Met de interactieve audio-installatie Senses of Belonging doorbreken Nienke Huitenga en Nadja van der Weide het solokarakter van de podcast. Tijdens het festival Oorzaken in de Amsterdamse Brakke Grond exploreerden ze met hun luisteraars verschillende manieren om plaats in te nemen.

Het is geen geheim dat podcasts het ideale entertainment zijn tijdens routineuze, dagelijkse bezigheden. De Volksjury sleept je mee in true crime terwijl je de was ophangt, een actuareportage van je nieuwsapp leert je weer wat bij terwijl je je kast herorganiseert en een praatpodcast à la Emma Chamberlain houdt je gezelschap tijdens je dagelijkse wandelingen met de hond.

Luisteraars tijdens Oorzaken Internationaal Podcastfestival in Amsterdam © Maarten Nauw

Op de trein tel je tegenwoordig dan ook meer mensen met koptelefoon dan zonder. Maar uitmaken wie van hen nu juist een podcast luistert? Dat is een andere zaak. Hoewel een kleine glimlach of geconcentreerde blik misschien iets verraden, merkt de buitenwereld meestal niets van het verhaal waarin jij je op dat moment verliest. Die comfortabele anonimiteit wordt volledig overboord gegooid bij de audio-installatie Senses of Belonging, een Engelstalige podcastervaring die je meer dan één vreemde blik van buitenstaanders oplevert, maar die je ook leert je grenzen te verleggen.

Senses of Belonging werd al eerder opgezet op drukke pleinen van verschillende steden, maar wij namen eraan deel tijdens het podcastfestival Oorzaken in de Amsterdamse Brakke Grond. “Wij”, inderdaad, want deze audio-ervaring moet je in groep beleven. De installatie zit nog in een experimentele fase: makers Nadja van der Weide en Nienke Huitenga verzamelen feedback om de ervaring te optimaliseren. Het is wel al duidelijk dat Senses of Belonging zijn luisteraars uitdaagt om uit hun comfortzone te komen, in samenwerking met de andere deelnemers.

In principe kunnen honderden mensen tegelijk de audio-installatie beluisteren en uitvoeren, maar in de charmante binnentuin van De Brakke Grond verzamelen zich zo’n acht mensen per sessie. Iedereen krijgt een koptelefoon en er volgt een kleine uitleg waarin wordt aangegeven dat je op eender welk moment mag stoppen of weigeren instructies te volgen. Hoe intiem het zal worden met andere deelnemers weet je dan nog niet, maar de waarschuwingen die de makers vooraf delen, wekken een gezonde spanning.

Vijf mensen springen lachend in rondjes, drie staan in hun eentje achter een boom te dansen

En dan begint het spel tussen individu en locatie. Iedereen krijgt dezelfde instructies toegefluisterd: wandel maar wat rond, vind een hoekje voor jezelf en adem een paar keer diep in. Maak oogcontact met een van de andere deelnemers en neem diens hand eens vast. De interacties leveren vele awkward glimlachjes op. Dat kan ook niet anders met aanwijzingen als “Neem heel het lichaam van de ander op. Ziet de andere deelnemer er nerveus uit?”

Op een gegeven moment krijgt iedereen de optie om in groep connectie te zoeken of alleen. Vanaf dat moment splitsen de audiosporen zich en hoort niet elke deelnemer meer hetzelfde. De mensen die voor de ‘extravert’-track kiezen bevinden zich niet veel later in een kindse dans met anderen, mensen met de ‘introvert’-track zoeken intussen de intimiteit in zichzelf op. Het levert een komisch tafereel op in de binnentuin: vijf mensen springen lachend in rondjes, terwijl er drie in hun eentje achter een boom staan te dansen. Intussen genieten andere mensen rustig verder van hun lunch, voorbij wandelende bezoekers kijken even vreemd op.

© Maarten Nauw

Zowel bij het begin als op het einde van de podcast moet de deelnemer een cijfer plakken op zijn ongemak, op een schaal van één (‘ik ben helemaal relaxed’) tot tien (‘ik wil hier eigenlijk echt weg’). Na twintig minuten zijn de scores verschoven: iedereen staat aan het eind van de ervaring op nummer één. De gedeelde ongemakkelijkheid die stilaan overgaat in gedeelde acceptatie schept een band tussen mensen die nog nooit een woord tegen elkaar hebben gezegd. De combinatie van meditatie-elementen, het uitspreken van de eventuele gêne en de kleine momentjes waarin mensen een glimlach delen, hebben hun effect niet gemist.

Podcasts zijn vaak een comfortabele soloactiviteit maar Senses of Belonging mikt op het tegendeel. In amper twintig minuten tijd leer je dat jij plaats mag innemen, samen of alleen. De beleving zorgt op die manier voor verbinding, of het nu met jezelf of de ander is. Dat laatste lijkt in ieder geval goed gelukt: later die dag spotten we sommige deelnemers nog samen op café – dit keer zonder koptelefoon en met de mogelijkheid om elkaar aan te spreken. En wie weet is er aan het eind van de avond ook nog wel wat meer gedanst.