kunst

Kunstenparcours Coup de Ville in Sint-Niklaas trekt lijnen tussen sport en kunst

Vier jaar na de vorige editie trekt organisator WARP een nieuwe kunstroute door Sint-Niklaas. Binnen het thema sport zijn werken te zien van veertig nationale en internationale kunstenaars. Die rode draad wordt op verrassende wijze uitgerokken.

Een leegstaande schoenenwinkel, een oude drogisterij en nog zeven andere locaties in het centrum van Sint-Niklaas. Wie zich wil laten bevangen door een uitgekiende selectie kunst van Belgisch talent én van internationale kleppers als Marina Abramović en Márcio Carvalho moet de komende vijf weken daar zijn. Voor de vijfde keer organiseert kunstenplatform WARP er het parcours Coup de Ville.

Deze editie staat volledig in het teken van sport. Onder de titel ‘Artists & Athletes: The Hill They Climb’ zoekt WARP naar rode draden tussen sport en kunst. Het creatieve, het fysieke tegenover het mentale, de drang om grenzen te verleggen: de links tussen de twee noemers zorgen voor een uiteenlopende, verrassende expo. Voetbal en judo krijgen er een plek naast huisvrouwen, een zwemmende Poetin en de pingpongdiplomatie. En dan heb je nog maar twee locaties gezien.

Een aantal dagen voor het officiële startschot van Coup de Ville 2024 zit ik in het WARP-gebouw voor een teaser van het parcours. Een grote opkomst is er niet, want Conner Rousseau (Vooruit) geeft een persconferentie over zijn comeback in de Vlaamse politiek. Achter curator Stef Van Bellingen spot ik een eerste kunstwerk: Bruegel’s Jump van Thomas Bogaert. Het draagt het thema van dit jaar mooi uit: een afdruk in zilveren verf van een skiër middenin een salto mortale op een canvas van Breugels kunstwerken.

Wat verderop staat een anderhalve meter hoog schilderij van Stefan Peters waarop een ondergesneeuwd berglandschap is afgebeeld. Een verwijzing naar de titel van deze editie, volgens Van Bellingen. Ik stel het beeld in mijn hoofd bij: Peters’ bergen zijn net iets indrukwekkender dan de glooiende heuvels die ik me bij de titel van het parcours had voorgesteld.

Slappe benen

Met een sterke wind in het haar begeven we ons naar de tweede locatie, enkele huizen verderop. Het atelier Michaël Pycke – Edith Ronse is volledig overgenomen door Eva Spierenburg. De kunstenares uit Utrecht interviewde heel wat (g-)sporters en zette hun verhalen om in artistieke werken. In de kamer en gang die ik te zien krijg, wordt een thematische opdeling gemaakt: de eerste ruimte spitst zich toe op het lichamelijke aspect van sport, terwijl de tweede in het teken staat van de geest. Spierenburg weerspiegelt zo de stelligheid waarmee sporters het ene van het andere onderscheiden. “Het lichaam wordt geïnstrumentaliseerd om mentale doelen te bereiken”, zegt de kunstenares.

Met de installatie verkent Spierenburg op een prikkelende manier het grensgebied tussen kracht en beperking, en de spanningen die dat met zich meebrengt. Hoe gaan sporters om met blessures of beperkingen? Waar zit hun kracht om over hun limieten te gaan?

In de gang creëerde Spierenburg een altaar voor de geest; een werk dat ze maakte op basis van een interview met een sporter van Nigeriaanse afkomst. In de kamer zie ik dan weer een reeks kapstokken hangen, met daaraan onder andere een bloedvatenstelsel en een paar longen, samen met enkele rode plakkaatjes en iets wat lijkt op het vel van ledematen. “Dat zijn de benen van wielrenner en paralympiër Griet Hoet”, zegt Spierenburg. “Hoet beschreef de kracht die ze in haar benen heeft als de rode rechthoeken van Mondriaan.” Het slappe vel erachter wijst dan naar Hoets wereldrecordpoging van 2022, waar ze volledig verstoken van energie in elkaar zakte en met een rolstoel moest worden afgevoerd. Ze moest wekenlang herstellen, vertelt Spierenburg.

Achter mij staat een geamputeerd onderbeen op een bankje, of eerder: een kaars in die vorm. Ze verwijst naar het been van een parawielrenner die Spierenburg vertelde dat hij zijn stulp tien jaar na de operatie nog steeds voelt krimpen.

Droom van goud

Na het atelier in de Apostelstraat gaat de wandeling richting de Stationsstraat. Vier van de negen haltes liggen op dit traject. We stoppen aan Pand 43, een verlaten winkelpand waar pas echt duidelijk wordt aan hoeveel artiesten Coup de Ville een podium geeft – veertig kunstenaars van eigen en internationale bodem.

Het eerste werk dat opvalt is African Dream (2004)
van de Belgische schilder en beeldhouwer Philip Aguirre y Otegui. Het is een goudgekleurde sculptuur van een voetballer die bevroren in de lucht een indrukwekkende omhaal doet. De boodschap is duidelijk: welk Afrikaans kind droomt nu niet van een voetbalcarrière (met wereldgoal)? Die Afrikaanse toets wordt doorgetrokken doorheen het pand: verderop hangt een tapijt van Futur Velours aan de wand. Die vzw geeft een platform aan vrouwelijke artiesten die de traditie van het raffiavlechten in Kasaï (Congo) levend houden. Het tapijt werd speciaal voor Coup de Ville gemaakt en was pas een kleine week voor de opening helemaal af.

“In deze ruimte richten we de schijnwerper op de wisselwerking tussen het individuele en het collectieve”, zegt Van Bellingen. Hij wijst naar een portret van kogelstootster Jolien Boumkwo, waarnaast een tablet hangt waarop keer op keer dezelfde video speelt: haar prestatie hordenlopen op de Europese Spelen van 2023, waar ze zich voor haar team opofferde en inviel voor de geblesseerde Anne Zagré en als laatste eindigde.

Nog een stuk over dat collectieve is Sculpture One Song (2022) van Miet Warlop, vernoemd naar haar gelijknamige theatervoorstelling One Song, waar de artiesten bijna een uur lang roepen, zingen en sporten op het podium. Het beeld is een afdruk van de handen van Warlop en de One Song-acteurs, in gips gegoten. Het drukt de steun uit die Warlop kreeg toen haar broer plots uit het leven stapte.

Gevecht

De vierde locatie bevindt zich zo’n tweehonderd meter verder, in het leegstaande pand van schoenenwinkel Timmermans. Binnenkort wordt het afgebroken. “WARP gaat altijd tot het uiterste om een unieke ervaring te brengen”, grapt Van Bellingen. The Argument (2023) van de Duitse kunstenares Katja Aufleger slaat je bij binnenkomst bijna letterlijk in het gezicht. Bokshandschoenen, verbonden door kunststoffen buizen, lijken een gevecht tussen de vloer en het plafond te symboliseren. “Het werk staat voor de strijd om het grote gelijk,” zegt Aufleger, “met argumenten proberen we te overtuigen, maar dat draait vaak ook uit op geweld.”

Speciaal voor de expo maakte Edith Ronse de sculptuur Standing Locomotion (2024). Ze beeldt twee judoka’s uit die elkaar naar de grond worstelen. Het is de eerste keer dat Ronse ook kledij in haar sculptuur verwerkt. “Het pak van judoka’s kun je zien als een soort tweede huid. Dat gaf mij nieuwe mogelijkheden om met compositie om te gaan.” En dat merk je ook, want de twee judoka’s dragen niet overal hun pak: hun kledij versmelt op bepaalde plaatsen als het ware met hun huid en ook de lichamen zelf zitten soms in elkaar getorst. Wie ooit worstelende judoka’s aan het werk zag, zou zich die wellicht precies zo voorstellen als ze in de tijd bevroren zouden zijn.

Verderop staat een werk van Sven Boel. Applausibel – staande ovatie (2024) is een eigenaardige machine met tandwielen, kettingen en een tiental handen die zo van paspoppen gehakt zouden kunnen zijn. De pedaal die ervoor staat, smeekt erom te worden ingeduwd. Wie vervolgens op een applaus had gerekend, komt van een kale reis thuis. Het resulterende kabaal heeft eerder iets weg van zware fabrieksmachinerie. Applaus na een prestatie – in de kunst of in de sport – wordt verwacht, maar is nooit gegarandeerd.

Sportende politiek, politieke sport

De laatste stop is bij de Salons voor Schone Kunsten, een historisch herenhuis recht tegenover schoenenwinkel Timmermans. Hier wordt duidelijk hoe breed Coup de Ville de term sport trekt.

De eerste kamer houdt het thematisch traditioneel, met posters van The Rumble in the Jungle, de legendarische boksmatch tussen George Foreman en Muhammad Ali. In de tweede kamer komt de politiek overduidelijk naar boven. Márcio Carvalho’s reeks Falling Thrones focust op monumenten van heersers die er geen rooskleurige regeerperiode opzitten hebben. Zo toont Dis-erection as a method (2020) gymnaste Rainha Ginga die over het standbeeld van Luis Vaz de Camoes springt terwijl een menigte het van z’n sokkel trekt. Wilhelm Von Brandenburg Atletas: Queen Muhumuza (2020) verbeeldt hoe de twintigste-eeuwse Oegandese spirituele en militaire leider Muhumuza – hier verkleed als volleybalster – Von Brandenburg en zijn paard van hun voetstuk slaat, inclusief fysische formules en tekeningen.

Sport wordt ook gebruikt voor propaganda. De houten Chinese muur van Orlando Gentils die staat opgesteld heeft iets weg van een pingpongtafel. Niet verrassend, want ernaast staat een ander werk waarbij een tv-scherm beelden toont van een bezoek van gewezen Amerikaans president Nixon aan Beijing. Ook Russisch president Poetin duikt er op – letterlijk. De veelbesproken foto van een zwemmende Poetin hangt hier in een collage opgesteld met beelden van Mao Zedong en een reusachtige Mussolini. Hun sportactiviteiten moeten de leiders als kerngezond voorstellen.

WARP brengt met Coup de Ville een stevig gevuld parcours, compleet met enkele geheel nieuwe werken. De negen locaties stralen een unieke sfeer uit, met een verrassend grote waaier aan topics. Toch wordt alles gepresenteerd als een vloeiend geheel. Leg het parcours bij voorkeur af op een rustig tempo – anders dan de afgebeelde sporters hoef je geen enkel record te breken.

Coup de Ville, donderdag tot en met zondag, tot en met 19/5/2024. Tickets zijn te koop via de website, bij WARP of in de werkhuizen van de GO-scholen.

• Artists en Athletes
• Coup de Ville
• Kunstenparcours
• Kunstenplatform WARP
• Sint-Niklaas
• sport