kunst

De authenticiteit van de alledaagsheid: 100 jaar Roger Raveel

Roger Raveel zou in 2021 zijn 100ste verjaardag vieren. BOZAR brengt in dit herdenkingsjaar uitgebreid hommage aan Raveel met een zeer compleet overzicht van zijn oeuvre. Het publiek kan zo één van de belangrijkste naoorlogse Belgische kunstenaars (her)ontdekken en net als Raveel proberen om het universele in de alledaagsheid te zien. De tentoonstelling loopt vanaf 18 maart tot en met 21 juli.

Raveel (1921-2013) was een kunstenaar die − zoals de curator Franz Wilhelm Kaiser het treffend omschrijft − heftig individualistisch was. Hij onderscheidde zich radicaal van zijn generatiegenoten door een geheel eigen beeldtaal te ontwikkelen, balancerend tussen figuratie en abstractie.

Een werk van Raveel is zeer herkenbaar. Zijn karakteristieke beeldtaal begint zich te vormen vanaf 1948 en wordt gekenmerkt door sterke contouren, het weglaten van details, de mix van figuratieve en abstracte elementen en de vitale, intense kleuren. Terugkerende kenmerken van zijn signature style
zijn de gestreepte personages, de karretjes, het vierkant, de spiegel, de betonnen palen…

Raveel streeft vanaf het begin van de jaren 1960 om de grenzen tussen het kunstwerk en de realiteit te doorbreken. Hij wil zijn werken laten uitvloeien
in de ruimte: hij integreert objecten zoals spiegels, een fietswiel of zelfs een kooitje met levende parkiet in zijn schilderijen. Ook maakte hij verschillende grote in situ installaties die vandaag nog steeds te bewonderen zijn, zoals de grote muurschilderingen in het kasteel van Beervelde (1966) of in de Brusselse metro Merode (1975).

Zijn karakteristieke stijl heeft affiniteiten met de kunststroming die internationaal bekend werd onder namen als Nieuwe Figuratie of Nouvelle Figuration. Maar qua leeftijd hoorde Raveel bij een eerdere generatie en was hij een soort voorloper. Wellicht daarom schrijft dichter Roland Jooris een eigen kunststroming toe aan Raveel, De Nieuwe Visie.

De retrospectieve tentoonstelling van BOZAR wil de aandacht vestigen op die radicale eigenheid van Raveels werk en een totaalblik werpen op zijn zeer gevarieerde artistieke productie. Er zijn maar liefst 150 werken te zien (schilderijen, tekeningen, grafiek en objecten) uit private en publieke collecties. Aangezien er door zijn oeuvre geen lineaire evolutie loopt, is de tentoonstelling gestructureerd rond tien thematische hoofdstukken. De kunstenaar greep gedurende zijn hele carrière, in verschillende combina­ties, en doorheen verschillende media, telkens weer terug naar deze thema’s:

Zelfportretten, Geen karakterstudie, Binnen & buiten, Gestreept, Moderniteit op het land, Dichter bij de natuur, Het vierkant, Combines, Het karretje en Monumentale statements.

Samen geven ze de bezoeker een inkijk op Raveels overkoepelende onderwerp: de mens in zijn alledaagse beslommeringen en als universeel concept. Het universele in de alledaagsheid aan het licht brengen, zo zou je de artistieke aspiratie van Raveel kunnen samenvatten.

Raveel was actief in een tijd waar de kunstwereld zich volop internationaliseerde. Hij koos er echter bewust voor om altijd in zijn geboortedorp te blijven. Hij schilderde wat zich dagelijks voor zijn ogen afspeelde: taferelen in zijn huis (waar hij samen met zijn vrouw Zulma en zijn vader woonde, die vaak in zijn schilderijen opduiken), de tuin achter het huis, het voetbalveld, betonnen afsluitingen, een fiets… Raveel was niet op zoek naar de idylle, de geromantiseerde versie van het eenvoudige plattelandsleven. Hij hield juist van de banaliteit van het dagelijkse leven in Machelen, waar hij een zekere authenticiteit in herkende. Vandaag, in een tijd van geglobaliseerde kunst, lijkt Raveels keuze om van zijn intieme omgeving zijn belangrijkste inspiratiebron te maken – terwijl hij perfect op de hoogte was van wat er elders gebeurde – revolutionair en zelfs profetisch.

Niet alleen BOZAR herdenkt de belangrijke naoorlogse schilder, er wordt nog heel wat georganiseerd en gepubliceerd rond Roger Raveel en zijn oeuvre. Zo presenteert Canvas een documentaire naar aanleiding van 100 jaar Raveel, getiteld Wij, Roger Raveel. Daarin komen Roland Jooris, de bevriende dichter en eerste directeur van het Roger Raveelmuseum, en Luc Levrau, rechterhand en technisch assistent van Raveel, uitgebreid aan het woord. Ook de tentoonstelling in BOZAR blijft niet onopgemerkt in de documentaire, die zondag 28 maart te zien is op Canvas en via VRT NU.

Hieronder kun je al een trailer bekijken.

Bij PoëzieCentrum verschijnen dit jaar twee nieuwe Raveel-bundels. De eerste is de bloemlezing Met heldere verf en verlangen. Dichters bij Raveel, samengesteld door Carl De Strycker, directeur van het PoëzieCentrum. Daarin worden door Raveel geïnspireerde gedichten, zoals die van Hugo Claus, Roland Jooris en Rutger Kopland, samen met de bijbehorende kunstwerken gebundeld. Ze werden bovendien aangevuld met twaalf speciaal voor het boek geschreven gedichten, met bijdragen van onder andere Dominique De Groen, Arno Van Vlierberghe, Iduna Paalman en Jens Meijen.

De tweede Raveel-bundel is van Paul Demets, Het web van omtrek. Demets groeide op in dezelfde gemeente als de meester uit Machelen (Zulte) en verdiepte zich in diens werk. Deze bundel is het eigenlijke debuut van Demets, maar is destijds nooit verschenen. Hij raakte gefascineerd door de waarneming van de werkelijkheid, net zoals Raveel. De gedichten in de bundel gaan een inhoudelijke of thematische verbinding aan met tekeningen, schilderijen of grafiek van Raveel.

Verder herinnert PoëzieCentrum ons aan een publicatie uit 2017, namelijk Een spiegel op uitkijk. Gedichten bij werk van Roger Raveel van Jo Gisekin. Net zoals Demets is Gisekin een streekgenoot van Raveel, zij liet zich voor deze dichtbundel inspireren door acht van zijn schilderijen.

Op de website van het Roger Raveelmuseum is nog een handig overzicht te vinden van alle activiteiten die in het Raveel-jaar worden georganiseerd, waaronder de expo De schildersklas van Roger Raveel in het Mudel en de Roger Raveel wandelroute in Machelen-aan-de-Leie.

Ook de lage landen
staat stil bij het Raveel-jaar en maakt een online dossier, waarin we al onze stukken over de belangrijke naoorlogse schilder samenbrengen. Daar zit onder andere een portretstuk in over Raveel, geschreven door zijn vriend en dichter Roland Jooris, en een gedicht van Charlotte Mutsaers, geïnspireerd door één van zijn schilderijen.

Bronnen: persberichten BOZAR, VRT en PoëzieCentrum

• Bozar
• Poëziecentrum
• Roger Raveel
• Schilderkunst