Journalist Patrick Van Gompel zoekt de wortels en de ziel van de Nederlanders

Waarom zijn de Nederlanders zo Nederlands? Met die vraag reed Vlaams journalist Patrick Van Gompel Nederland binnen. Voor zijn boek Nou en interviewde hij Adriaan van Dis, Paulien Cornelisse, Jan Jaap van der Wal en nog 25 andere bekende en onbekende Nederlanders. Hij sprak met hen over onder meer hun mondigheid, hun godsdiensten en hun verhouding tot de zee. ‘Sommige clichés zeggen veel.’

Vanwaar die nieuwsgierigheid naar de noorderburen?

Patrick Van Gompel: “Van alle grenzen die ik in mijn leven overstak, heb ik die met Nederland het vaakst overschreden. Ik groeide op in Weelde, een deelgemeente van Ravels, pal op de grens met Nederland. Door mijn werk als journalist bij Radio 2 Antwerpen en later VTM Nieuws kon ik het land ook op politiek vlak volgen. Ik heb Nederland platgefietst, ik ken er heel wat mensen. Ik heb soms heimwee naar het land zonder dat ik er geboren ben of gewoond heb.”

Kon je de clichés uit het boek weren?

Van Gompel: “Sommige clichés zijn veelzeggend. Als er een in dit boek staat, leg ik uit vanwaar het komt. De invloed van Luther en vooral Calvijn, bijvoorbeeld, is nu nog ontzettend groot. In het noorden van het land, maar ook bij de katholieken in het zuiden, die door de protestanten bestuurd werden. Het calvinisme zit ingeslepen in het karakter. Daardoor hebben ze in Nederland geen probleem met geld verdienen, maar je mag er niet mee te koop lopen. Er is een spreekwoord voor: je kop niet boven het maaiveld uitsteken.”

Hoe koos je de topics?

Van Gompel: “Die zijn vooral bepaald door de mensen die ik interviewde. De gesprekken waaierden soms flink uit, maar nadien drongen de onderwerpen zich toch op. Er zat onmiddellijk een logica in. In de journalistiek laat ik mij nooit leiden door een voorafgaand, vaststaand beeld. Ik laat mij altijd informeren door de mensen met wie ik spreek en als die iets anders zeggen dan wat ik denk, dan is dat zo, dan geef ik weer wat zij zeggen. Dat is nu niet anders.”

Er was een tijd waarin Vlamingen erg opkeken naar de noorderburen. Hoe zit dat vandaag?

Van Gompel: “Helemaal anders. Dat veranderde met de komst van de commerciële zender VTM in 1989. De Vlaamse kijker heeft toen de Nederlandse zenders massaal verlaten. De ontspanning die hij aanvankelijk daar vond, kregen ze te zien bij VTM. Sindsdien volgen we Nederland veel minder. Vandaag is er ook veel minder belangstelling voor onze noorderburen dan vroeger. Al hebben Vlamingen nog altijd meer interesse voor Nederland dan Nederlanders voor ons.”

Wat verbaast jou nog altijd aan de Nederlanders?

Van Gompel: “We kennen allemaal de Nederlandse mondigheid. Die komt weleens bot en onbehouwen over. Ze maakt wel dat Nederlanders ongelooflijk duidelijk zijn, dat vind ik heerlijk. Ze willen het gezegd hebben en dat doen ze ook. Als een Vlaming ‘ja’ zegt, dan kan die net zo goed ‘nee’ bedoelen, en andersom. Je moet in Vlaanderen wonen, leven en werken om dat spelletje door te hebben. Op dat vlak kunnen we nog iets leren van de Nederlanders.”

“Het Nederlandse organisatietalent is legendarisch. De Nederlandse wateringenieurs zijn wereldberoemd. En de technologische ontwikkelingen in het zuiden van het land zijn fenomenaal. De bedrijven in de chipindustrie behoren tot de wereldtop.”

“En dan is er nog hun lef. Daaraan ontbreekt het de Vlaming dikwijls, dat durven springen. Nederlanders stappen nog altijd op hun schip en zien wel waar ze uitkomen. Het schip van toen, is hun caravan van nu. Vlamingen zien dat soms als goedkoop op reis gaan en gierig zijn, maar de Nederlanders zijn niet gierig, ze zijn zuinig.”

Valt een vergelijkbaar boek te schrijven over Vlamingen?

Van Gompel: “Ik vraag mij af hoe een Nederlander ons kan uitleggen. Om te beginnen moet die al goed het verschil duiden tussen Vlaanderen, Brussel, Wallonië en het Duitstalig gebied. Om al de gevoeligheden van die regio’s te kennen moet je, denk ik, heel veel ervaring hebben. Misschien is het iets voor een Nederlandse correspondent die al jarenlang in Brussel zit?”

Patrick Van Gompel, Nou en. Waarom de Nederlanders zo Nederlands zijn, Uitgeverij Vrijdag/ New Book Collective (Nederland)