geschiedenis

Een kookboek, een keizerlijk edict en erotische taferelen

Garrelt Verhoeven is hoofdconservator van de Universitaire Bibliotheken Leiden, bekend om hun bijzondere handschriften en oude drukken. De redactie vroeg hem om in het voetspoor van Sylvia van Peteghem een keuze te maken uit de minder bekende Leidse verzamelingen, met ons collecties te delen die hem verwonderen. Deze tweede aflevering gaat over een verzameling die te danken is aan een vermaarde Leidse sinoloog.

Voor de meeste mensen is de naam van Robert van Gulik (1910-1967) onlosmakelijk verbonden met de populaire reeks van detectiveverhalen over de historische figuur van Rechter Tie. Diep in het depot van de bibliotheek laat conservator Marc Gilbert me het boek zien waar Van Guliks fascinatie mee begon: Dee Goong An, zijn vertaling van (de helft van) een achttiende-eeuwse Chinese detectiveroman over de rechter ten tijde van de Tang Dynastie. Het boek verscheen in Tokyo in 1949, met illustraties en omslagontwerp door Van Gulik, die meteen de smaak te pakken had van de historische detectives. In de jaren ’50 en ‘60 van de vorige eeuw schreef hij zélf een hele reeks van nieuwe verhalen rond Rechter Tie, die wereldwijd grote populariteit kregen.

Minder bekend is wellicht dat Van Gulik in zijn korte leven een fenomenale collectie wist op te bouwen op gebied van de Chinese geschiedenis, taal en cultuur, met bijzondere aandacht voor de muziek en volksliteratuur. Naast zijn werk als diplomaat in China en andere Aziatische posten was hij een verwoed verzamelaar van manuscripten en boeken, die een weerspiegeling vormen van zijn brede belangstelling. Behalve naar uiterst zeldzame drukken en handschriften, ging zijn belangstelling uit naar kalligrafie en prentkunst, maar even zo goed ook naar gastronomie en erotiek. Zijn collectie omvat dan bijzondere kookboeken en eveneens een uiterst zeldzame bundel met erotische taferelen, door Van Gulik zelf in Tokyo gepubliceerd (1951) in slechts enkele exemplaren.

Deze bundel stond vanwege de verleidelijke inhoud op de locked shelf van het Leidse Sinologisch Instituut, dat in 1977 Van Guliks bibliotheek had aangekocht na diens vroegtijdige dood in 1967. De collectie wordt momenteel gekoesterd in de Universitaire Bibliotheken Leiden als het hart van de Chinese collecties, waarmee het sinologisch onderwijs en onderzoek aan de universiteit wordt ondersteund (zie voor meer informatie: Collection Robert Hans van Gulik).

Het zijn collecties die tot vandaag worden verrijkt en uitgebreid met nieuwe domeinen. Zo schonk hoogleraar Maghiel van Crevel in 2006 zijn verzameling van poëzietijdschriften uit het China ten tijde van de Volksrepubliek. Deze unieke collectie werd door hem opgebouwd gedurende zijn veldwerk vanaf 1991 en omvat onofficiële publicaties sinds de Culturele Revolutie (1978). Het betreft een “levende” collectie, die tot op heden wordt bijgehouden (zie over deze zogenaamde UnPo-collectie: Unofficial Poetry Journals from China).

Het beste bewijs van de vitaliteit van de Chinese collecties is de recente verwerving van een keizerlijk edict uit de Ming-dynastie, dat ooit deel uitmaakte van de collectie van Robert van Gulik. Met de genereuze steun van het particuliere Rombouts Fonds bij het Leids Universitair Fonds kon het edict worden aangekocht op een veiling in Hongkong (zie ook de video hierboven). De oprichter van het fonds, Piet Rombouts, werk zelf als vrijwilliger bij onze bibliotheek en verzorgde enkele jaren geleden de vertaling van de tweede helft van Dee Goong An, waarmee het vertaalwerk van Robert van Gulik uit 1949 werd gecompleteerd.

Rechter Tie leeft voort, net als de collecties die we te danken hebben aan zijn geestelijke vader.

• Rechter Tie
• Robert van Gulik
• Universitaire Bibliotheken Leiden