samenleving column

Treinreizen als tijdreizen

Jarenlang reisde schrijver Sarah Meuleman met de trein heen en weer tussen Gent-Sint-Pieters en Amsterdam-Centraal. Met weemoed blikt ze terug op de onverenigbaarheid die ze tussen de twee stations ervoer.

Gisteren was ik weer op Gent-Sint-Pieters, het fraaie station van de stad waar ik ben opgegroeid. Jarenlang reisde ik voor mijn studie heen en weer tussen Sint-Pieters en Amsterdam-Centraal. Ik herinner me die tochten levendig. Ze leken niet alleen een overgang te markeren tussen twee steden, maar ook tussen twee tijdzones. Treinend door het landschap liet ik mijn jonge jaren in België achter en reisde ik mijn studententijd in Nederland tegemoet. Die overgang ervoer ik ook op een ander niveau: het leek alsof ik zomaar van het ene in het andere tijdperk gleed.

Architect Louis Cloquet ontwierp het Gentse stationsgebouw voor de Wereldtentoonstelling van 1913. De centrale hal heeft statige booggewelven, vele pilaren en muurschilderingen waarop grote Belgische steden zijn afgebeeld. Het is een trots station, een pronkstuk met het voorkomen van een voorname, oudere dame.

Hoewel het nieuwe millennium tijdens mijn over-en-weergetrein al was aangebroken, ademde het gebouw volop de sfeer van de vorige eeuw. Het was er kil en stil: in de hal stond een loket met hoge glazen ramen waar zelden iemand stond. Cafés of broodjeszaken waren er nauwelijks. Ik zie het trieste rijtje automaten nog voor me: apparaten met een draaiknop, gevuld met lauwe blikjes fris, kauwgumballen en plastic eieren met wegwerpverrassingen.

Het enige grand café was zo ruim en leeg dat je er elk lepeltje kon horen rinkelen. Een oude conifeer stond stof te vangen in de hoek. De koffie werd opgediend in porseleinen kopjes met een melkkannetje waar in de schenktuit altijd een gelig restje was opgedroogd. Ik zat er vaak alleen, wachtend op de trein naar Nederland, en voelde me verloren. Stations zijn niet bedoeld om lang te verblijven, maar Gent-Sint-Pieters was een plek waar ik het liefst zo snel mogelijk vertrok.

Hoe anders was de aankomst op Amsterdam-Centraal. Het gebouw van architect Pierre Cuypers stond er al sinds 1889, maar had de uitstraling van een geestdriftige twintiger. Er waren winkels en trendy cafés waar je aan statafels koffie kon drinken. Het gonsde altijd in de passage en zelfs in de winter was het er warm. Je had er een Ako en algauw een Hema en een Starbucks.

Ook de treinen leken uit twee werelden te komen. De Belgische bordeaux wagons hadden afgesloten coupés met harde leren zitjes, de Nederlandse treinen waren kanariegeel met koningsblauwe stoelen en een trolley die door het gangpad rolde met thee en snacks. Voor mij voelde het alsof ergens op het spoor tussen Gent en Amsterdam de kleurentelevisie steeds opnieuw werd uitgevonden. Mijn treinreizen waren tijdreizen.

Natuurlijk is mijn herinnering niet ongekleurd. Die geestdriftige twintiger, dat was ikzelf. Mijn studie en toekomst speelden zich af in Nederland. Toch heb ik me vaak afgevraagd of de clash tussen die twee stations te wijten was aan afwijkende staatsinvesteringen in de infrastructuur, of symbool stond voor een fundamenteel cultuurverschil.

In Vlaanderen is me met de paplepel ingegoten: respecteer wat je voorging, blijf altijd kritisch op het nieuwe. In Nederland heerste destijds precies het omgekeerde. Er was een grenzeloos vertrouwen in vooruitgang en hoge waardering voor wie snel accommodeerde. Daar voelde ik me uitstekend bij. Het onbekende inspireerde me, ik smachtte naar nieuw, naar meer, naar anders.

Tot ik gisteren na vele jaren weer op Gent-Sint-Pieters stond. Het station was onherkenbaar. Er klonk muziek, er waren winkels, de loketten waren vervangen door automaten en overal kon je sapjes, verse croissants en panini’s kopen. Ik zag het grand café dat tegenwoordig, jazeker, door Starbucks wordt uitgebaat.

Verwonderd liep ik door het filiaal waar de eerste nepkerstbomen zich al aandienden tussen het Starbucksgroen. Ik bestelde een cappuccino met havermelk die exact hetzelfde smaakte als in Amsterdam. Ik dronk mijn gepersonaliseerde doorsneekoffie tussen dezelfde statafels, onder dezelfde versiering. In zekere zin wás ik in Amsterdam.

Wandelend met mijn papieren meeneembeker langs het spoor dacht ik met weemoed terug aan de porseleinen kopjes en de stoffige conifeer. Gent-Sint-Pieters is geen anachronisme meer. Beide stations hebben dezelfde internationaal herkenbare smoel. Ineens verlangde ik terug naar mijn tijdreizen. Misschien heb ik de schoonheid van een rinkelend lepeltje te weinig gewaardeerd? Verdomd, ik word steeds Belgischer. Of gewoon ouder, dat kan ook.

• Amsterdam-Centraal
• Gent-Sint-Pieters
• Trein