de franse nederlanden

In Kassel ligt een tuin die is geïnspireerd op de Vlaamse Meesters

Op de flanken van de Wouwenberg in Kassel ligt een fabelachtige tuin waarin het heerlijk wandelen en mijmeren is. We ontmoeten de heer des huizes en des parks Emmanuel de Quillacq. ‘Ik ben aan deze tuin begonnen om onze Vlaamse roots terug te vinden, de wortels van het historische Vlaanderen.’

Buxus- en taxusstruiken gesnoeid als piramides, als berlingotsnoepjes of in dambordpatroon. Tulpen die nog flink nat zijn omdat het de vorige dag heeft gegoten, en die glanzen in de ochtendzon. Maar ook, volgens het seizoen, zonnekruid, lampenpoetser, hydrangea’s, meidoorn, narcissen, rotsooievaarsbek… Een echt bloemen- en plantenparadijs, waarvan de diverse snoeivormen en plantenschikkingen een ontdekkingstocht zijn via smalle, donkere doorgangen.

Er is duidelijk gelet op het visuele contrast, verrassing en verwondering zijn dan ook troef. Bijvoorbeeld als je tijdens je bezoek ineens op een weidsere ruimte uitkomt, zoals de befaamde “binnenplaatstuin”, waar achter taxussen die gesnoeid zijn als gevarieerde etagères, voorbij tal van seizoengebonden bolbloemen, een schitterende gerestaureerde Vlaamse hoeve opduikt, opgetrokken uit bakstenen en dakpannen.

Of wanneer een “luikje” of “venster” in de vele hagen in de tuin plotseling, in een treffende tegenstelling, een geweldig uitzicht op het Vlaamse landschap biedt, soms helemaal tot Duinkerke. “Het clair-obscur waar Vlamingen zo van houden”, licht onze gids toe. “We zorgen voor doorkijkjes om het in onze groene tuinkamers niet te benauwd te krijgen.”

Vlaamse mentaliteit vertaald in tuintaal

Welkom dus in de Wouwenberghof (Le jardin du Mont des Récollets) gelegen op het grondgebied van het mooie Frans-Vlaamse stadje Kassel, zij het niet op de Kasselberg zelf, maar op een naburige berg, de Wouwenberg (Mont des Récollets). Deze tuin is binnen én buiten de regio een begrip. Hij kreeg het label remarquable, nam deel aan het in Frankrijk bekende tv-programma van Stephane Bern, Le Jardin préféré des Français, werd in 2011 door de Franse vereniging van tuin- en tuinbouwjournalisten verkozen tot Tuin van het Jaar en kreeg van de erfgoedvereniging Vieilles Maisons Françaises de Tuiniersprijs van het departement Nord. En het lijstje is niet volledig.

Deze tuin is meer dan planten, er zit een concept achter, een filosofie van de eigenaar en ontwerper, landschapsarchitect Emmanuel de Quillacq. “Toen ik aan deze tuin begon wilde ik onze Vlaamse roots terugvinden, de wortels van het historische Vlaanderen, van Amsterdam tot Saint-Valery. We hebben zo’n sterke identiteit, en die rijkdom wilde ik tonen. Ik wilde dat je in deze tuinen voelt dat je in Vlaanderen bent en nergens anders.”

Wie door de verschillende ‘tuinkamers’ wandelt, reist dus door Vlaanderen in al zijn facetten. In de herfstkamer houden kardinaalsmutsen malus en perzikkruid gezelschap, in de zomertuin groeit rozemarijn naast meidoorn; de “ronde” tuin bloeit geel en oranje, in de roze tuin geeft die kleur de toont aan. “Ik inspireer me altijd op Vlaanderen en de Vlaamse tuinen, maar ook op de Keukenhof in Nederland, en zeker ook op schilderijen en litho’s uit de Vlaamse renaissance.”

Wat het verschil is tussen een Vlaamse tuin en een Franse tuin? “Een Franse tuin biedt grootse uitzichten op de woning. Hier laat alles zich raden. Vandaar de groene tuinkamers, die als ruimtes in een huis zijn, waarin je van het ene naar het andere vertrek wandelt door gangen met een clair-obscureffect.”

Verbouwde familie-eigendom

Het resultaat is meer dan geslaagd. Al helemaal als je de geschiedenis van deze plek kent. De Wouwenberg is aangekocht door de overgrootvader van Emmanuel en eerst als groeve uitgebaat, daarna bebost. Zijn zoon verbouwde het oorspronkelijke huisje met rieten dak en voegde er bijgebouwen aan toe – het geheel kreeg de L-vorm van traditionele Vlaamse boerderijen. Toen de hoeve werd verpacht, raakte ze in de tweede helft van de twintigste eeuw min of meer verwaarloosd, tot Emmanuel besloot om er een tuin aan te leggen, naast zijn andere activiteiten.

“Het was 1990. Op een okkernotenboom en een paar wilgen na stond hier geen enkele boom meer.” Eerst moest puin worden afgegraven, het steenslag werd gebruikt om nieuwe lanen aan te leggen. Daarna werden de eerste bomen geplant, inlandse soorten zoals esdoorns, kardinaalsmutsen en pruimen. Door pas laat te maaien bevorderde de tuinman de groei van andere flora en van een microfauna. Er doken orchideeën, pinksterbloemen, kattenstaarten op… En intussen werd de oude Vlaamse woning met een bewust oog voor detail verbouwd. “Ik heb me verdiept in het Vlaamse rurale erfgoed, dus van de pilasters van het portaal maakte ik een trapgevel. Ook het Vlaamse huis heeft puntgevels en de blauwgroene luiken liggen in de lijn van het ‘Vlaams groen’ dat in Kassel werd gebruikt.”

Vlaamse schilders als inspiratiebron

Emmanuel de Quillacq zet zich zelf in voor het onderhoud van zijn tuin van anderhalve hectare en tweeëntwintig tuinkamers. Dat onderhoud is zoals we ons kunnen voorstellen een kwestie van regelmaat. Wekelijks worden buxus en taxus gesnoeid. Wie met Emmanuel de Quillacq door de lanen en tuinkamers kuiert, beseft ook hoeveel voorbereidend werk hierachter zit, in de vorm van schilderijenstudie. “Vlaamse schilders schilderden altijd ook een achtergrond. Zo heb ik me voor de blauwe tuinkamer, tussen vierkanten en rechthoeken in, laten inspireren door Joos de Momper de Jonge en Isaak van Oosten.”

Alles staat in het teken van het Vlaamse karakter en van het grondgebied dat de inspiratiebodem vormt: “We staan hier met onze voeten in het land van bier en kermis. We snoeien buxus niet mooi kogelrond maar schots en scheef, en hagen niet kaarsrecht, maar met volume. Daar speelt de Vlaamse fantasie. Dat heet ‘maniëristische tuinen’. Elke kamer heeft ook haar eigen kleur: hier schakeringen van blauw, daar van paars, verderop wit. En uiteraard is ook de plantenschikking niet aan het toeval overgelaten. Er staan hier overwegend planten uit de streek, maar hoe dichter bij het huis, hoe meer ik voor zeldzame planten kies. Ook dat is logisch, het reizen zat de Vlaming in het bloed”, aldus nog de man die voor het verwezenlijken van deze tuin met historici heeft samengewerkt.

Een tuin voor fijnproevers, zelfs letterlijk. Met zijn moestuin en boomgaard profileert de Wouwenberghof zich ook als herberg. Je kunt er van donderdag tot en met zondag lunchen (zelfs zonder tuinbezoek, wat ook omgekeerd geldt). Karbonaden, preitaart, welsh, garnaalkroket ontbreken uiteraard niet op de kaart. Ze zijn gemaakt van verse, lokale producten. Idem voor de desserts, op basis van appelen (waaronder de cabarette, een oude plaatselijke variëiteit), perziken, aalbessen, frambozen. We fluisteren u alvast toe dat de biercassonadetaart niet te versmaden is.

• Kassel (Cassel)