de franse nederlanden, kunst

De tentoonstelling ‘Colors, etc.’ in Rijsel laat je kleur bekennen

De titel Colors, etc. zegt veel over het thema van deze tentoonstelling in Rijsel, maar toch niet alles. Als je weet dat het deels een coproductie is van Lille3000 met het Design Museum Gent, dan wordt je nieuwsgierigheid ongetwijfeld nog meer geprikkeld. Een bezoek aan Colors, etc. in museum Tripostal is een feest voor al je zintuigen.

Colors, etc. was oorspronkelijk vorig jaar gepland binnen het evenementenprogramma van Lille Metropole 2020 Capitale Mondiale du Design, maar daar stak de pandemie natuurlijk een stokje voor. Toch werd uitstel geen afstel: de tentoonstelling is van 19 mei tot en met 14 november 2021 te zien in het Rijselse museum voor moderne kunst Tripostal.

Colors, etc. belicht het innovatieve en multidisciplinaire gebruik van kleur in design. Oké, het is een onderwerp dat misschien niet iedereen onmiddellijk zal aanspreken, toch loont het de moeite om even naar Rijsel af te zakken. Dankzij de immersieve designinstallaties van bijvoorbeeld Anish Kapoor, Color LB / School of Arts KASK, Judith Seng, Klaas Rommelaere, Studio Thusthat en nog vele tientallen andere kunstenaars is hier voor iedereen wel iets te beleven.

Colors, etc. is eigenlijk opgebouwd als een soort triptiek, een drieluik. In het eerste deel van de tentoonstelling ligt de focus op de soorten kleuren en de invloed ervan op onze zintuigen. Het is algemeen geweten dat kleur iets doet met je psyche. Maar kun je een kleur ook voelen? Kun je een kleur met een bepaalde geur associëren? Kun je kleur horen? Om ons een antwoord op die vragen te geven word je als bezoeker zintuiglijk volledig ondergedompeld in kleur.

De andere helft van de tentoonstelling, Kleureyck en de Pigment Walk, zijn een samenwerking met het Design Museum Gent. In Kleureyck (eerder te zien in Gent) is het uitgangspunt het meesterlijke gebruik van kleur in Jan van Eycks werk en meer bepaald in het Lam Gods. Dankzij de recente restauratie van dit schilderij is het nu echt duidelijk geworden hoe vooruitstrevend Jan van Eyck eigenlijk wel was in zijn kleurgebruik. Hij experimenteerde met kleurrijke olieverven en transparante vernissen om zo nieuwe tinten van kleur, helderheid en verzadiging te ontdekken. Het altaarstuk bulkt ook van de symboliek, en achter ieder detail zit een heel verhaal. Van Eyck was daarom erg bezig met studie en onderzoek naar optica, chemische processen, kleurschakeringen…

Ook jonge, hedendaagse designers werken op die manier. Daarom kregen enkele van hen de opdracht van het Design Museum om voor Kleureyck een nieuwe designinstallatie te creëren. Die moest gebaseerd zijn op de zintuigelijke ervaring van kleur én het restauratieproces van het Lam Gods. Het resultaat? Een selectie van elf zeer verschillende installaties. Sommige zijn gebaseerd op onderzoek naar kleur en flora, ander naar kleur en voedsel, naar kleur en tactiliteit… Sommige zijn zeer speels, sommige roepen meer vragen op dan ze antwoorden geven. Als bezoeker ga je dus actief op ontdekking in de wondere wereld van kleur en design.

Een confrontatie met de eigen vooroordelen

En dan heb je nog het derde en laatste luik: de Pigment Walk. Ook in dit onderdeel is er een directe link naar het Lam Gods. Uit dit schilderij werden een dertiental details geselecteerd, geordend per kleur. Daarrond werden dan ensembles gecreëerd door er hedendaagse designobjecten rond te plaatsen. Die werden ontworpen door meer dan honderd kunstenaars en ze komen uit de vaste collectie van het Design Museum Gent, of werden speciaal voor de Pigment Walk gecreëerd. Voor de samenstelling van die ensembles werd niet alleen gekeken naar kleur, maar ook naar materialiteit, transparantie, gelaagdheid en technieken. De designobjecten zijn dan ook een bonte maar interessante mix geworden: een sofa, een vaas, een kamerscherm… Maar één voor één confronteren ze je met je eigen vooroordelen over kleur en design.

Zo heb je Hella Jongerius, die voor haar installatie inspiratie vond in de zwarte nis rondom Eva. Haar designobject, The Colourful Blacks, stelt de zwarte kleur in vraag. Hoe meer je er naar kijkt, hoe minder zwart het lijkt te worden. Afhankelijk van de context, de belichting, … krijgt het een rode, bruine, blauwe teint. Zwart reageert blijkbaar ook op andere kleuren waardoor nieuwe kleuren in het kleurenspectrum ontstaan. Uiteindelijk vraag je je nog meer af hoe en waarom Van Eyck zijn zwart in het Lam Gods zo een kleur gaf.

Een ander opvallend designobject komt uit het rode ensemble. Het werd gebaseerd op een detail uit het kleed van Elisabeth Borluut, de echtgenote van Joos Vijd. Hij was de Gentse koopman, politicus en opdrachtgever van het Lam Gods. Het zware wollen kleed gekleurd met het extreem zeldzame (en dus dure!) karmijnrozerode pigment was voldoende om aan te tonen dat zij tot het hoogste echelon van de Gentse middeleeuwse maatschappij behoorde. Vandaar ook dat Elisabeth in het schilderij geen juwelen droeg. Het statement was al gemaakt. Het designobject Shrouded Furnace 5 van de Duitse Marie Filippa Janssen is heel duidelijk daarop gebaseerd.

De drapering in keramiek van deze typische Zuid-Duitse tegelkachel refereert rechtstreeks aan dit gewaad. En zo heeft ieder designobject uit de Pigment Walk zijn eigen aanknopingspunt. Is het niet door de vorm of kleur, dan wel door de techniek of materialiteit.

Design en ambacht

Het hoeft geen betoog dat je heel wat kennis van design en een creatieve geest nodig hebt om zo’n tentoonstelling in elkaar te steken. Dat heeft Siegrid Demyttenaere in overvloed en zij werd dan ook door het Gentse Design museum voor de Kleureyck tentoonstelling als curator aangesteld. Demyttenaere is de creatieve directeur, co-editeur en medeoprichtster van het DAMN°
magazine, een onafhankelijk tijdschrift met een open blik op de wereld van design, architectuur en kunst. Daarnaast heeft zij al eerder samengewerkt met het Design Museum, wat haar een goed inzicht geeft in de werking en collectie van het museum.

Toch geeft Siegrid grif toe dat het beginproces een echte uitdaging was. Het is niet omdat je veel over hedendaags design kent, dat je automatisch veel weet over de schildertechnieken van Van Eyck. Daarom ging er een grondige studie vooraf en werkte ze samen met een echte Van Eyck-kenner. Dat gaf op zijn beurt weer een nieuwe insteek voor de selectie van de honderden objecten uit de Pigment Walk. Die objecten zijn inderdaad echt design, maar de creatie ervan is ambacht. Nu gelden design en ambacht als twee verschillende disciplines, maar in de tijd van Van Eyck werd daar geen onderscheid in gemaakt. Van Eyck was een ambachtsman die een kunstwerk creëerde. Zo kwam Sofie Lachaert in beeld. Zij timmert al decennialang aan haar naam als experte in crafts. Bij haar kunstwerken draait alles rond het verleggen van grenzen. Zowel die van het gebruikte materiaal en de technieken, als het aanbieden van een andere schoonheid. Een schoonheid vol met patina en imperfecties. Door de samenwerking tussen Demyttenaere en Lachaert is er bij de Pigment Walk een echte versmelting tussen design en ambachten, net zoals vroeger.

De tentoonstelling Colors, etc. biedt de bezoeker dus een caleidoscoop van kleur, design, technieken en ervaringen. Hier wordt de inhoud je niet braaf voorgekauwd, maar moet je hem echt ondergaan om alles te ontdekken. Zo gaat een heel nieuwe wereld vol met kleur en design voor je open.

Een ding is zeker: na je bezoek zal de kleur blauw nooit meer ‘gewoon’ blauw zijn…

www.colors.lille3000.eu

• Colors, ect.
• Designmuseum Gent
• Siegrid Demyttenaere
• Tripostal
• Van Eyck