kunst

Podcast is een feest voor genderrepresentatie

Evenwaardige genderrepresentatie? In de podcastwereld is het geen streefdoel meer maar een vanzelfsprekendheid, zag Luka De Kinder op het internationale podcastfestival Oorzaken in de Amsterdamse Brakke Grond.

Vijf paar ogen staren zenuwachtig naar het podium. Naomi Landman, Hanna Volbeda, Anke Wagemans, Peggy Roelands en Amalia De Roover wachten op de prijsuitreiking van de Korte Golf-wedstrijd voor de beste podcasts van drie minuten, waar zij als finalisten uit de bus kwamen. Het is uiteindelijk Amalia De Roover die zowel de jury- als de publieksprijs mee naar huis mag nemen. De vijf paar ogen fonkelen en uit enkele ooghoeken vloeien tranen van blijdschap. De vrouwen krijgen bloemen, kussen en mooie toekomstwensen.

Vanuit de zaal kijk ik naar het tafereel en ik verbaas me erover hoe ook de niet-winnaars oprecht tevreden zijn met de uitslag. Moeders feliciteren elkaar en vriendinnen vliegen elkaar om de hals. En dan bedenk ik: eindelijk zijn het vrouwen die deze zaal domineren, en wat doen ze dat buitengewoon innemend.

“Na de gesprekken met de eerste vier kandidaten viel het me op dat ook de vijfde weer geen man was”, vertelt presentator van de Korte Golf-finale Martin Rombouts ons nadien. “Ik wist wel dat de future female is, maar zó female?” Stiekem voel ik me als jonge vrouw trots. Het lijkt wel alsof podcast als vrij nieuw medium ook een nieuw tijdperk inluidt. Een tijdperk waarin mannen niet langer de canon bepalen. Een tijdperk waarin zowel voor als achter de schermen genderevenwicht heerst. “Vijf vrouwelijke finalisten, dat is toch geen evenwicht?”, hoor ik je nu denken. Dus zoom ik graag even uit.

Tegenpolen was het thema van het Oorzaken-festival in 2023. Er werd gediscussieerd over kloven die groter worden, over polarisatie en empathie. Dat laatste woord keerde opvallend vaak terug. Podcast lijkt wel het medium bij uitstek om empathische gevoelens op te wekken bij luisteraars. Is het het intieme fluistergehalte van iemands verhaal in je oor waardoor je je zo goed kan inleven in diens gevoelens? Het helpt in elk geval dat de stemmen die we horen niet eenduidig toebehoren aan cisgender mannen.

In de podcastwereld lijkt genderrepresentatie geen streefdoel meer, maar een vanzelfsprekendheid. Met niet-mannelijke podcastmakers volgen er namelijk niet-mannelijke sprekers, hoofdpersonages, technici, vormgevers en podcastfestivalorganisatoren. Er komt als vanzelf inzicht in noden en gevoelens van andere, niet-dominante gendervormen. Empathie voor elke gendervariant krijgt een kans.

Wil ik daarmee zeggen dat cisgender mannen niet welkom zijn in het podcastlandschap? Allesbehalve! Maar laten we wel vieren dat de genderkloof kleiner lijkt te worden. Dat andere gendervormen eindelijk uit de onzichtbaarheid komen waarin ze in de loop der geschiedenis werden gedwongen. Oorzaken is daar alvast het perfecte feest voor.

Podcasts bieden duidelijk nieuwe kansen, maar hoe komt dat nu? Daarvoor moeten we een blik richten op de ontstaansgeschiedenis van enkele andere media- en entertainmentvormen. De oudste is misschien wel het theater. Met oude Grieken als Sophocles begint het eindeloze lijstje van belangrijke mannelijke toneelschrijvers. In de eeuwen nadien wordt dat verder aangevuld met onder andere Shakespeare, Hugo Claus en ga zo maar door. Tussen de honderden canonieke theaterauteurs is er maar een handvol terug te vinden van een ander gender.

Hetzelfde geldt voor literatuur: hoe groot en rijk de literatuurgeschiedenis ook is, voor niet-mannelijke auteurs is er nauwelijks plek. Vaak zijn hun boeken vergeten, vernietigd of uitgebracht onder een mannelijke naam. En die geschiedenis leeft door tot vandaag. Zo ontstond recent het schrijverscollectief Fixdit om het seksisme in literatuur aan te vechten. Het collectief van elf vrouwen wil meer genderdiversiteit in de Nederlandstalige literaire wereld. Want waarom worden mannelijke auteurs vaker bekroond? Waarom maken ze meer kans op subsidie en krijgen ze ook meer geld? Waarom worden hun boeken vaker vertaald? Vooral het bewustzijn over genderongelijkheid in de letteren verdient volgens Fixdit meer aandacht.

Voor de ‘toxische mannelijkheid’ in de filmindustrie is sinds #MeToo meer aandacht. Mannelijke Hollywoodregisseurs worden op hun vingers getikt voor ongepast gedrag, vrouwelijke makers groeien uit tot wereldsterren en non-binaire acteurs eisen gelijke rechten. Stilaan lijkt ook daar het tij te keren. Maar als je de canon erop naslaat zal je nog vrij weinig vrouwen in de filmgeschiedenis tegenkomen.

En dan is er nog dat andere medium dat zich net als podcast focust op audio: radio. Ook radio scoort slecht op de gendergelijkheidstest. Zowel presentatoren als redactieleden achter de schermen zijn wereldwijd nog steeds voornamelijk mannen. Net daarom is de doorbraak van podcast zo vernieuwend. Weg met vooroordelen, hokjesdenken en statusverschillen: leve de man-fluïde- en vrouwvriendelijkheid!

Omdat de podcast nog relatief jong is, kon het medium groot worden in een geëmancipeerde omgeving. Daarnaast zorgt de lage beginnersdrempel voor toegankelijkheid en inclusie. Jonge makers allerhande kunnen met hun smartphone aan de slag om zelf audio op te nemen of zich onder te dompelen in het groeiende podcastaanbod. Dat vijf vrouwen de finale van de Korte Golf domineren, is het gevolg van een gendergemixte jury, een divers publiek en een bonte verzameling vakkenners.

Ook al lijkt de genderrepresentatie nu wat naar één kant te hellen, toch ben ik er zeker van dat dat zich de komende jaren rechttrekt. Laat ons vooral vieren dat mensen met niet-dominante genders eindelijk kansen krijgen. En laat ons hopen, of beter: eisen, dat er geen glazen plafond, financiële kloof of mansplainende wijsvinger hen nog zal dwarszitten.

Naomi, Hanna, Anke, Peggy en Amalia: jullie maken mij als jonge vrouw ongelooflijk trots.

• Oorzaken
• podcast
• podcastfestival