kunst

Er waait een nieuwe wind door Watou

Met zijn veertigste editie vindt de jaarlijkse kunst- en poëziezomer in de West-Vlaamse grensgemeente Watou een nieuwe adem. Het kunstenfestival trekt weg van onder de kerktoren, maar behoudt de charme van het dorp.

Toen de vzw Kunst, die het festival sinds 2009 organiseerde, na de editie van 2019 besliste om het voor bekeken te houden, trad de stad Poperinge zelf naar voren als organisator van de veertigste editie. Die zou plaatsvinden in 2020, maar werd vanwege de pandemie een jaar uitgesteld.

De artistieke en literaire invulling van het parcours is dit jaar in handen van curatoren Chantal Pattyn, Benedicte Goesaert en Peter Verhelst. Er zijn dus nieuwe sheriffs aan de schreve, en dat merk je. Met het behoud van enkele bekende ingrediënten loodsen ze Watou een nieuwe fase van zijn bestaan in.

Wie Watou eerder bezocht, herkent het opzet: een rondgang langs verschillende locaties met kunst en poëzie in en rond Watou. Dat concept, ideaal om een dag of twee in de Westhoek mee zoek te maken, staat nog altijd als een huis en hoefde dus niet te worden bijgeschaafd.

Het grootste verschil met vroeger is dat de poëzie en de beeldende kunst veel autonomer ten opzichte van elkaar zijn opgesteld. De soms geforceerde zoektocht naar “synergie” tussen beide disciplines blijft achterwege. De poëzie vind je niet langer terug op posters of pancartes, maar op lessenaartjes en tafeltjes. Zo dwingt literair curator Verhelst je om de poëzie te lezen, in plaats van er enkel naar te “kijken”.

Anders dan vroeger is er bij deze eerste editie van “Watou nieuwe stijl” ook niet echt sprake van een overkoepelend thema. De curatoren suggereren slechts aandachtspunten als “lichamelijke intelligentie”, “eindigheid” en zelfs “het leven”. De toeschouwer mag kortom zelf aan de slag met de reflectie.

Het parcours door het dorp is ingeperkt ten opzichte van vroeger. De tijden waarin het traject ieder jaar verder uitdijde met almaar nieuwe hokjes, krochten en zoldertjes is voorbij. Die ingreep draagt ontegenzeggelijk bij aan de overzichtelijkheid van het geheel.

Van de locaties in de dorpskern komen vooral het Festivalhuis en de kerk inhoudelijk uit de verf. Bijvoorbeeld met de video-installatie Mainstream van Ariane Loze, waarin de kunstenares met behulp van mantelpakjes en andere attributen het jargon van het zakenleven fileert – altijd interessant wanneer de corporate sponsors op bezoek komen.

Opvallend is ook de neoninstallatie van Tracey Emin: The Memory of Your Touch. In het Festivalhuis vind je verder nog een hommage aan de mail art van Johan Van Geluwe (1929-2020) en zijn Museum of Museums.

De kerk, vroeger traditioneel het eindpunt van het parcours, is nu een halte halverwege de rondgang. De rechterzijbeuk is gereserveerd voor de poëzie, zonder poespas gepresenteerd op tafeltjes en lessenaars, de linkerzijbeuk is voorbehouden voor de liggende sculpturenreeks Sticks and stones van Lucy Skaer.

Het landschap tegemoet

Meer dan vroeger trekt het kunstenfestival de bezoeker het landschap van de grensstreek in. Met Het Graafschap is er een nieuwe halte aan het parcours toegevoegd. In deze boomkwekerij aan de buitenrand van het dorp zie je Frankrijk al lonken. Tussen het groen lees je de poëzie van Van Ostaijen, Charlotte Van den Broeck, Poli Romeliotis, Yousra Benfiq… Een sokkel met een wenteltrap biedt je de kans om op de uitkijk te gaan staan, met in je oren audiofragmenten van Armando’s ‘De straat en het struikgewas.’ Een sculptuur van Peter Waterschoot wijst de buitengrens van dit parcours aan.

In een hangar van de boomkwekerij wacht Ultramarine, een 42 minuten durende videoperfomance van Last Poet Gylan Kain, begeleid door drummer Lander Gyselinck en geregisseerd door Vincent Meessen. Het is een intense, woedende poëzietrip over blues, slavernij, heden, verleden, opgezet als een visueel gedicht.

Des Esseintes in het sanatorium

Vervolgens moet je even het dorp uit. Een pendelbus brengt je naar het kasteel De Lovie, nabij Poperinge. Het kasteel werd midden negentiende eeuw gebouwd als “feestpaleis” voor de zonen van een rijke familie, maar werd in de jaren 1930 uitgebouwd tot een sanatorium. Het verwaarloosde kasteel, met zijn vreemde mix van authentieke ornamenten en uitgewoonde koterij, zet de bezoeker aan het dromen: hertog Des Esseintes (uit Huysmans’ À Rebours) in het sanatorium.

Edith Dekyndt schermt de eetkamer af met doorzichtig “behang” en maakt van de toeschouwer een voyeur, die zijn eigen verhaal mag verzinnen bij wat hij door het vlies te zien krijgt. Luca Vanello gaat volop voor doodsromantiek met zijn installatie van gedroogde en gebleekte planten. Ook hier vind je werk van Tracy Emin en Mark Manders, ook geen onbekende voor Watougangers.

Op de overloop van de bovenverdieping vindt de meest zinnelijke poëzie van onder anderen Stefan Hertmans, Jan De Roek en Thomas Möhlmann een dankbaar decor. Met als onverwacht toemaatje de stem van rapper Zwangere Guy, die voorleest uit ‘Ofwa’ van Geert Buelens.

In de rouwkapel aan de andere kant van het domein, is ruimte voor een streepje rock-’n-roll. Joris Van de Moortel bouwt met zijn Portal Art
een schrijn vol neon, zware beats en voodoo. Heilige Jimi, bid voor ons!

Wie er niet tegenop ziet, kan verderop in Poperinge nog de Gasthuiskapel aandoen, met werk van Leon Vranken, Anouk De Clerq en dichteres Gertrude Starink.

Watou gaat dus niet langer alleen maar over Watou. Het inhoudelijke hoogtepunt van het parcours ligt nadrukkelijk buiten het dorp. Ook het per fiets te verkennen gedichtenparcours in de wijde omgeving maakt duidelijk dat het kunstenfestival niet onder de kerktoren wil blijven hangen. Er waait een nieuwe wind door Watou. De soms aandoenlijke bric-à-brac heeft plaatsgemaakt voor een koele, meer zakelijke lijn. Die nieuwe stijl is wellicht wennen voor de Watou-habitués. Maar de charme van het dorp is intact gebleven.

Kunstenfestival Watou, nog tot en met zondag 5 september 2021. Elke dag van 11 tot 19 uur, behalve op dinsdag. Tickets (standaard €20) koop je op voorhand via de website.

• Kunstenfestival
• poperinge
• Watou
• Westhoek