literatuur recensie

Het lichaam wil soms iets anders dan het hoofd

Met Raaf schreef Roos Vlogman een pakkend debuut over een zoon die misschien wel wil loskomen van zijn moeder, maar gaandeweg begrijpt dat dit onmogelijk is.

Roos Vlogman (Arnhem, 1992) timmert al enkele jaren geduldig aan de weg met vooral korte verhalen. Ze publiceerde in de kranten Trouw en De Morgen en het literaire blad Tirade. Nadat ze in 2012 en 2013 al eens de finaleronde had gehaald van de schrijfwedstrijd Write Now!, won ze de editie van 2016.

Write Now! Is een kweekvijver voor jong talent waarin graag wordt gevist door alle uitgevers in de Lage Landen. Bekende namen als Lize Spit, Niña Weijers, Maartje Wortel, Joost de Vries en Marjolijn van Heemstra danken hun doorbraak mee aan een overwinning in die schrijfwedstrijd. Vlogman werd na haar zege geselecteerd voor het Slow Writing Lab, het talentontwikkelingsprogramma van het Nederlands Letterenfonds, en debuteert nu bij uitgeverij De Harmonie.

In haar debuut Raaf
vertelt Vlogman het verhaal van een jongeman uit een licht disfunctioneel gezin. Van een vader is geen spoor, en met de moeder is iets vreemds aan de hand, wat onuitgesproken blijft. We leren Raaf kennen als hij een puppy gaat kopen. De idee om een hond te nemen werd hem ingefluisterd tijdens een droom. Maar als hij het nest bezoekt, valt zijn keuze op een hondje dat al is gereserveerd. Tijdens een spirituele seance met de verkoopster, waarin wordt uitgezocht of Raaf misschien toch meer recht heeft op de pup, krijgt hij een briefje toegestopt waarop hij het antwoord zal vinden. Als hij even later buiten stapt en het briefje openvouwt, ziet hij daarop het telefoonnummer staan van zijn moeder.

In dit eerste stukje dat drie jaar later speelt dan de rest van het boek, zit alles wat Raaf
tot zo’n bijzonder debuut maakt: het is dromerig, er zijn verrassende, bizarre wendingen, er zijn hints naar wat nog komen gaat of is geweest, er zijn scherpe observaties en originele omschrijvingen. Zo merkt Raaf op dat alle deuren in het huis opzij schuiven, er is geen enkele klink. En als de gastvrouw twee keer na elkaar verdwijnt om in een ander deel van het huis iets te verschuiven, te verschonen of verzorgen, bedenkt Raaf: “Misschien voelt het voor haar alsof het huis uit elkaar valt als niet alles op de juiste plek staat.”

Je merkt aan alles in deze korte roman dat Vlogman ondertussen een ervaren schrijfster van korte verhalen is. Ze is karig met details over de plot, ze toont veel maar vertelt zo weinig mogelijk, en ze steekt kleine weerhaakjes in haar verhaal. Dingen waar je als lezer even aan blijft haken, die je opvallen. Soms heb je het vermoeden dat iets belangrijk is, dat het een voorspellende waarde heeft. Vaak is dat zo, maar niet altijd. Dat maakt het spannend voor de lezer.

Gaandeweg leren we zo meer over Raaf en de verhouding tot zijn moeder. Met haar is iets aan de hand: als er dingen zijn die ze niet helemaal kan bevatten, probeert ze zich ergens te verstoppen. Dat kan letterlijk zijn, ergens in huis of in een bos, maar ook figuurlijk. Dan gaat ze bijvoorbeeld schuilen in een rare, onevenwichtige relatie. Een relatie waarin ze zelf voor iemand kan zorgen, want daar krijgt ze energie van. “Alsof ze haar mond tegen de ander kan drukken en de pijn als warme lucht uit hem kan zuigen, waarna ze zelf verkwikt en etherisch door het huis zweeft.” Maar het doel is eigenlijk altijd hetzelfde: ze wil gevonden worden. En niet door gelijk wie, maar door Raaf.

Raaf denkt dan weer over een handig geheim wapen te beschikken: hij kan de gedachten lezen van mensen die iets erg graag willen. Dus denkt hij ook vaak te weten wat zijn moeder wil. Daardoor botsen hun werelden geregeld. Maar toch zijn ze onlosmakelijk met elkaar verbonden. Zelfs als er even geen contact is.

“Does the body rule the mind, or does the mind rule the body”, vroeg Morrissey zich af op het debuutalbum van The Smiths. Het is een dilemma waar ook Raaf mee worstelt. Soms zou een lichaam wel iets willen, en zou het zelfs dat hoofd willen achterlaten, als een verwaarloosde, nutteloos geworden satelliet. Maar het hoofd heeft last van verantwoordelijkheidsgevoel en schuld en al die andere grote woorden, en wil graag een probleem oplossen door te blijven. Terwijl het lichaam juist wil bewegen. Het is een voortdurende strijd, net als het gevecht om je als zoon los te maken van je moeder. Of dat lukt of niet, is in Raaf niet het belangrijkste. Het is de liefdevolle strijd die bekoort, niet het uiteindelijke resultaat.

Roos Vlogman, Raaf, De Harmonie, Amsterdam, 2021, 152 p.

• Debuut
• Raaf
• Roos Vlogman