geschiedenis

Een gouden kleinood

Sylvia Van Peteghem was als hoofdbibliothecaris van de Gentse Boekentoren de eerste vrouw die aan het hoofd stond van een universiteitsbibliotheek in België. Op 1 april 2020 ging ze met pensioen. De redactie vroeg haar een kleine keuze te maken uit de collectie van de bibliotheek. Het zijn boeken waarvan zij trots is dat ze tot die collectie behoren en waarvan ze vindt dat een ruimer publiek ze zou moeten kennen. Aflevering één: de dagboeken van Alida Wynanda Sanders van Loo. Maar waar is haar foto-album?

Door Pol de Mont verhuist Alida Wynanda Sanders van Loo in 1899 van Amsterdam naar Antwerpen. Ze kan er meteen aan het werk als kunstcriticus bij het net hervormde liberale tijdschrift De Vlaamsche School maar ook bij het katholieke Dietsche Warande en Belfort.

Met Marie Belpaire, Mamie, die haar een flink loon betaalt, heeft ze een vrij intieme band. Ze schrijven elkaar en Belpaire oefent zo haar Engels. Sanders van Loo is bovendien een uitstekende vertaalster, zo was ze Pol de Mont ooit opgevallen.

Waar ze het wel nooit over hebben, is de liaison met haar 17 jaar jongere minnaar, Pauw of Paul Buschmann jr.. Jarenlang reizen ze door Europa, meer dan eens gesponsord door de naïeve Belpaire. Zij bezoekt tentoonstellingen, hij doet doctoraats-onderzoek naar de schilder Jacob Jordaens.

Meestal trekken ze naar een stad vol musea waar ze enkele dagen of weken blijven en overdag elk hun eigen weg gaan, om dan alle overbodige bagage naar een volgend belangrijk station te sturen en alleen met handbagage en een Bædeker de bergen in te trekken.

Ze vallen op. Dandy Buschmann draagt een blauw brilletje en van haar weten we enkel van haar arts Frederik van Eeden dat ze ooit een mooi meisje was.

Maar dan wordt Pauw verliefd en niet op de eerste de beste. Hij trouwt met Elsa van Rijswijck, jongste dochter van de Antwerpse politicus Jan van Rijswijck, op 15 maart 1911, de dag dat Sanders van Loo 51 wordt. Laten we maar veronderstellen dat dit toeval was.

Alle Antwerpse bruggen worden opgeblazen en Sanders van Loo gaat in Sint Amandsberg samen wonen met een Engelse vriendin. De Gentse universiteitsbibliotheek op de Ottogracht is op loopafstand en Willem de Vreese is er hoofdbibliothecaris.

Via contacten krijgt ze vrij snel opdrachten in culturele kringen. Ze geniet duidelijk van de stad en de weelderige tuinen vlakbij haar woonst. Maar ze is bitter.

Op maandag 12 oktober 1914, trekken de Duitsers Gent binnen. Sanders van Loo had door de Boerenoorlog de Engelsen de rug toegekeerd en was net als veel tijdsgenoten vol bewondering voor de Duitse successen op wetenschappelijk en technnologisch vlak. En ze was ook wel blij met al die geüniformeerde Duitse soldaten in het straatbeeld. Het café van Vooruit is haar dagelijkse passage, ze eet er tussen de soldaten en steekt haar Duitse sympathie voor niemand weg. Ze wordt medewerker van de collaborerende de Vlaamsche post waar ook Willem de Vreese bij betrokken is. En dat schept een band.

In juli 1918, als alles ook voor haar duidelijk begint te worden, vlucht ze naar het veilige Rijswijck. Maar voor ze dat doet, brengt ze haar reis- en oorlogsdagboeken naar de universiteitsbibliotheek. In een noot schrijft ze dat Paul Buschmann jr. ze wou vernietigen en zij ze naar het stadsarchief brengt zodat hun verhaal niet stopt. En die betovering lukt, want 60 jaar later komen de dagboeken boven water en wordt haar biografie geschreven. Het eerste roodlederen schriftje, waar zij en Pauw beurtelings in schreven, daar kan ze geen afscheid van nemen. Maar ook dat duikt bij wonder op. In 1970 koopt de 16-jarige Francien in ’t Veld het op een rommelmarkt in Middelburg voor een tientje. Het bijhorende fotoboek laat ze liggen. In 2012 komt haar broer al googelend in de gedigitaliseerde biografie en reisdagboeken van de Boekentoren terecht en enkele jaren later schenkt Francien haar gouden kleinood aan de UGent.

Het is duidelijk wat nu nog ontbreekt. Een beeld van de vrouw die zichzelf Doesje noemt. Dus, als u boekenmarkten frequenteert, heeft u meteen nog een doel, want ergens dwaalt een foto album rond.

• Alida Wynanda Sanders van Loo
• Boekentoren
• dagboeken