Context bij cultuur in Vlaanderen en Nederland

Publicaties

Context bij cultuur in Vlaanderen en Nederland

Van de geschiedenis leert men? Impact, publicatiedruk en fair play in de (psychologische) wetenschap
0 Reacties
Voor abonnees
samenleving

Van de geschiedenis leert men? Impact, publicatiedruk en fair play in de (psychologische) wetenschap

(Vittorio Busato) Ons Erfdeel – 2014, nr 4, pp. 4-14

Dit is een artikel uit ons papieren archief

“Als de onderzoeker, ten eerste, naar vermogen streeft naar objectiviteit en zuivere redeneringen en als hij zich, ten tweede, houdt aan de voorschriften van eerlijk onderzoek en open publicatie, die in dit boek zijn beschreven, dan treedt geen verwarring op. Anderen zullen dan desgewenst zijn werk kunnen overdoen en/of kunnen onderscheiden waar, zijns ondanks, invloeden van andere ideologieën dan die van de objectieve wetenschap in zijn definities zijn ingeslopen, of waar hij methodologische fouten heeft gemaakt.”

Dit citaat is al meer dan vijftig jaar oud en komt uit het boek Methodologie van Adriaan de Groot (1914-2006). Generaties studenten sociale wetenschappen zijn opgevoed met zijn empirische cyclus en bijbehorende onderzoeksadagium: “Als ik iets weet, kan ik iets voorspellen; kan ik niets voorspellen, dan weet ik niets.”

Die empirische cyclus begint met observatie: het systematisch verzamelen van empirisch feitenmateriaal en het vormen van hypothesen. De tweede fase is die van inductie: de hypothesen worden preciezer geformuleerd. Dan volgt de fase van deductie: het op basis van die hypothesen afleiden van toetsbare voorspellingen. Die voorspellingen worden vervolgens getoetst aan nieuw empirisch materiaal. De uitkomsten worden daarna, als vijfde fase, geëvalueerd op algemene theoretische geldigheid – waarna de cyclus weer van voor af aan begint.

Van de geschiedenis leert men, zo luidt het cliché. Wie evenwel een aantal recente gevallen van wetenschapsfraude beschouwt, zal toch zo zijn of haar twijfels hebben over de geldigheid ervan. Als “onderzoekers” zoals Diederik Stapel (Tilburg University), Dirk Smeesters (Erasmus Universiteit Rotterdam), Don Poldermans (eveneens Erasmus), Marten Bax (Vrije Universiteit Amsterdam), Peter Paul Rijpkema (Universiteit van Amsterdam), Patrick van Calster (Rijksuniversiteit Groningen) en een anoniem gebleven (waarom eigenlijk?) Belgische hoogleraar reumatologie aan de Rijksuniversiteit Leiden Methodologie al bestudeerd hebben, dan is duidelijk dat ze het niet zo nauw hebben genomen met dat empirisch staven en met voorschriften van eerlijk onderzoek en open publicatie – om over het expliciete onderscheid maken tussen exploratie en toetsend onderzoek maar te zwijgen.

Wat beweegt wetenschappers, die weten dat ze via het (althans bedoeld als) zelfreinigende vermogen van de peer review grote kans lopen ontmaskerd te worden, toch te frauderen? Is de oorzaak de hoge academische publicatiedruk zoals Stapel zelf als verklaring voor zijn fraude aangaf? Moet de oorzaak voor die fraude wellicht worden gezocht in te veel ijdelheid, egotripperij of narcisme om desnoods dan maar via fraude in bladen met de hoogste impact-factor te komen, hét toverwoordje waar het in de wetenschap tegenwoordig om draait?

Het is psychologie van de koude grond, maar narcisme zal vermoedelijk evenmin zijn uit te sluiten als mogelijke (mede)veroorzaker van wetenschapsfraude.


Hoe dan ook, die publicatiedruk of een teveel aan ijdelheid kunnen nooit dé verklaring voor wetenschappelijke fraude zijn. Er zijn immers heel veel meer al dan niet ijdele wetenschappers die last hebben van die vermeende druk die zich níet tot frauduleus handelen laten verleiden. Feit is dat mensen in het algemeen, en wetenschappers dus ook, sjoemelen, sjacheren, fouten maken, liegen, en dat sommigen echt over de scheef gaan.

Verder lezen?

Dit is een artikel waarvoor je moet betalen. Koop dit artikel of neem een abonnement om toegang te hebben tot alle verhalen van de lage landen.

€3

€4/maand

€40/jaar

Aanmelden

Registreer je of meld je aan om een artikel te lezen of te kopen.

Sorry

Je bezoekt deze website via een openbaar account.
Je kunt alle artikelen lezen, maar geen producten kopen.

Belangrijk om weten


Bij aankoop van een abonnement geef je toestemming voor een automatische herabonnering. Je kunt dit op elk moment stopzetten door contact op te nemen met emma.reynaert@onserfdeel.be.