De onverschrokken voorstellingen van Miet Warlop

Miet Warlop gooit hoge ogen op het festival van Avignon met de voorstelling ‘One Song’. Herlees hier een portret van Warlop uit ons archief (2016).

In mei 2016 staat ze met haar nieuwe creatie Fruits of Labor op het Kunstenfestivaldesarts in Brussel en in juli op het festival van Avignon, twee door elke podiumkunstenaar zeer begeerde plekken. Miet Warlop creëert al meer dan tien jaar performances waarin beeldende installaties uitgroeien tot doldrieste voorstellingen. Maar toen ze onlangs per sms vernam dat haar aanvraag voor projectsubsidie was goedgekeurd, riep ze toch nog uit: “Eindelijk! Nu kan ik mezelf eens een heus maandloon uitbetalen!” Het toont maar weer eens hoe taai een kunstenaar moet zijn, en hoe gedreven Miet Warlop is.

Als ze het nieuws hoort, zit ze te werken aan Fruits of Labor in haar tijdelijke atelier, een grote, gerieflijke repetitieruimte van Les Ballets C de la B. Allerlei soorten materiaal liggen breeduit op de vloer, felgekleurde sto¤en op de lange tafels, er staat een naaimachine, een tafelgroot wit blad waarop ze ideeën en scenografieën uittekent. Je voelt meteen de dynamiek die ze in haar eentje uit haar verbeelding haalt. Het wordt iets met een enorme mobile die langzaam vorm krijgt tijdens de voorstelling, en er komt fysica en zwaartekracht aan te pas. En verder gaat het over ons geloof dat evenwicht een beter mens van ons kan maken. Veel meer wil Miet Warlop niet kwijt over haar nieuwe creatie. Alleen nog dat ze erg is begaan met de vluchtelingenstroom, en dat ze de realiteit altijd meeneemt in haar creatieproces. Niet noodzakelijk als een thema, wel als impliciete motor. De draaikolk die onze wereld is, wil haar beelden en bewegingen maar niet loslaten. Op de dansvloer voor haar liggen en hangen grote lappen gekleurd textiel, er staat een drumstel. Het belooft alvast dat ze ook nu weer een ritme zal laten weerklinken.

Een perfect opgebouwd tempo tekent alle voorstellingen van Miet Warlop: in zo’n vijftig minuten laat ze haar performances aanzwellen tot een apotheose. Dan staan de beelden die ze zorgvuldig opbouwde er in al hun glorie, en is het onheil compleet. Want de spetterende dynamiek mondt bij haar telkens weer uit in een surrealistisch, maar vrolijk cataclysme. Het is een vreemde paradox die aanleunt bij de klassieke slapstick à la Buster Keaton: situaties worden verkend en uitvergroot tot het moment dat ze ontsporen en de mens erin zichtbaar wordt als een speelbal van zijn eigen
bestaan. Tot groot jolijt van het publiek.

Miet Warlop (Torhout 1978) studeert visuele kunsten aan het KASK in Gent en kiest voor driedimensionale kunst. Met haar afstudeerperformance Huilend hert / aangeschoten wild wint ze meteen prijzen (KASK Franciscus Pycke Juryprijs in 2004, en de Jong Theater Prijs van Theater aan Zee in Oostende). Daarmee stapt ze van de beeldende kunst over naar de podiumkunsten. In Grote hoop / berg (2006-2008) ontwikkelt ze een aantal visuele performances met een uiterst eenvoudige beeldentaal waarin ze langzaam beweging brengt. In Proposition 1: Reanimation, schikt en herschikt ze kledingstukken op stoelen op zo’n manier dat er menselijke verhoudingen uit spreken. De props worden protagonisten die langzaam hun verhaal vertellen.

In Springville voert Warlop “levende voorwerpen” op: een tafel met vrouwenbenen en pumps, een elektriciteitskast die rondstapt, een kartonnen doos met een buismond. Er wordt een kleine wereld geschapen met ook hier rekwisieten die de hoofdrol spelen, terwijl de acteurs figureren. Met bordpapier, plastic en pyrotechnische middelen bouwt ze gaandeweg een kolderieke, averechtse realiteit op.

Het eenvoudige huisje midden op de scène wordt vakkundig uit elkaar geknald en gesmolten. Elk voorwerp wordt oneigenlijk gebruikt, los van zijn gangbare functie. Elke vanzelfsprekendheid kantelt, de realiteit openbaart haar kwetsbaarheid. Warlop verkrijgt er opnieuw een nominatie voor het Theaterfestival 2010 mee.

In Mystery Magnet (2012) breidt ze haar surrealistische universum nog verder uit tot in het ongerijmde. Wilde haardossen braken een regenboog aan vloeistoffen uit, mannen zonder kop plassen kleur tegen een witte muur, iemands buik wordt opengereten en de witte verf loopt uit over de toneelvloer, figuren scheuren door de achterwand heen, een meisje wordt een paard, een extreem zwaarlijvige jongen blijft steken in het canvas – zijn voeten hangen minutenlang in het luchtledige. Het chaotische tafereel is hilarisch en werkt bevrijdend. De cross-over tussen actionpainting, film en animatie resulteert in een collectief gemaakt schilderij. Het is één grote bewegende kindertekening waarin sporen verwerkt zitten van alle acties van de maffe personages. Een mix van drieste beelden en aan elkaar getapete horrorscènes.

Er zit iets fundamenteel vrolijks in de voorstellingen van Miet Warlop, een niet te stuiten vitalisme. Al schuilt daaronder een grote gevoeligheid: melancholie verpakt in opspuitend schuim, plassen verf, piepende wielen en een haai die over het toneel zweeft. Opnieuw een apocalyptisch slotbeeld, maar dan in jubelende kleuren.

Mystery Magnet wordt geselecteerd voor het Duitse Theatertre¤en, en wint in 2015 de algemene juryprijs voor de beste performance op het Poolse Kontrapuntfestival. “Wegens de surrealistische wijze waarop de situatie wordt geschetst van iemand die gepest wordt, en de gevoelens die hij erbij ervaart; dat alles vanuit actionpainting, pantomime, en de traditie van commedia dell’arte gekaderd binnen hedendaags theater”, luidt het juryrapport. Toch ervaart Miet Warlop de appreciatie voor haar werk niet zozeer door de prijzen die ze ontvangt dan wel door het enthousiasme van de toeschouwers.

Ze is er trots op dat haar publiek zo jong is. En ze geeft toe dat een subsidie de ultieme erkenning is waar ze als kunstenaar op zit te wachten. Haar roeping en vakmanschap worden eindelijk beloond, bekrachtigd.

Met Dragging the Bone (2014) brengt de beeldend kunstenares en theatermaakster haar eigen woelige wezen op de planken. Ze vraagt zich af of ze haar ambitie en geestdrift – en de spanningen die daarmee gepaard gaan – gestalte kan geven. Niet in een opeenvolging van verhalen en psychologische motieven, maar in heuse sculpturale beelden. De innerlijke frictie die eenieder van ons vanbinnen ervaart, maakt Miet Warlop nu zichtbaar en tastbaar voor de buitenwereld. In een hyperkinetische solo meet ze zichzelf telkens opnieuw een stoere houding aan of legt ze verlangens en hoop bloot, om die meteen daarna letterlijk aan stukken te gooien. Ondertussen zingen haardrogers en worden lachende monden aan stukken gereten.

Action sculpture is het: roekeloos gaat ze tekeer met haar eigen lijf en leden. Van een elegante vrouw transformeert ze in een woeste dragonder die inhakt op gipsen afgietsels van haar eigen benen, handen, rok, lijf... Warlop verwijst in verband hiermee graag naar het “vitaal materialisme” – een concept van de politieke theoretica Jane Bennett waar ze veel sympathie voor heeft. Afgietsels, stijfsels en chemische reacties vormen een brug tussen menselijke en niet-menselijke krachten, en nemen de vorm aan van een enorme sculptuur die almaar omvangrijker en onoverzichtelijker wordt. Niets blijft ongeschonden, niet de ziel, niet het lijf, zelfs niet het decor.

Ook dat is een sterk element in de performances van Miet Warlop: het oncontroleerbare vormt een wezenlijk element van de voorstelling. De acties die de acteurs ondernemen, kunnen evengoed mislukken. De performers spelen met dezelfde verwachtingen als de toeschouwers: wat is de volgende onbesuisde stap, en halen ze die wel? Op die spanning deint het publiek gewillig mee.

Tussen de voorstellingen door duikt Warlop op in musea en galeries met miniperformances en installaties. In de prestigieuze Londense cultuurtempel The Barbican was ze in de zomer van 2015 te zien met een soort concert voor drums en drie haarborstels gemonteerd op staanders. Het drumtoestel was in de lengte uitgestald, en de drummer liep driftig heen en weer om het opgelegde ritme te spelen. Met regelmatige tussenpozen lieten drie vrouwen hun lange haren door de borstels glijden. Absurd, ingenieus, én spannend. In de Gentse kunstruimte Kiosk lagen tot eind januari 2016 de verstilde vormen van haar Dragging the Bone-acties uitgestald. Er stond ook een drumstel bij met gipsen cymbalen. Zo is er in Miet Warlops beelden altijd iets wat de verbeelding in beweging brengt. Je ziet de cymbalen zo aan stukken vliegen. Maar zonder haar vitale présence werken haar installaties toch niet zo goed. Daar zijn dan gelukkig nog de vernissages en finissages voor.

Website Miet Warlop

After All Springville bij de Brakke Grond

Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd in Ons Erfdeel, 2016, nr. 2 (jg. 59), pp. 123-126. De titel luidde toen: ‘Surrealisme, frenesie en bloedserieuze humor. De onverschrokken voorstellingen van Miet Warlop’.