Marja Pruis tipt elf jonge schrijvers: ‘Zij maken de literatuur kwetsbaar en spannend’

Wie zijn dé literaire stemmen van de toekomst? Schrijver, columnist en Groene Amsterdammer-redacteur Marja Pruis bundelde haar persoonlijke selectie voor het Nederlandse taalgebied in een handzaam overzicht: 11 onder 35. ‘Ik wil jongeren laten zien dat ook mensen van hun generatie nog schrijven.’

Elf, zoveel namen vind je in Marja Pruis’ barometer van het literaire klimaat van de Lage Landen. “Tien vond ik te definitief en dertien vond de uitgeverij te veel”, zegt ze. 11 onder 35 opent met een inleiding van Pruis zelf, waarin ze haar visie geeft op een Nederlandstalige literatuur die sterk veranderd is, en nog steeds volop evolueert. Wat volgt zijn karakteriseringen van de elf schrijvers, met telkens een fragment uit hun recente werk.

Hoe hebt u de elf schrijvers gekozen?

Marja Pruis: “Dat is een vraag die bij het recenseren ook vaak gesteld wordt, maar eigenlijk is het geen kwestie van ‘Welke criteria hanteer je? Kunnen ze dit goed, kunnen ze dat goed? Zijn ze origineel? Zijn ze moedig? Zijn ze helder?’ Zo’n lijstje gebruik ik niet. Ik heb wel gekeken naar de ontvangst van hun werk, maar vooral keek ik of het werk mij zelf aanspreekt. Bij deze elf auteurs heb ik het gevoel dat ze een belangrijke literaire stem zijn, of het potentieel hebben om daartoe uit te groeien.”

Het Britse literaire tijdschrift Granta maakt iedere tien jaar een vergelijkbare lijst. De editie die dit jaar verscheen, laat een grote diversiteit zien. In de inleiding van uw boek heeft u het over de ‘overwegende witheid van de Nederlandstalige literatuur’. Heeft u expliciet rekening gehouden met diversiteit in uw lijst?

“Ik probeer er oog voor te hebben, maar tegelijk besef ik dat het Nederlandse taalgebied kleiner is dan het Engelse. Het Verenigd Koninkrijk heeft van oudsher een heel boeiende en diverse literatuur. Ik heb wel echt gezocht naar nieuwe stemmen, en die komen dan ook uit andere hoeken.”

Wat maakt 11 onder 35 vandaag relevant?

“11 onder 35 is een soort literaire manifestatie, een bewijs dat de literatuur wel degelijk leeft. We leven in best een sombere tijd – ten aanzien van de wereld, maar ook de literatuur. We vragen ons af in hoeverre die nog verspreid is, in hoeverre jongeren nog lezen. Met dit boek laat ik zien dat literatuur niet alleen een uitdrukkingsvorm is voor oudere generaties. Misschien kan het boek op middelbare scholen dienen om te laten zien dat er ook jongere schrijvers bestaan, schrijvers van nu.”

Hoe ziet het literaire landschap er in de toekomst uit?

“Op literair vlak is het een behoorlijk avontuurlijke tijd, en het wordt volgens mij alleen maar nog avontuurlijker. In de inleiding stel ik dat de roman als genre oneindig rekbaar en flexibel is. Je kunt de roman niet vastpinnen. Ieder tijdvak lijkt nieuwe vormen met zich mee te brengen. De schrijvers in dit boek laten zien dat je zowel traditionele, psychologische romans kunt schrijven als romans die heel experimenteel, gefragmenteerd, poëtisch of essayistisch zijn. Steeds meer schrijvers zullen de mogelijkheden van de roman oprekken, misschien met iets dat we ons nu nog niet eens kunnen voorstellen. En steeds meer schrijvers van kleur zullen de literatuur binnentreden. Ook dat zal haar kracht verlenen.”

Werd u bepaalde inhoudelijke trends gewaar bij deze nieuwe lichting schrijvers?

“Identiteit wordt belangrijker. Je vindt dat al terug in de boeken die vandaag verschijnen. Schrijvers proberen zich ook meer betrokken te tonen met de wereld. Die komt dan ook dichterbij. Vroeger was de schrijver de wijze man die zijn licht liet schijnen op de grote wereldproblematiek. Vandaag laten auteurs veeleer zien hoe de grote wereld hun kleine, dagelijkse leven binnentreedt. Dat maakt de literatuur kwetsbaarder en spannender.”

“Ik weet dat er best veel geklaagd wordt, in Nederland en Vlaanderen. Schrijvers blijven te dicht bij huis en schrijven te veel over hun ‘ik’. Maar dan zie je over het hoofd dat hier een nieuwe kunstvorm in kan schuilen. Het is juist spannend om die kleine ik met de grote wereld te confronteren.”

U keek naar Nederlandse en Vlaamse schrijvers, maar de lijst bestaat voor het grootste deel uit Nederlanders. Was dat een bewuste keuze?

“Nee. Het liefst had ik meer Vlamingen opgenomen. Als een Vlaamse inleider elf auteurs onder de 35 had gezocht, had die misschien totaal andere namen gevonden – en zou die lijst misschien juist meer Vlamingen bevatten. Ik heb heel veel mensen overwogen. Uiteindelijk moet je de knoop doorhakken.”

“Ook hoop ik dat je als lezer vindt dat elf een relatief willekeurig aantal is. Ik ben tevreden over dat getal, maar bij de opstelling was het wikken en wegen. Naar eer en geweten heb ik deze schrijvers uitgekozen, ingeleid en gekarakteriseerd. De lezer weet op die manier waarom zij erin staan. Tegelijk kan ik niet goed verantwoorden waarom andere auteurs er niet in staan. Ik wil het niet te relatief maken, maar de lijst had er bij wijze van spreken helemaal anders kunnen uitzien.”

Welke auteurs in Vlaanderen houdt de lezer het best in het oog?

“Strikt genomen valt Dalilla Hermans buiten de leeftijdsgrens van 35 jaar, maar ik ben wel erg benieuwd naar haar werk. Tiemen Hiemstra, die tegenwoordig in Antwerpen woont, staat ook op mijn radar.”

Krijgt 11 onder 35 een regelmatige herziening, zoals de lijst die Granta opstelt?

“Nee, dit was het voor mij. Als je dit meermaals doet, dan lijkt het alsof jij de grote goeroe bent. Dat ben ik helemaal niet. Misschien neemt iemand de fakkel van mij over. Zelf ga ik weer iets anders doen.”

Deze elf schrijvers moet je volgens Marja Pruis lezen

Deze auteurs zijn opgenomen in 11 onder 35. Lees hier wat Marja Pruis – of onze recensenten – van hun werk vinden:

Nikki Dekker – “Elegant vervaagt ze de grenzen tussen proza en poëzie, betoog en fictie”, schrijft Pruis in 11 onder 35.

Thomas Heerma van Voss – Pruis: “Thomas Heerma van Voss heeft het eigenaardige talent vanuit stilstand te kunnen dansen, zwijgend te kunnen schreeuwen en uiterst beleefd de spot te kunnen drijven.”

Lieke Marsman – “Haar werkt toont haar maatschappelijke betrokkenheid, woede en angst.”

Tom Hofland – “Als lezer ben je weerloos voor zijn grillige fantasie”, lees je in 11 onder 35.

Simone Atangana Bekono – Over haar met de Anton Wachterprijs bekroond debuut Confrontaties schreef de jury: “Een daverende roman met details die je bijblijven.”

Nadia de Vries – Pruis looft hoe De Vries schrijft “in een glasheldere stijl die een zeldzame inkijk geeft in het hoofd van iemand die niet alleen de tijd, maar ook haar demonen probeert te bedwingen.”

Lucas Rijneveld – “Rijneveld speelt met ongemak en blinkt er meer dan ooit in uit”, schreef onze recensent Lise Delabie in haar bespreking van Mijn lieve gunsteling.

Tobi Lakmaker – “Lakmakers tot in de komma gestileerde parlando heeft een vergelijkbare vaart en suggestie van intimiteit als J.D. Salinger”, aldus Pruis.

Aya Sabi – “Sabi schrijft hartstochtelijk, grote woorden schuwt ze niet”, schrijft de Volkskrant in zijn recensie van Sabi’s debuutroman Half leven.

Jante Wortel – Pruis: “In simpele, heldere taal trekt Wortel een ijzingwekkend en claustrofobisch drama op.”

Lale Gül – “Lale Gül komt rauw, puur en grof over, soms zelfs arrogant, maar ze eist vooral vrijheid op”, schrijft onze recensent Gülcan Kahraman bij haar bespreking van Güls debuutroman Ik ga leven.

Marja Pruis, 11 onder 35. De beste schrijvers, Uitgeverij Pluim, 2024.