taal column

Wie is er bang voor vleesvervangers?

Fieke Van der Gucht onderzoekt onze vlezige gevoeligheden in de discussie over namen voor vleesvervangers, ook bekend als #Schnitzelgate. Wat voor (veggie) vlees hebben we nu eigenlijk in de kuip?

Het zweet brak me uit toen ik las dat we tussendoor snel zouden lunchen “met Haagse kroketten!” Het uitroepteken verraadde een, naar ik veronderstel, terechte trots. Het lunchvoorstel kwam van Onze Taal, een tijdschrift over alle aspecten van het Nederlands voor een breed publiek. Omdat het blad, meer dan voorheen, dat brede doelpubliek over de Nederlandse landsgrenzen heen wil tillen, hadden ze me gevraagd om de redactieploeg te versterken.

Tot dan toe had het plaatje geklopt: ik ben een Belg die van haar taal houdt, en van populariseren bovendien. Als surplus had mijn moeder me, toen ik Nederlands ging gaan studeren, een abonnement op Onze Taal cadeau gedaan.

Maar naast Vlaming ben ik ook vegetariër en ik vermoedde vlees in de Haagse kroket. Mijn vriend Google leerde me dat de échte Haagse kroket er inderdaad eentje met rundsvlees was, en dat de veggie variant vloeken in de Haagse kerk was. Wie aan de Haagse kroket raakt, raakt aan de Hagenaar!

Ik wilde niet bijten in de hand van mijn broodheer, maar ook niet in zijn broodje kroket, bedacht ik op de trein naar mijn eerste redactievergadering in Den Haag – of in de trein, het hangt er maar vanaf of u van België naar Nederland reist, of net andersom.

Omdat een mens íéts moet tijdens het pendelen ging ik me verder verdiepen in vlezige gevoeligheden bij de noorderburen. Ik ontdekte het bestaan van #schnitzelgate, een discussie over de namen van vleesvervangers. En plots kreeg ik een antwoord op een vraag die mij al jaren intrigeerde: waarom de Vegetarische Slager consequent vegetarisch gehackt schreef in plaats van gehakt, vegetarische kipstuckjes in plaats van kipstukjes en (visvrije) tonyn in plaats van tonijn.

Blijkbaar had de NVWA (met een mond vol: de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit) de Vegetarische Slager in 2012 op de vingers getikt vanwege de ordinaire vleesnamen die de plantaardige slager gebruikte voor zijn producten. Een nietsvermoedende consument, die zo dom was om de gigantische woorden Vegetarische Slager op de verpakking te negeren, zou zo – grote griezels! – spek of kip in zijn bek draaien waaraan godbetert geen beest te pas was gekomen.

Door de oorspronkelijke vleesnaam in spelling te laten variëren en door het woord vegetarisch(e) te laten voorafgaan zou de consument voortaan weten dat-ie vegetarisch vleesch in de kuip had. Opgelost!

Voorlopig toch, want begin april 2019 laaide de discussie weer op. De landbouwcommissie van het Europees Parlement nam toen het voorstel aan verwarrende vleesnamen voor vegetarische vleesvervangers te verbieden. In lidstaten Duitsland en Frankrijk was het klimaat er alvast rijp voor: in het eerstgenoemde land wilde de minister van Landbouw de namen sojaschnitzel en veganistische curryworst al in 2016 verbieden, in het laatstgenoemde land kunnen producenten van vegetarische worst nu al boetes tot 300.000 euro krijgen.

Je kunt je natuurlijk afvragen of dat argument van misleiding klopt en de vleesnamen werkelijk gebruikt worden om notoire vleeseters in de vegetarische val te lokken: mooi betaald voor vlees en valselijk veggie in de plaats gekregen! Ha! Zou de vleesnaam niet net voorzichtige vegetariërs een referentiekader bieden? Vleeseters die een vegetarisch alternatief willen proberen weten via de benaming meteen welk vlees ze voor ogen moeten houden om de vleesvervanger tegen af te zetten.

Als tegenaanval lanceerde de Vegetarische Slager een oproep om via #schnitzelgate verwarrende productnamen te melden. Zo zit er weinig sla in slavink, voel ik me niet bekocht dat er geen studenten worden vermalen tot studentenhaver, en eet ik niet uit antimilitarisme zo graag soldatenkoeken. Het is overigens afwachten of het verwarrende vlees-voor-veggienamen-verbod ooit in echte wetgeving verankerd wordt. Daarvoor moet de Europese Commissie eerst een voorstel indienen dat een meerderheid van het Europees Parlement én van de lidstaten vervolgens moet goedkeuren.

Ik vind het hoogst vermakelijk allemaal, al vind ik de nieuwste productnamen van de Vegetarische Slager voor de Belgische markt tegelijkertijd tenenkrullend. Hier heeft een – ongetwijfeld Nederlands – reclamebureau het cliché van het “Vlaamse, sappige taaltje” willen waarmaken met Poulettekes, Le Gehackt Super Hâché, Saucissekes, Boulettes Very Chouettes, Le Burger en Specks’kes Fumés. Een behoorlijke mond vol Frans voor het Vlaams, als u het mij vraagt, maar niemand vraagt mij ooit iets.

Maar goed, in geen tijd sta ik toch in Den Haag. “Hoeveel Haagse kroketten wilt u voor de lunch bestellen?”, vraagt de vriendelijke Onze Taal-medewerker mij. “Heeft u ook groentekroketten?”, vroeg ik schuifelvoetend. “Ik ben namelijk vegetarisch.” Gelukkig was er meer aandacht voor de zachte g van mijn groentekroket dan voor de vegetarische vulling ervan. Dat sappige Vlaams van het nieuwe redactielid, weet u wel.

• fieke van der gucht
• naamgeving
• Taal
• Taaltoestanden