kunst

Kunstenaar Victor Verhelst, alchemist van de digitale wereld

Op zijn laptop tekent Victor Verhelst surrealistische landschappen vol kleur, die de grenzen tussen het fysieke en virtuele oprekken. Daarna drukt hij ze af op textiel, papier of zelfs een platenhoes.

Victor Verhelst zit nog in een rush wanneer hij arriveert voor het interview. Op minder dan een week reisde hij met zijn textielinstallatie Starlight Shine van het Pinacoteca Civica-museum in het Italiaanse Como naar de gigantische Heimtextil Messe in Frankfurt. Met meters aan tapijt en gordijnen was het een hele klus om op- en af te breken. Maar zodra de tactiele, explosieve 2D- en 3D-beelden in elkaar klikten, nam hij de bezoeker mee op een meeslepende trip.

Het paviljoen kwam er in opdracht van Designsector Kortrijk, die samen met Fedustria, de Belgische federatie voor textiel-, hout- en meubelsector, wilde nadenken over circulariteit en duurzaamheid. “Ik mocht samenwerken met zes Belgische textielproductiebedrijven”, legt Verhelst uit. “In plaats van meteen met restmaterialen te werken, heb ik eerst gekeken naar hun sterktes. Wat pakken ze al op een duurzame manier aan? Het belangrijkste voor zo’n bedrijf is om de productie te verduurzamen.”

De samenwerking focuste op het heruitvinden van de textielbedrijven, maar tegelijkertijd viel op hoeveel er al verdwenen is van de nationale textielindustrie – en daarmee een stuk cultuur en geschiedenis. Veel bedrijven zijn intussen naar het buitenland verkast, waar de productiekosten lager zijn. Verhelst vindt het pakkend, want de sector is hem niet vreemd. Als kind ging hij al mee naar zulke beurzen met zijn ouders, meubelmakers. “Ik voelde me snel thuis tussen de producenten in Frankfurt. Ik heb hen ook nodig als kunstenaar, want ik ontwerp op mijn laptop en heb twee linkerhanden. Zonder hen ben ik niets. En omgekeerd zijn producenten niets zonder makers.”

Monsters en cartoons

Circulariteit is ook hoe het ooit begon voor Verhelst, tijdens zijn studie grafisch ontwerp. Samen met medestudent Thomas Renwart werkte hij aan een masterproject over restgarens. “We wilden tonen wat je allemaal kunt doen met het overschot aan garens, zonder nieuw materiaal aan te kopen. Het resultaat was een reeks artistieke tapijten, die we na ons afstuderen begonnen te verkopen onder de naam Les Monseigneurs.”

De wandtapijten – heuse schilderijen uit textiel – werden al snel een succes. Toch besloot Verhelst in 2020 om zijn eigen weg uit te gaan. “Ik was nog zo jong en werd met Les Monseigneurs overal gepusht. Ik zit niet graag in een hokje en wilde breder werken dan alleen met tapijten”, zegt hij. “Toch ben ik blij dat het gedaan heb, omdat ik nu weet wat ik wil en wat niet. Ik heb geleerd dat een artistieke praktijk soms beter tot zijn recht komt als je je eigen weg volgt. Ik sta nu dichter bij mezelf.”

Toen Verhelst uit Les Monseigneurs stapte, keek hij eerst twee maanden non-stop naar films. Vooral Hearts of Darkness, de documentaire over het filmproces van Apocalypse Now van Francis Ford Coppola, raakte hem. “Daarin vertelt de regisseur over hoeveel stress die film hem heeft opgeleverd, en hoeveel moeite hij heeft gekost. Hij moest zelfs zijn huis in onderpand geven. Op het einde zegt Coppola: ‘Ik hoop dat mijn film zodanig inspireert dat een kind de camera van diens vader vastpakt en begint te filmen. En dat het professionalisme rond de filmindustrie verdwijnt en we echt leren kijken naar film als pure kunst.’ Ik was zo ontroerd, door die eerlijkheid om je eigen verhaal te vertellen.”

Voor Verhelst was het een reminder om terug te keren naar wat hij altijd graag gedaan heeft: cartooneske beelden tekenen, met monsters, stadslandschappen en bombastische kleuren. Daarnaast besefte hij dat een film een gesamtkunstwerk is, met een groot team, de juiste muziek, acteurs, belichting… “Bij een chef’s table draait het niet alleen om de chef, maar ook om het restaurant, de inrichting van de zaal en zelfs de huur. Hetzelfde geldt voor kunst: het gaat om het kunstwerk, maar ook om de galerie, de muziek die speelt tijdens de presentatie, enzovoort. Ik wil die totaalervaring brengen. Daarom ben ik ook zo gefascineerd door de combinatie van beeld en muziek. Onlangs ontwierp ik bijvoorbeeld de platenhoes en videoclip voor Nele De Gussem, en voor GERARD, het muzikale alter ego van Elias Durnez, maak ik live visuals.”

Verzadigd

Voor die beelden is zijn laptop zijn voornaamste instrument. Het doet vragen rijzen over digitale kunst. Voor Verhelst is dat het besef dat we niet meer om het digitale heen kunnen. “Als je een sculptuur maakt en foto’s daarvan online post, vertaal je je werk naar een digitaal platform. Misschien heb je die online blik al in gedachten terwijl je de foto neemt, of zelfs terwijl je de sculptuur maakt. Dan is de vraag: is het digitaal platform een tool of is de foto van de sculptuur an sich een digitaal kunstwerk?”

Nog zo’n vraag: wie heeft de rechten bij digitale kunst? “Het internet heeft een Wilde-Westenperiode gehad, waarbij iedereen maar wat deed. Ik denk dat we nu de gevolgen daarvan voelen”, zegt Verhelst. “De bodem is verzadigd en kunstenaars geven hun beelden gratis weg op Instagram in ruil voor enkele likes. Als reactie daarop ontstaan er NFT-marketplaces (online platforms waar non-fungible tokens (NFT’s) gekocht en verkocht kunnen worden, red.) waarop je je beelden kunt delen en er eigenaar van blijft.”

Ritueel

Verhelst ziet de digitale wereld als een bron van mogelijkheden, maar het is de tastbare realiteit die zijn werk echt tot leven brengt. Of het nu gaat om een gigantisch ledscherm of de warme textuur van een tapijt of risoprint: de overgang van pixel naar materie is essentieel. “De reden waarom ik op de computer ontwerp – via een intuïtieve combinatie van Adobe Photoshop, Illustrator en oude softwareprogramma’s – is vooral omdat ik aangetrokken ben tot de digitale esthetiek, denk maar aan de Gameboy-cultuur, PS2-games, scifi en B-films. Bovendien vertrekt mijn werk telkens vanuit de vraag: hoe kijken we vandaag naar een landschap? Wel, we zitten zo veel op onze schermen dat de niet-fysieke wereld deel is geworden van dat hedendaagse landschap.”

Hij is zich ervan bewust dat er een waardevolle, maar ook een melancholische kant aan de internetcultuur vasthangt. Die verslavende en absurde sfeer toont hij ook in Trippy Vegas. In die reeks verzamelt hij zijn digitale tekeningen van virtuele gebouwen en structuren en laat hij ze samensmelten tot een surrealistische stad. Het is zijn persoonlijke kunstproject, maar evenzeer komt zijn kenmerkende beeldtaal terug in opdrachten voor onder meer platenlabel stroom.tv, Bozar, Toneelhuis en Designsector Kortrijk.

Die samenwerkingen gaat hij aan zolang hij dicht bij zijn missie kan blijven: durven streven naar totaalervaringen. Of het nu gaat om een grote installatie in een openbare ruimte of een intieme tentoonstelling in een galerie, het doel is om de toeschouwer onder te dompelen in zijn kunst. Daar is de chef’s table weer. “Onlangs kleedde ik een overheidsgebouw in Den Haag aan. Op de gevel plaatste ik een ledscherm met een klok die de zonsopgang tot zonsondergang volgt. In de gang hing ik een reeks risoprints van zonnen. Of vorig jaar, voor het evenement Us By Night in Antwerpen, printte ik een banner van 50 meter. Die omgeeft de bezoeker, zoals een fresco wanneer je een kerk binnenstapt. Die kracht van ergens in te kunnen verdwijnen, daarnaar ga ik op zoek. Zoals in een bioscoop. Wanneer de lichten uitgaan en het ritueel begint.”

Victor Verhelst stelt tentoon van 3 april tot en met 1 mei in de Plus One Gallery.

• digitale kunst
• textiel
• Textielkunst
• Victor Verhelst