geschiedenis column

Nederland kijkt wel even op van de geschiedenislessen van Tom Waes

Een vloek, een grap en een stoere fourwheeldrive. De presentator van Het verhaal van Vlaanderen ontpopte zich voor televisiekijkend Nederland als een veel kleurrijker gids dan die van de Nederlandse variant, schrijft cultuurhistorica Lotte Jensen.

Recent was de eerste aflevering van Het verhaal van Vlaanderen in Nederland te zien. Liefst 1,7 miljoen kijkers zagen hoe Tom Waes 35.000 jaar terug in de tijd reisde. De presentator is zeer geliefd in Nederland vanwege zijn reisprogramma’s. Daarnaast waren velen nieuwsgierig naar de Vlaamse variant: in hoeverre wijkt Het verhaal van Vlaanderen af van de Nederlandse pendant? En de hamvraag: hoe zou Tom Waes het doen ten opzichte van de presentator van Het verhaal van Nederland, Daan Schuurmans?

Ik zat er helemaal klaar voor. Later zal ik me nog eens wagen aan een serieuze inhoudelijke vergelijking, maar nu richt ik me even op de presentatoren. Man, man, wat een verschillen! Het begint met de entree. Tom Waes stapt uit zijn zwarte fourwheeldrive, trekt zijn laarzen aan en kijkt ons indringend aan. Dan begint hij te praten alsof we in het plaatselijke café samen een borrel te drinken: “Bon. Geschiedenis. Ik weet niet hoe dat dat bij u zit, maar voor mij is dat iets waar dat ik af en toe iets over lees en vooral wat dat ik vroeger over op school heb geleerd.”

Even later bevinden we ons op de Belgische steppen waar twee neanderthalers over de bevroren grond kruipen. Waes trekt zijn jasje nog eens verder dicht en roept: “Koud hier in de prehistorie, man!” Vijf minuten later zitten we opnieuw in de cafésferen. Waes merkt jolig op dat je in dat ijskoude prehistorische landschap wel gin-tonics zou willen maken. Nou ja, dan heb je wel gin en tonic nodig en dat hadden ze toen nog niet.

Een paar minuten laten kwam er een digitale mammoet in beeld van wel 5 à 6 meter hoog. Grap nummer drie rolde alweer door de ether: “Je zult hier maar gestaan hebben met je spereke hè!” Even later liet Waes wat DNA afnemen en bleek dat hij voor 2 procent afstamt van de neanderthaler, een gemiddelde score voor een Europeaan. Ik waande me nu ineens in het Nederlandse entertainmentprogramma DNA onbekend, waarin familiegeheimen en de ontrafeling daarvan door DNA-onderzoek centraal staan.

Weer wat later hobbelde Waes over een grasveld met een soort golfvlaggetje in de hand. Hij liep van het jaar 36.000 jaar voor Christus naar 2.400 voor Christus en de ijzige kou in die tijd kwam opnieuw ter sprake. Een vloek ontsnapte aan Waes: “Godverdomme!” De wervelende reis door de Vlaamse prehistorie eindigde bij zijn zwarte four-wheel-drive.

Het contrast met Daan Schuurmans, bekend als acteur van diverse films en televisieseries, kan niet groter zijn. Behoedzaam sluipt hij beeld binnen, omdat hij het tafereel van de moeder met haar wenende kind niet wil verstoren. Bijna fluisterend begint hij aan zijn verhaal van Nederland. Later spiedt hij vanachter een struik naar de rondtrekkende nomaden. Er is ook een liefdesaffaire tussen twee nomaden met stemmige muziek, die langdurig in beeld wordt gebracht. Schuurmans staat erbij en kijkt er vredig naar.

Schuurmans en Waes zijn even bevlogen als verteller, maar de toonzetting is geheel anders. Schuurmans is een toeschouwer, die mooi en indringend vertelt. Waes neemt zelf deel aan de geschiedenis en rijgt de grollen en grappen aan elkaar. De geschiedenis moet wel luchtig blijven, hoor je hem denken. Een grap zul je Schuurmans niet snel horen maken. Laat staan een vloek. Dat heeft trouwens ook zijn charme, want het dreigde soms te laag-bij-de-gronds te worden.

Ook die vloek kan Waes trouwens maar beter voor in het echte café bewaren: die hoort niet thuis in een serieus geschiedprogramma. Maar eerlijk is eerlijk: ik vermaakte me verder kostelijk met Waes als reisgids door het verre Vlaamse verleden. De gin-tonic staat al klaar voor volgende week.

• Het Verhaal van Nederland
• Het Verhaal van Vlaanderen
• Tom Waes