kunst

Modefotograaf Willy Vanderperre vangt het moment waarop alles kapseist

Veel kans dat je ooit een foto van de Belgische modefotograaf Willy Vanderperre gezien hebt. Hij fotografeert campagnes voor modehuizen als Dior en Prada en zijn editorials verschijnen in magazines als Dust, i-D en Vogue. Hij is de eerste fotograaf aan wie het Modemuseum in Antwerpen een volledige expo wijdt. Verwacht drie decennia aan rebellie, knap teamwerk en een eeuwige fascinatie voor de jeugd.

“Iemands portret maken vergt geduld. Elke mens van vlees en bloed moet eerst landen en aarden in een studio en er een tijdje mogen rijpen eer hij zich naakt en fragiel aan me wil tonen. Ik heb alle tijd van de wereld. Ik wacht. Ik wacht tot plots een ademtocht de sluier licht en ik heel even de ziel zie oplichten. Een nanoseconde lang mag ik deelgenoot zijn van een opwindend geheim. Mijn hart springt op.”

Deze woorden klinken in de doorlopende film tijdens de expo gewijd aan modefotograaf Willy Vanderperre in het Antwerpse MoMu. Vanderperre legt niet zomaar beelden vast. Hij bedenkt een compositie, stelt zijn materiaal af en laat dan ruimte. Ruimte om emoties te vangen: een plotse beweging, een gezichtsuitdrukking die je niet voor mogelijk had gehouden. Het resultaat is een oeuvre met foto’s die komen vanuit een kern en daardoor de toeschouwers niet onberoerd laten. Dat is ook het doel, bij editorials net zozeer als bij commerciële opdrachten: niet de kleren, maar de mens staat altijd centraal.

Een retrospectieve is de expo in het MoMu allerminst. Vanderperre bracht dan wel enkele sleutelpunten uit zijn dertigjarige carrière samen, van stoppen is geen sprake. Dit is veeleer een vooruitblik. Een beloftevol toekomstperspectief, want hij heeft al een indrukwekkend palmares aan elkaar geregen. Zijn foto’s verschenen in invloedrijke magazines als i-D, Vogue, AnOther Magazine, Arena Homme + en Dazed & Confused. Beroemdheden als Tilda Swinton, Cate Blanchett en Michelle Williams stonden voor zijn lens. En goede vriend en modeontwerper Raf Simons vraagt geregeld aan Vanderperre om campagnes te shooten van de labels waarvoor hij werkt, zoals Jil Sander, Dior, Calvin Klein en nu Prada.

Tegelijkertijd keert deze expo wel degelijk terug naar de start, want de Antwerpse modeacademie is waar het allemaal begon voor Vanderperre. Als telg van een slagersfamilie in het West-Vlaamse Menen trok hij eerst naar het kunsthumaniora in Kortrijk, waarna de befaamde modeopleiding van de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen volgde in 1989. Vanderperre ontwikkelde al vroeg een fascinatie voor Jean-Paul Gaultier en de “Antwerpse Zes” – echte rocksterren in die tijd. Hij was ervan overtuigd dat een pad als modeontwerper voor hem was weggelegd. Toch waren het vooral de voorbereidende moodboards en foto’s waarmee hij zich uitleefde, meer dan met het ontwerpen zelf. Daarom schakelde hij over naar de richting Fotografie, waar hij ook na twee jaar stopte om zijn eigen visie verder te ontwikkelen.

Teamwerk

Rebels is Vanderperre altijd geweest en altijd gebleven. Toch waren die jaren aan de kunstacademie in Antwerpen een vormende periode, vooral omdat hij er zijn metgezellen leerde kennen: modeontwerper Raf Simons en stylist Olivier Rizzo, die Vanderperres collega en levenspartner werd. Op de eerste dag van de modeopleiding ontmoetten Rizzo en Vanderperre elkaar en sindsdien hebben ze elkaar niet meer losgelaten. Rizzo kende op zijn beurt Raf Simons via een zomerstage bij Walter Van Beirendonck en zo werden de bouwstenen gelegd van een samenwerking die nog steeds actief is. Samen vertellen ze mode als een verhaal: in Vanderperres foto’s, waarvoor Rizzo de styling verzorgt, vaak met ontwerpen van Raf Simons, worden de modellen personages in een universum.

Denk maar aan de foto waarmee zowat alles begon: het portret van Robbie Snelders met een Mickey Mouse geschilderd over zijn gezicht. Vanderperre maakte de campagnefoto voor Raf Simons in 1999, samen met Rizzo als stylist en Peter Philips (nu artistiek directeur van Christian Dior Make-up) als make-upartiest. De foto belandde op de cover van het eerste nummer van V Magazine en ging de wereld rond, maar ze ontstond heel gemoedelijk. Vanderperre moest werken voor zijn studiefinanciering, maar zondagen hield hij vrij om te fotograferen, samen met Rizzo. Ze verzamelden in zijn appartement met vrienden, zoals Philips en Snelders (toen model voor Raf Simons), aten aardbeientaart en wilden iets doen met een Mickey Mouse T-shirt uit Rizzo’s verzameling. Omdat de beelden maar niet werkten, kreeg Philips het idee om de Mickey Mouse te tekenen op Snelders gezicht. Zo vielen de puzzelstukjes ineen.

Jongeren zijn altijd een belangrijke inspiratiebron gebleven. De expo hangt vol rebelse, zoekende, levendige adolescenten, zoals een groepje modellen in het park voor Vogue Italia, twee tieners die vechten op een bed of het openingsbeeld van de tentoonstelling: een jongen die een T-shirt draagt uit Rizzo’s tweedejaarscollectie. Hij staat met zijn gezicht naar de muur van de tekenklas van de Academie, het enige lokaal waar Rizzo en Vanderperre samen les hadden.

Eerst waren die modellen Vanderperres leeftijdsgenoten, maar ook terwijl hij zelf ouder wordt, blijft hij zijn lens richten op het kantelpunt van de tienerjaren. Het is “het moment in een leven waarop alles kapseist”, legt de fotograaf uit in de expofilm. “Je wordt je bewust van andermans blik en kijkt met hun ogen naar jezelf. Je onschuld moet wijken. Je ogen zien maar twee kleuren meer: zwart en wit. Je bent een en al lichaam, een bundel hormonen, een vulkaan vol onbedwingbare impulsen. Je zoekt, rebelleert en experimenteert. Je meent te weten wie je bent of toch minstens wilt zijn, maar je mist nog de taal om jezelf te benoemen. Je bent grotesk. Je bent puur.”

Het zijn de jaren vol onzekerheid, geestdrift en idealen die Vanderperre het meest fascineren. Omdat hij dan nog kan doordringen tot de kern van de modellen en hen in al hun eerlijkheid kan vastleggen. Ook de subculturen waarin jongeren hun uitvlucht vinden, inspireren hem mateloos. Zo vormen de new wave, punk, grunge uit zijn eigen jeugd evenzeer een visuele input als Mickey Mouse en Caravaggio.

Metier

Naar die grootmeesters van de schilderkunst knipoogt Vanderperre door te spelen met contrasten, zoals een portret tegen een pikzwarte achtergrond. Fotografie is een metier dat hij intussen intuïtief beheerst. Dat komt ook met een signatuur: de foto’s spreken van haarscherp camerawerk, een spel met contrasten en volumes, en vooral, de afwezigheid van ruis. “How can an image be deconstructed? Perhaps by stripping it to the bones, the essence”, schrijft criticus Alexander Fury in het begeleidende boek bij de expo. “Vanderperre often says a lot with very little: a characteristic Vanderperre picture is literally bare, engaging the viewer directly with the model without distraction or bombast.” De foto’s zijn teruggevoerd naar hun essentie: een model zonder bombast of afleiding, puur in zijn “zijn”.

Hoewel Vanderperre bewierookt wordt en samenwerkt met grote namen blijft hij zeer gegrond. Ook daaruit spreekt de vakmens in hem. Hij blijft in de eerste plaats een fotograaf, onafhankelijk van met wie hij samenwerkt. Die realiteitszin is hem ingegoten door zijn ouders. Het helpt dat hij altijd in Antwerpen is blijven wonen, waar hij na een grote opdracht thuiskomt, omringd door vrienden.

Ook de fotoshoots gaan er nog altijd even huiselijk aan toe. Vanderperre is aanwezig vanaf de voorbereiding tot het opruimen – van een hiërarchie is er geen sprake in zijn team. Dat gaat gepaard met een ritueel van koffie, een gesprek of mopje en steevast muziek van Depeche Mode. Een ontspannen sfeer is cruciaal, net als orde en rust, want het blijft werken. Alles wordt in gereedheid gebracht zodat de modellen op hun gemak zijn en Vanderperre de beelden kan vangen die in zijn hoofd zitten. Want ergens bestaan ze al, alleen moet hij ze nog scherp krijgen. Daarom vindt hij “de dagen van een fotoshoot nog altijd tot de meest opwindende. Zodra ik ‘s morgens de ogen open, voel ik het”, zegt hij in de film. “Alles gloeit. Ik gloei. De lucht is geladen met nervositeit en verwachting. Hiervoor leef ik.” Deze expo is nog maar het begin, van een leven aan foto’s.

Willy Vanderperre, Prints, films, a rave and more … Tot 4 augustus in het ModeMuseum Antwerpen. Het gelijknamige boek bij de tentoonstelling verscheen bij Lannoo (55 euro).

• fotografie
• mode
• Willy Vanderperre