geschiedenis, literatuur

Sanne Aletta van Otten: Koffiedik kijken

Achttien jonge auteurs brengen negentiende-eeuwse artefacten uit het Rijksmuseum tot leven. Ze laten zich daarbij inspireren door de vraag: wat zie je als je naar deze objecten kijkt met oog voor onzichtbaar werk? Sanne Aletta van Otten geeft het woord aan een koffiefilterkan van Fa.Diemont uit 1816. ‘Het porselein zei dat ik me geen illusies moest maken’.

Komt u toch iets dichterbij. En legt u uw hand tegen de vitrine.
Zal ik uw toekomst voorspellen?
Dat kan ik, ja.
Verbaast u dat?

De kunst van tasseografie heb ik afgekeken van een oude kokkin die ’s avonds laat de kopjes van de
dienstbodes las. Ik wist meteen dat het iets voor mij was. Maar niemand geloofde in me.
Het porselein zei dat ik me geen illusies moest maken, zoiets ingewikkelds zou een simpele koffiekan
als ik nooit leren. Het kristalglas vond koffiedik kijken iets voor marginale imitatiekoperen potten.
Het zilver zei dat ik mijn klep moest houden.

Maar ik dacht, wat heb ik te verliezen? Ik verveelde me stierlijk in de salon, tussen al die vrouwen in
fijne japonnen.

Ik werkte hard. Als ik op tafel stond bekeek ik aandachtig de patronen in de gebruikte kopjes. Ik
volgde alle gesprekken, om te weten hoe het de mensen verging die bij ons op visite waren geweest.
Zo leerde ik stapje voor stapje wat koffiedik onthult over de wereld.

De eerste keer dat ik mijn kennis in praktijk bracht, sloeg ik een enorme flater. Ik voorspelde dat een
achternicht van mijn eigenares spoedig een baby zou krijgen, maar ik had me van kopje vergist. Nog
geen maand later hoorden we dat ze hysterisch was verklaard en naar een kliniek was gebracht. U
kunt zich voorstellen hoe hard het porselein heeft gelachen. Het zilver was woedend; ik had niet
alleen mezelf maar iedereen uit de zilverkast belachelijk gemaakt.

Pas toen ik drie keer na elkaar een juiste voorspelling deed, begon het servies in mij te geloven. En
toen ik tegen alle verwachtingen in voorspelde dat de nieuwe dienstmeid, die was betrapt met de
stalknecht, zou mogen blijven, werd ik officieel erkend als helderziende.

Het was een heerlijke tijd. Ik kreeg de beste plaats in de zilverkast. Als we werden gepoetst, zorgden
de andere zilverstukken ervoor dat ik als eerste aan de beurt kwam. En als ik werd gevuld, treuzelde
het water in de ketel, zodat ik het keukenmeubilair kon vertellen wat de toekomst zou brengen. Even
was ik het belangrijkste gebruiksvoorwerp in het huishouden.

Tot ik op een donkere ochtend voorspelde dat een deel van het porselein door een onhandigheid van
de heer Verbleek van tafel gestoten zou worden. Het servies gaf mij ervan de schuld en verbood me
om ooit nog een voorspelling te doen.

Toen ik voorzag dat al het zilver aan dit museum geschonken zou worden, hield ik me stil, maar zoals
altijd wanneer ik iets ergs zag, sloeg ik zwart uit van verdriet. Het zilver riep dat het zwarte magie
was. De dienstmeid kreeg er een uitbrander voor.

Ondanks het verbod van de andere serviesstukken, houd ik me nog steeds bezig met waarzeggerij.
Het is mijn roeping. Van de schoonmakers hier in het museum leerde ik dat er ook manieren zijn om
de toekomst te voorspellen zonder koffiedik.

Komt u toch iets dichterbij, zodat ik uw hand iets beter kan zien.
Wat denkt u, zal ik uw toekomst voorspellen?

• deBuren
• Rijksmuseum
• schrijfresidentie