literatuur recensie

‘Een bepaalde dag in het leven van iedereen’ van Stijn Vranken: vrolijke wereldgeschiedenis

Weet je nog wat jij deed op 14 februari 1990? Kleine kans. Auteur en tv-maker Stijn Vranken weet het wel, en hij schreef er een vermakelijk debuut over.

Valentijnsdag van 1990 was niet zomaar een dag. Of toch niet in het leven van Stijn Vranken, overigens niet te verwarren met de voormalige stadsdichter van Antwerpen en poëzieperformer met dezelfde naam. Deze Stijn is een maker van televisieprogramma’s voor Woestijnvis, en hij weet dus alles over 14 februari 1990. Of dat wil hij ons toch doen geloven.

Deze ietwat nerdy Vranken begint zijn boek met een korte proloog over de Voyager, de onbemande ruimtesonde met een gouden grammofoonplaat aan boord, die op 14 februari 1990 de rand van ons zonnestelsel bereikt. Die plaat is een soort gimmick van astronoom Carl Sagan, ze bevat boodschappen voor mogelijk andere levende wezens buiten ons zonnestelsel, mochten die de Voyager ooit ontmoeten, en toevallig een platendraaier bij de hand hebben. Een soort mixtape, inderdaad, maar dan voor een onbekende, in plaats van een geliefde.

14 februari 1990 is ook de dag waarop Voyager 1 een prachtige foto van de aarde terugstuurt naar het basiskamp, het beeld dat de geschiedenis zal ingaan als pale blue dot.

Een snapshot van de aarde op die bepaalde dag, zo zou je ook dit debuut kunnen omschrijven. Met een andere mixtape die een belangrijke rol speelt in het leven van de jonge Vranken zelf. Want aangezien we 14 februari zijn, is er niet alleen astronomie, maar ook liefde in het spel. Helemaal op het eind van het boek schrijft Vranken over hoe een jongere versie van zichzelf, gewapend met een zelfgemaakt cassettebandje vol muziek en liefdevolle boodschappen, probeert binnen te dringen in het door nonnen geregeerde internaat waar zijn liefje zit opgesloten.

Hij beschrijft zijn inbraakpoging met humor en schwung, je wordt als lezer een soort supporter van deze schrandere en door liefde aangedreven tiener, en je hoopt dat hij als beloning voor zoveel moed en inventiviteit op het einde van deze dag zijn lief mag kussen. Of dat ook gebeurt laten we hier natuurlijk even in het midden.

Voor die grote finale wordt ingezet, hebben we eerst de bepaalde dag in het leven van enkele anderen meegekregen. Het gaat om een kabinetsmedewerker van voormalig milieuminister Theo Kelchtermans, die probeert de aandacht te krijgen van een oude geliefde; om een medewerker van het Franse watermerk Perrier die valselijk van nalatigheid wordt beschuldigd; om vastgoedmagnaat Donald Trump; om zanger Anthony Kiedis van Red Hot Chili Peppers en nog een paar figuren, van rijkelui in India en een waarzegster op Tonga over revolutionairen in Colombia tot kibbelende poolreizigers op Antarctica.

Vranken beschrijft hun 14 (en 15) februari 1990 in aparte hoofdstukken, maar toch haken al die verhalen op een bepaalde manier in elkaar. Bepaalde thema’s komen terug, zoals de met benzeen besmette flesjes Perrier die wereldwijd uit de handel moeten worden gehaald. Het is zoals dat verhaal van de vlinder die klapt met zijn vleugels in Brazilië en maanden later een Tornado in Texas veroorzaakt. Zo hebben ogenschijnlijk onbetekenende voorvallen en ontmoetingen een grote impact op de levens van de hoofdrolspelers, maar ook van de protagonisten in andere hoofdstukken. Het is vaak knap hoe Vranken die verhalen aan elkaar rijgt, maar een enkele keer ook wel wat voorspelbaar.

Hij doet dat alles wel in een taal die swingt en bruist en waar het vertelplezier van afspat. Een bepaalde dag in het leven van iedereen is doorspekt met humor die bij momenten een beetje aan Herman Brusselmans doet denken, maar dan zonder het scabreuze. Soms zie je een grappige zin of opmerking al van mijlenver aankomen, maar het feit dat Vranken de grap toch manmoedig voltooit, versterkt vaak het grappige effect.

Dat het de ene keer raak is en de andere keer gewoonweg flauw kan haast niet anders in een boek van deze omvang, en heeft uiteraard ook met persoonlijke smaak te maken. Ik kan me voorstellen dat de ene lezer dit fantastisch vindt, maar iemand anders op den duur afhaakt wegens net iets te veel van hetzelfde.

Voor filosofische diepgang of grote gedachten moet je niet bij Vranken zijn, een eenmalige en ietwat clichématige bespiegeling over valentijn daargelaten. Maar Vranken pretendeert ook niets, hij heeft geen boodschap uit te dragen. Hij heeft wel de wereldgeschiedenis naar zijn hand gezet, heeft de gebeurtenissen uit de levens van een tiental mensen netjes in elkaar geschoven, en daar een meer dan vermakelijk boek van gemaakt.

Wat waar is en wat niet, dat doet er haast niet toe. Een van de hoofdpersonen in dit boek heeft niet voor niets ooit de term “alternatieve feiten” gemunt, al was hij toen al president van de VS, en niet langer alleen maar de onbehouwen en zelfingenomen vastgoedmagnaat uit dit boek.

Stijn Vranken, Een bepaalde dag in het leven van iedereen. Pelckmans, 2022.