UNESCO EN DE PARADOX VAN BESCHERMING. Immaterieel erfgoed in Nederland

Aan het begin van het nieuwe millennium bleek Nederland ten prooi gevallen aan een gevoel van verlies van de eigen cultuur en van grote veranderingen in die cultuur. Een dergelijke zorg werd niet alleen gevoeld in Nederland. Ook UNESCO, de cultuurorganisatie van de Verenigde Naties, maakte zich zorgen. Op mondiale schaal en tegelijk ook op natieniveau is UNESCO allang actief om cultuur c.q. erfgoed te behouden of te beschermen. Daartoe is in Nederland een Nationale UNESCO Commissie actief om te helpen ’s lands cultuur beter in beeld te brengen en de brede culturele diversiteit te behouden.

Het materiële werelderfgoed, met Nederlandse voorbeelden als het Woudagemaal, de Beemsterpolder en de Amsterdamse grachtengordel, is waarschijnlijk het bekendste instrument van UNESCO’s beschermingsbeleid. Sinds 2003 werd daar een nieuwe conventie aan toegevoegd. Dit keer ging het om minder makkelijk te vatten materie: het immateriële culturele erfgoed. De conventietekst schrijft voor dat de gebruiken, rituelen, praktijken, ambachten etc. die een land kenmerken, moeten worden geïdentificeerd en via opname in inventarissen kenbaar gemaakt moeten worden. Het hoofddoel is simpelweg: ieders nationaal cultureel erfgoed in al zijn verscheidenheid behouden. Daarnaast beoogt het verdrag het bewustzijn over het belang van dit erfgoed te verbeteren via onderwijs. Het gevaar dat een bepaald gebruik in Nederland (en a fortiori in de wereld) verdwijnt, zou zo worden voorkomen. Het gaat daarbij om cultuuruitingen die – nog meer dan monumenten – de Nederlandse identiteit zouden representeren. Is dit een cultuurpolitiek geschenk uit de hemel?

De conventie is in Nederland ruim een jaar in werking. Sinds 15 mei 2012 kunnen gemeenschappen hun eigen immaterieel erfgoed ter goedkeuring voordragen om het te laten plaatsen op de nationale inventaris. Laat ons een paar Nederlandse ervaringen onder de loep nemen.

"