. Een pleidooi voor minder zelfzorg, Borgerhoff & Lamberigts, 2023, 162 p.

• debuutroman
• Suzanne Grotenhuis