Context bij cultuur in Vlaanderen en Nederland

Publicaties

Context bij cultuur in Vlaanderen en Nederland

TRIAL AND ERROR. Ranne Hovius over literatuur en psychiatrie
0 Reacties
Voor abonnees
literatuur

TRIAL AND ERROR. Ranne Hovius over literatuur en psychiatrie

(Bart Van der Straeten) Ons Erfdeel – 2015, nr 3, pp. 22-31

Dit is een artikel uit ons papieren archief

De psychiatrie is meer dan ooit in het nieuws. Bijna wekelijks staan er in de krantenbijlagen gesprekken met mensen die een burn-out, een depressie, een psychose of een andere psychische stoornis hebben doorgemaakt. In de nieuwskolommen verschijnen alarmerende berichten: steeds meer kinderen krijgen rilatine om hun al dan niet correct gediagnosticeerde ADHD onder controle te krijgen, de verkoopcijfers van antidepressiva swingen de pan uit. En dat in onze zo welvarende samenleving. Daar moet dus iets grondig mis mee zijn, is een veel gehoorde klacht.

In Vlaanderen voert de psychoanalyticus Paul Verhaeghe in zijn lezenswaardige publicaties al jarenlang een kruistocht tegen het neoliberalisme. Recentelijk mengde ook zijn systeemtherapeutische collega Dirk De Wachter zich in de debatten. Sinds zijn bestsellers Borderline Times (2012) en Liefde, een onmogelijk verlangen (2014) is hij een graag geziene gast in weekbladen en talkshows. De analyses van beide psychiaters zijn merkwaardig gelijklopend: we leven in een tijd die de ontwikkeling van bepaalde psychische stoornissen in feite aanmoedigt. De rollercoaster van steeds nieuwe prikkels die ons op afgestuurd wordt, zorgt voor een afwisseling van lust en leegte die lijkt op wat een borderlinepatiënt doormaakt. De neoliberale prestatiemaatschappij verheerlijkt concurrentie en competitie en verengt mensen tot de – vaak puur kwantitatief gemeten – prestaties die ze neerzetten. Zo wordt asociaal gedrag gestimuleerd en loopt iedereen mee in een ratrace die geen einde kent. Of alleen een einde in de vorm van een harde klap tegen een blinde muur, waarna alleen een ik-doe-het-even-rustiger-aan kan volgen.

Nu zijn die diagnoses niet per se opmerkelijk. Al vanaf de Verlichting en daarbij horende (r)evoluties in wetenschap, technologie en economie klinken er stemmen op die zeggen dat de moderne wereld niet meer aangepast is aan de mens.

Wél opmerkelijk is dat het vandaag precies psychiaters zijn die de stand van de samenleving onder de loep nemen. Geen sociologen, geen politieke wetenschappers, maar vooral ook: geen schrijvers. Hun rol als opiniemaker lijkt in de jongste decennia naar de achtergrond verdwenen. Daar hebben we vandaag kennelijk medici voor nodig, hooggeschoolde specialisten van de menselijke psyche.

Bijzonder is wel dat die specialisten vaak naar literatuur verwijzen als een bron van kennis over de menselijke geest. Met name Dirk De Wachter is een bekend pleitbezorger van literatuur: “[a]ls ik wil weten hoe mijn patiënten de maatschappij ervaren, heb ik veel meer aan een hedendaagse roman dan aan een jaargang van The American Journal of Psychiatry”, zei hij ooit. De Wachter verwoordt zo het idee dat literatuur het mogelijk maakt in het hoofd te kruipen van mensen, en dus ook van mensen met een psychische stoornis. Nóg verder gaat een idee dat in de talloze eeuwen dat het bestaat uitgegroeid lijkt tot een soort volksgeloof: dat elke schrijver, elke kunstenaar gek is of minstens aanleg heeft voor gekte. Geen wonder dus dat de organisatoren van de Boekenweek juist voor “waanzin” kozen als thema van de editie 2015.

In twee recente boeken, De eenzaamheid van de waanzin (2013) en het in de kader van die Boekenweek verschenen Vogels van waanzin, heeft de Nederlandse psychologe en journaliste Ranne Hovius de eeuwenoude band tussen literatuur en psychiatrie van naderbij onderzocht.

Verder lezen?

Dit is een artikel waarvoor je moet betalen. Koop dit artikel of neem een abonnement om toegang te hebben tot alle verhalen van de lage landen.

€3

€4/maand

€40/jaar

Aanmelden

Registreer je of meld je aan om een artikel te lezen of te kopen.

Sorry

Je bezoekt deze website via een openbaar account.
Je kunt alle artikelen lezen, maar geen producten kopen.

Belangrijk om weten


Bij aankoop van een abonnement geef je toestemming voor een automatische herabonnering. Je kunt dit op elk moment stopzetten door contact op te nemen met emma.reynaert@onserfdeel.be.