literatuur recensie

‘Ongehoord’ van Pascale Petralia: in de val van een stalker

Een stalker hoeft geen fysiek geweld te gebruiken om je leven te vernietigen. In Ongehoord van Pascale Petralia leven we mee met een slachtoffer dat langzamerhand verstrikt raakt in de netten van een geobsedeerde. En niemand kan haar redden.

Autofictie is al langer een aanvaard en zelfs gewaardeerd genre in de Nederlandstalige letteren. Er valt uiteraard wel eens een woord als navelstaarderij, maar vooral vrouwelijke auteurs weten hun leven vaak zo een literaire draai te geven tot er een verhaal komt bovendrijven dat het particuliere overstijgt. Denk aan Nachtouders
van Saskia De Coster, aan veel werk van Hanna Bervoets, Bregje Hofstede, Maartje Wortel of, om toch ook enkele mannen te noemen, Maarten van der Graaff of Arjen van Veelen.

Thrillers en spannende boeken daarentegen zitten nog vaak in het verdomhoekje. In de boekhandel is dat vaak letterlijk te nemen, de “spannende lectuur” heeft er een aparte boekenkast, en wie daar een boek uitkiest kan niet echt een literatuurliefhebber worden genoemd. Het is een hardnekkig vooroordeel, al wordt sommige thrillerschrijvers enige genade gegund door het epitheton “literaire” voor het woord thriller op de kaft van het boek te plaatsen. Het is een godsgeschenk voor de auteur en een verzachtende aai over de bol van de lezer: dit spannende boek mag wel.

De combinatie van autofictie en spannende literatuur komt niet zo erg vaak voor. Wellicht is een gemiddeld kantoor- of huwelijksbestaan niet zo ongemeen spannend, of toch onvoldoende om er ook nog eens goede literatuur van te maken. Het is slechts weinigen gegeven om zoals Gerard Reve grootste literatuur te maken op basis van het zinneloze voorbijzeilen van landerige winterdagen.

Pascale Petralia (1974) daarentegen maakt er geen geheim van dat ze voor haar debuutroman volop heeft geput uit eigen, onaangename ervaringen. Petralia, een Vlaamse met Siciliaanse wortels, was jarenlang actief in het theater, als regisseur, artistiek coach en lesgever. Tot ze haar leven noodgedwongen helemaal omgooide, omdat een stalker haar bestaan zoals ze dat geduldig had opgebouwd, compleet onmogelijk maakte.

Dat verhaal vertelt ze in Ongehoord, dat het label “spannende roman” heeft meegekregen, al had er evengoed psychologische thriller kunnen staan. Ongehoord
is het verhaal van Sandra Paresi, een jonge vrouw die haar leven in de grote, internationale theaterwereld combineert met enthousiast lesgeven in het kunstonderwijs in een dorp net buiten de stad. Aanvankelijk wordt de lezer nog even handig op het verkeerde been gezet over wie haar stalker zou kunnen worden, maar juist dat illustreert de gewiekstheid van de aanvaller. Een echte stalker heeft een ingenieus plan van aanpak, spint een web waar het slachtoffer langzaam maar zeker in verzeild geraakt, zonder dat aanvankelijk door te hebben.

Want het duurt een hele tijd voor Sandra beseft wat er echt aan de hand is, zelfs als ze daarop wordt gewezen door haar man. De stalker heeft het vertrouwen van Sandra gewonnen, en het is voor haar erg moeilijk om te aanvaarden dat dit onterecht is. Want het tast haar zelfbeeld aan, het voelt alsof zij in de fout is gegaan, en niet de stalker. Dat gevoel wordt door nieuwe acties van de stalker telkens versterkt, tot die het zo ver drijft dat Sandra niet langer kan dan inzien dat er misbruik van haar is gemaakt. Maar loskomen uit dat net is makkelijker gezegd dan gedaan, want ook haar omgeving is gemanipuleerd, waardoor de stalker vaak makkelijker wordt geloofd dan het slachtoffer. De mensen die haar zouden moeten steunen, laten Sandra in de steek, ze botst op onbegrip, onverschilligheid en dommig machogedrag.

Die evolutie beschrijft Petralia erg nauwkeurig, in trefzekere zinnen, geloofwaardige dialogen en sms- of appconversaties. De beklemmende sfeer, het onvermijdelijke van de fatale afloop, hoe Sandra haar hersens pijnigt om uit de valstrik te komen, terwijl die door de stalker erg gewiekst steeds strakker wordt aangespannen, ze beschrijft het allemaal nauwgezet, maar zonder breedvoerig te worden. Langzaam wordt niet alleen de stalker maar de hele wereld een vijand, tot Sandra de beslissing neemt het roer helemaal om te gooien, want niets waarvoor ze heeft geleefd, is er nog. “Het voelt alsof ze uit haar eigen leven verhuist”, noteert Petralia.

Petralia schreef haar boek in de beslotenheid van dat nieuwe, andere leven, tijdens de eerste lockdown van het coronatijdperk. De enige meelezer was psychiater Dirk De Wachter, naar wie ze in een overmoedige bui enkele hoofdstukken had gestuurd. De bekende auteur van onder andere Borderline Times was zo onder de indruk van de psychologische beschrijving van een slachtoffer dat hij Petralia in contact bracht met zijn uitgever. Die twijfelde geen moment om Ongehoord
uit te geven.

Pascale Petralia, Ongehoord, Lannoo, Tielt, 2021, 284 p.

• De Eerste Keer
• debuutroman
• Ongehoord
• Pascale Petralia
• romandebuut