Hoe een voetbalwedstrijd een Vlaamse steekvlam veroorzaakte in Noord-Frankrijk

De bekerwedstrijd van het kleine Union Sportive Pays de Cassel tegen misschien wel de beste ploeg van Europa, Paris Saint-Germain, is uitgegroeid tot een feest van de Vlamingen in Frankrijk. Welke betekenis moeten we daaraan geven?

Nul-zeven! Elke voetbalfanaat schaamt zich diep als zijn ploeg zo wordt afgestraft. Toch vierden de supporters van Union Sportive Pays de Cassel (USPC) een recente nederlaag met zulke zware cijfers haast als een overwinning. De zestiende finale van de Franse voetbalbeker op 23 januari 2023, waarin de amateurs van USPC volgens de voetballogica werden opgepeuzeld door de miljonairs van PSG uit Parijs, staat voor altijd genoteerd als een hoogtepunt in de geschiedenis van deze ploeg uit de provincie.

De reden ligt voor de hand: USPC is erin geslaagd om deze wedstrijd te laten uitgroeien tot een echt voetbalfeest. 37.875 mensen waren aanwezig in het stadion Bollaert-Delelis in Lens. Toen bekend werd dat Cassel tegen PSG zou spelen, waren er in heel korte tijd 20.000 tickets verkocht. Er werden tientallen bussen ingelegd, waarvan er verschillende betaald werden door de plaatselijke Intercommunale Communauté de communes de Flandre intérieure, en de Franse spoorwegen zorgden voor een regionale trein. Voor de intercommunale was deze match een perfect middel om deze landelijke regio in heel het land in de kijker te zetten. Zij konden hiermee het ‘merk’ Flandre met beperkte middelen promoten. Dat is ook een van haar doelstellingen. Ze heeft daar bijvoorbeeld onlangs ook het keurmerk Je suis de Flandre gelanceerd, om lokale producten aan te prijzen.

Via de lokale pers en de sociale media werd opgeroepen om allemaal zwart en geel te dragen en de gemeenschappelijke strijdkreet klonk: Tous Flamands. Overal in de dorpen van het Frans-Vlaamse platteland zag je Vlaamse leeuwenvlaggen en ook in het stadion waren er honderden te zien. De media, ook aan de andere kant van de landsgrens, volgden met sympathie de lotgevallen van de voetbalamateurs.

Was dit gewoon een uiting van voetbalgekte of was er meer aan de hand? Mij deed het een beetje denken aan de vele Belgische vlaggen die je in Belgisch-Vlaanderen kunt zien wapperen als de Rode Duivels aan een toernooi deelnemen. Zijn die Vlamingen dan plots allemaal belgicisten geworden? Ik denk het niet. Misschien kan je het ook vergelijken met de vele leeuwenvlaggen die je in het voorjaar tijdens wielerwedstrijden kunt zien. Die worden wel uitgedeeld door een organisatie met duidelijk politieke bedoelingen: de onafhankelijkheid van Vlaanderen. Gaat het zover in Frans-Vlaanderen? Ik denk het niet, maar toch verzekerden mensen die de situatie in Frans-Vlaanderen goed kennen me dat dit zeker meer was dan alleen voetbalgekte: het was ook een uiting van Vlaamse identiteit.

Fransen die ook Vlamingen zijn

Dat je de Vlaamse leeuw overal ziet, is niet verrassend. De leeuw is ook het officiële blazoen van het departement Nord. Daarom zie je ook vaak aan de stadhuizen in het Noorderdepartement een Vlaamse leeuw wapperen en dragen de politieagenten in het departement een schildje met de leeuw op hun linkerschouder. Het is ook niet uitzonderlijk om een leeuwenvlag te zien tijdens andere sportwedstrijden in het Noorderdepartement. Ik heb er wel eens een gezien bij een thuismatch van LOSC, de topploeg uit Rijsel. Maar zo veel als die maandagavond in Lens, dat is wel uitzonderlijk. Ook het gebruik van de slogan Tous Flamands is niet ongewoon, maar op die schaal toch vrij ongezien.

Hoe kunnen we dan verklaren wat er op die 23ste januari is gebeurd? Er is natuurlijk het zeer uitzonderlijke feit dat een amateurploegje het tot in de zestiende finale van de Franse beker schopte. Het echte wonder was de week voordien eigenlijk al geschied toen USPC het twee reeksen hoger spelende Wasquehal uitschakelde. Deze nipte overwinning, met een doelpunt in de laatste minuut en strafschoppen, en het feit dat USPC nu tegen het grote PSG zou kunnen spelen, heeft een boost gegeven aan het voetbalenthousiasme van het landelijke Frans-Vlaanderen. Dit was de kans voor deze streek om aan heel Frankrijk te tonen wie zij zijn: Fransen, zonder twijfel, maar ook Vlamingen. In een woord: Frans-Vlamingen. En daarom werden ook alle typische Frans-Vlaamse symbolen bovengehaald: de vlaggen, de gezangen en de slogans en zelfs de typische reuzen waren aanwezig in het stadium.

Dit was dé gelegenheid om te tonen dat de streek een eigen karakter heeft dat niet helemaal samenvalt met de rest van Frankrijk

Het kleine USPC was ook de ideale club om dat enthousiasme te kanaliseren. Dit is niet alleen de ploeg van Cassel, maar eigenlijk een fusie van Noordpeene/Zuytpeene, Bavinckhove, Hardifort, Arnèke en Cassel. Heel landelijk Frans-Vlaanderen kon zich dus achter de ploeg scharen. Het is waarschijnlijk ook het gebied waar het Vlaamse gevoel nog het sterkst is en ook de regio waar het Vlaams tot voor kort nog het vaakst werd gesproken en waar “de Vlaamse identiteit” nog het best is bewaard, ook al wordt die volgens Wido Bourel ernstig bedreigd en is het Nederlandse dialect ook daar bijna helemaal verdwenen.

Het was uiteraard ook erg belangrijk dat er precies tegen een topploeg uit Parijs moest worden gespeeld. Vele Vlamingen (Franse of Belgische) hebben een aangeboren afkeer voor wat er uit de hoofdstad komt. Kortom: het was de ideale gelegenheid om te tonen dat deze streek een eigen karakter heeft en niet helemaal samenvalt met die van de andere Fransen.

Was dat dan een politieke boodschap? Volgens mij absoluut niet. Als je in Belgisch-Vlaanderen op een bijeenkomst bent met zoveel leeuwenvlaggen, dan ben je op een politiek geïnspireerd evenement. Dat was het die avond in Lens zeker niet. Het waren enthousiaste mensen die aan de rest van Frankrijk wilden tonen dat ze naast Fransen ook Vlamingen zijn. Ze komen niet op voor meer regionale onafhankelijkheid, of aansluiting bij Belgisch-Vlaanderen, maar ze willen wel respect voor hun eigen cultuur.

En heeft deze match echt meer gedaan voor het Vlaamse gevoel dan ruim veertig jaar werking van verschillende culturele verenigingen in Frans-Vlaanderen, zoals Philippe Ducourant, gids in het onvolprezen Maison de la Bataille in Noordpeene, beweerde? Ik denk dat Philippe hier de betekenis van zijn eigen museum schromelijk onderschat.

De wedstrijd van USPC in Lens had het effect van een steekvlam: indrukwekkend en fel, maar ook kortstondig. Het zijn de plaatselijke culturele verenigingen, samen met een paar officiële instellingen en toeristische organisaties, die ervoor zullen moeten zorgen dat het resultaat van die steekvlam ook op wat langere termijn zichtbaar blijft.