Het Nederlands is de minst aantrekkelijke taal, zou blijken uit onderzoek. Maar op de kwaliteit van dat onderzoek valt best wat aan te merken, ziet Marten van der Meulen.

Alles gaat tegenwoordig maar om content. Geen bedrijf zo klein, geen plaats zo onbeduidend of er moet content worden gemaakt. Want een statische website, dat is maar niks. Er moet inhoud zijn! Dat zorgt voor engagement, voor clicks en likes, voor brand recognizability. Het lijkt er niet toe te doen dat die inhoud de diepgang heeft van rijstpapier. Als er maar iets staat.

Ook op het gebied van taal kom je content tegen. Lijstjes met taalfouten doen het bijvoorbeeld goed. Dat ze alleen maar eeuwenoude onzin herhalen, gespeend van enige reflectie en ongehinderd door de minste kennis van zaken, dat is niet belangrijk. Recent stond er zelfs in NRC weer een bijdrage waarin allerlei nonsens werd herhaald over “taalfouten die we nu dan echt maar moeten accepteren”. Je wordt er moedeloos van.

Op vergelijkbare wijze berichtten media vorige zomer dat het Nederlands de minst aantrekkelijke taal ter wereld is. Voordat u schrikt: dat valt allemaal reuze mee. Sowieso ging het om een lauw opgewarmd prakje, want dat stond in 2020 ook al online. Dat is nou eenmaal komkommertijd: bij gebrek aan nieuws stoffen we maar wat ouds af. Ik houd mijn hart dus deze zomer weer vast. Als we al geen lijstjes met zogenaamd onvertaalbare woorden om onze oren krijgen, dan wel het oordeel dat het Nederlands niet sexy is.

Het Nederlands de minst aantrekkelijke taal ter wereld? Dat valt allemaal reuze mee

Toch was ik benieuwd waar deze veroordeling van het Nederlands vandaan kwam. Even doorklikken en je vindt de bron van deze uitspraken: Preply. Preply is een online taalleerplatform. Ook zij moeten natuurlijk op het overvolle internet mensen naar hun product lokken. Om mij volstrekt onduidelijke redenen doen ze dat door “onderzoek” te presenteren. Ik kom later terug op die aanhalingstekens. Hun “onderzoek” gaat over de meest uiteenlopende onderwerpen op het gebied van (Nederlandse) taal en cultuur. Van de populairste kerstmarkten tot de meest vertaalde romans per taal.

Ik weet niet precies wie de “onderzoekers” zijn die deze stukken schrijven, maar er is vaak nogal wat mis met de resultaten. Neem dit stuk over DE VERENGELSING VAN DE NEDERLANDSE TAAL OP DE WERKVLOER. Ik bedoel, die hoofdletters zijn al enigszins onnodig, maar akkoord. In dit stuk gaat het aan de ene kant over taalkeuze in gesprekken, dus of je Engels, Nederlands of een andere taal spreekt. Aan de andere kant bevat het een lijstje met Engelse termen. Dat zijn twee gerelateerde maar zéér verschillende aspecten van de verengelsing. Het eerste is potentieel bedreigend, het tweede totaal niet. Meer mensen halen ze door elkaar, maar van een onderzoeker zou je meer verwachten. Ook het stuk over het succes van Woorden van het Jaar gebruikt nogal ruwe data. Daar is meer en beters over te zeggen!

Deze fouten vallen in het niet bij het “onderzoek” naar welke talen als aantrekkelijk worden beoordeeld. Dat gaat over het volgende. De mensen van die taalschool wilden “eens en voor altijd” weten welke taal het aantrekkelijkst was. Ze lieten daarom een aantal proefpersonen fragmenten horen van dertien talen: Japans, Koreaans, Spaans, Russisch, Portugees, Pools, Grieks, Duits, Italiaans, Hindi, Frans, Nederlands en Chinees. Bij Italiaans en Portugees was de grootste toename in hartslag te meten: gemiddeld 23 procent en 20 procent. Bij Nederlands en Duits was die slechts 12 procent en 15 procent. Onmiddellijk plaatsen we dus de kanttekening dat Nederlands slechts de onaantrekkelijkste taal van deze piepkleine selectie is. Dat er nog zevenduizend andere talen zijn vinden de rapporterende “journalisten” blijkbaar niet zo belangrijk.

Laat ik eerlijk zijn. Niet alles aan het “onderzoek” is per se slecht. Wat op zich goed is, is dat alle data is gedeeld. De anonieme onderzoekers volgen de moderne praktijken van open data. Ook werd zowel een mannelijke als een vrouwelijke stem gebruikt in het onderzoek. Daarmee werd een voorkeur voor de een of de andere stem vermeden.

Helaas zijn juist deze aspecten ook weer slecht. Ze geven het hele artikel een zweem van wetenschappelijkheid. Dat is het helemaal niet. Om te beginnen zijn er maar tien proefpersonen. Dat is véél te weinig om wat voor conclusies dan ook te trekken. Stel dat er iemand tussenzit die toevallig een bepaalde mening heeft, dan kleuren de resultaten van diegene de resultaten enorm.

Onderzoek wees uit dat ketchup goed voor je hart zou zijn. Alleen berustten de bevindingen van die studie op metingen bij amper zes proefpersonen © Ron Lach / Pexels

Het doet denken aan een bekend voorbeeld uit het boek Broddelwetenschap van factchecker Hans van Maanen. Ketchup zou goed voor je hart zijn. Werd door allerlei media opgepikt. Probleem was alleen dat het maar om zes proefpersonen ging. Daar kun je statistisch helemaal niets mee. En dan heb ik het nog niet eens over het feit dat de verschillen in percentage hartslagtoename heel klein waren. Opnieuw is dat statistisch zeer verdacht. Je kunt niet zomaar blote percentages presenteren op deze manier. Sterker nog: bij Nederlands nam de hartslag óók toe. Je kunt dus ook zeggen: zelfs Nederlands is aantrekkelijk, alleen niet zo erg als Italiaans.

Zelfs als tien deelnemers genoeg was, dan zitten er nog allerlei haken en ogen aan dit “onderzoek”. Wie zijn de proefpersonen? Welke moedertaal spreken ze, in hoeverre waren ze in het verleden al blootgesteld aan de talen? Achtergrond speelt bijvoorbeeld een belangrijke rol. Zo sprak ik laatst een groep Zuid-Afrikaanse studenten, die Nederlands juist een mooie en poëtische taal vonden. Misschien ging hun hart wél sneller kloppen van het Nederlands. In dit geval vermoed ik dat alle proefpersonen Engels als moedertaal hadden. Die taal werd namelijk niet getest. Dat zegt natuurlijk helemaal niks over welke taal universeel het meest sexy is: de resultaten gelden alleen voor sprekers van het Engels.

Laatst sprak ik een groep Zuid-Afrikaanse studenten, die Nederlands juist een mooie en poëtische taal vonden. Misschien ging hun hart wél sneller kloppen van het Nederlands

Daarop aansluitend is de vraag of de proefpersonen wisten welke taal ze te horen kregen. Dit soort oordelen gaat namelijk helemaal niet alleen om taal zelf, maar ook om allerlei culturele associaties die we hebben bij de taal. Bijvoorbeeld het idee dat Nederlands en Duits harde, agressieve talen zijn. Als je dat al wist, dan reageer je misschien opnieuw anders dan wanneer je zulk onderzoek zonder voorkennis zou doen.

Het gebruik van een hartmonitor is leuk bedacht. Soms kunnen dat soort technische foefjes namelijk wel iets toevoegen. Bijvoorbeeld bij het gebruik van ijsbaden om het pijnstillende effect van schelden te testen. Maar wat zegt dit hier? Akkoord, een toename in hartslag is gerelateerd aan een bepaalde aantrekkingskracht tussen personen. Maar geldt dat ook voor talen? In het originele artikel wordt nog wel een wetenschapper aangehaald, die stelt dat het moeilijk is te scheiden. Die nuance wordt door de media niet overgenomen. Want nuance is niet sexy.

Eigenlijk zou je er helemaal geen aandacht aan moeten besteden. Maar je kunt er donder op zeggen dat zo’n bericht weer eens de kop op steekt. Hopelijk komen degenen die het opnieuw willen verspreiden dan ook hier terecht. Ik verwijs iedereen graag door naar goed attitudeonderzoek over het Nederlands, bijvoorbeeld hier of hier. Kijk, dáár gaat mijn hart nou sneller van kloppen!