NLEen canon is niets zonder correcte informatie en het juiste perspectief
Los van argumenten voor of tegen een Vlaamse canon pleit hoofdredacteur Hendrik Tratsaert voor inhoudelijke accuratesse in de weergave en verspreiding ervan.
Toen ik midden jaren 80 naar de middelbare school ging, kregen wij een literatuurlijst. Louis Paul Boon stond daar niet op. Ik wilde hem kiezen, maar de lerares sputterde tegen, omdat die niet op de (katholieke) leeslijst stond. Alleen al daarom was de komst van de jonge Tom Lanoye en Herman Brusselmans een feest: zij schudden het bed van de toenmalige belegen canon op en stelden zichzelf feestelijk naast Claus en Boon.
Het onvertogen woord is gevallen: canon. Een gevoel van dwang is nooit ver weg. Ondertussen hebben we al een canon van de Nederlandstalige literatuur die in Vlaanderen versus Nederland andere ‘essentiële’ boeken naar voren schuift en dan vijfjaarlijks herziet. Het toont meteen de relativiteit van het fenomeen.
Heel anders ligt het bij de Vlaamse canon, een opdracht van het ministerie van Onderwijs aan een commissie van experts die ‘de lijst van de belangrijkste namen en gebeurtenissen uit onze Vlaamse cultuur’ samenstelt. Het idee was nog maar uitgesproken of de verwijten vlogen al heen en weer, met als resultaat de stellingenoorlog van vandaag. Wie pro is, verwijt de ander een gebrek aan gepaste trots en ziet de canon als een richtsnoer ter ondersteuning van het curriculum in het onderwijs. Wie tegen dat overheidsinitiatief is, noemt het propaganda en identitaire recuperatie via een collaboratiecommissie. Zeker van dat laatste predicaat klopt alvast niets: deze commissie is evenwichtig, pluralistisch samengesteld, en maakt nieuwsgierig.
Terwijl Frankrijk en Nederland een canon uitschreven vanuit het bestaan van een natiestaat die taalkundig en cultureel één en ondeelbaar is, geldt dat niet voor Vlaanderen
Op één punt hebben de criticasters wel gelijk. Terwijl Frankrijk en Nederland een canon uitschreven vanuit het bestaan van een natiestaat die taalkundig en cultureel één en ondeelbaar is, geldt dat niet voor Vlaanderen. De natiestaat (mét gewesten) heet België en daar ontlenen wij een deel van onze geschiedenis en identiteit aan. Net zoals het huidige Vlaanderen een 19de-eeuwse romantische constructie is, Wallonië als zodanig niet eens bestond, en België op barricades tegen de Nederlandse koning ontstond. Dat verhaal dient dus ook verteld.
Als straks de commissie haar werk heeft gedaan en de meningen losbarsten, dan heb ik maar één wens. Dat men het juiste verhaal vertelt aan de kinderkopjes van de vijfde en de zesde klas, bijvoorbeeld als het jaartal 1302 valt. Meester Haeghebaert vertelde ons destijds niet dat de Guldensporenslag een militair fait divers was (de Franse leenheer annexeerde na een veldslag, in 1304, hele delen van Frans-Vlaanderen).
De Guldensporenslag van 1302: een militair fait divers© Stad Kortrijk
En al evenmin zei hij dat het in de eerste plaats een strijd was tussen de steden en de adel, veel meer dan een verhaal van goede Klauwaards versus stoute Leliaarts. Dan wil ik niet meer dat diezelfde onderwijzer onze koning Leopold II een held noemt, omdat hij de Congolezen gered heeft uit de klauwen van de Arabische slavendrijvers. Dan wil ik horen dat Leopold de Arabieren verdreef om de Congolezen zelf uit te buiten ten bate van de economische elite van het Belgische volk.
Als straks de commissie haar werk heeft gedaan en de meningen losbarsten, dan heb ik maar één wens. Dat men het juiste verhaal vertelt aan de kinderkopjes van de vijfde en de zesde klas
De canon is meer dan de discussie over de canon, zoals een confrater bij wijze van boutade beweert. Hij vergt in de eerste plaats een strenge attitude die zich eenvoudig laat samenvatten: correcte informatie in het juiste perspectief plaatsen. Met open blik, tot de volgende generatie die moet herzien. Pas dan hebben de commissie en het ministerie hun werk echt goed gedaan.
Deze column is ook verschenen in de Standaard.
nl
