literatuur

Dichter des Vaderlands Mustafa Kör wil poëzie van haar voetstuk halen

Carl Norac geeft zijn eretitel van Dichter des Vaderlands van België door aan Mustafa Kör. In dit artikel stellen wij u graag voor aan een man van wie elk woord lyrisch klinkt. Als nationale dichter wil Kör iedereen de kracht van poëzie laten voelen, vooral mensen die er niet vanzelf mee in aanraking komen.

Kör werd geboren in Konya, Turkije en groeide op in Opgrimbie in Belgisch-Limburg. Deze dubbele nationaliteit zal de basis zijn voor zijn verhaal ‘Uitverkorene’ uit 2003, waarmee hij onmiddellijk in de prijzen valt. Daaruit komt in 2007 zijn eerste roman voort, De Lammeren. Wanneer ik Kör vraag hoe het komt dat elk woord uit zijn mond poëtisch klinkt, verwijst hij ook naar zijn afkomst én thuisland: “Ze zeggen dat ik een barokke taal spreek. Wellicht is dat zo omdat ik uit een deel van de wereld kom waarin ze zeer beeldend en evocatief spreken. Ik heb taal ook gewoon graag, iets vertellen is zo veel mooier als je dit op een glasheldere manier doet en daar helpen beelden bij. Maar ik baad hier ook in een Japanse tuin met een veer in mijn hand, vandaar misschien dat ik zo poëtisch schrijf (lacht)”.

Ook in zijn poëzie is de spanning tussen thuis- en geboorteland steeds voelbaar. In zijn debuutbundel Ben jij liefde (2016) verwerkt Mustafa Kör zijn ontstaansgeschiedenis. “Dat dorp waar ik begraven hoor te worden / heeft klaterende fonteinen waar reizigers zich laven / en Sivas herders de wacht houden over kuddes angora”, zijn de openingsregels, een verwijzing naar zijn thuisland, waar zijn ouders (en ook zijn broer die in 1994 zelfmoord pleegde) begraven liggen. Voor Kör is daar ook een plaats voorzien – zo wil de traditie. Deze tweestrijd tussen de tradities van zijn thuisland en de verlangens van het nieuwe land werkt hij uit in de bundel. Het decor zijn moerbeien, druivelaars en de Limburgse fruitbomen.

Bomen spelen sowieso een belangrijke rol in de gedichten van Kör en zijn visie op poëzie. Zo is de zwarte populier het symbool van zijn termijn als vaderlandse dichter. Deze populier is een inheemse soort die op het punt staat te verdwijnen, net zoals de poëzie wanneer we er geen zorg voor dragen. “Poëzie is als bladeren die aan bomen verschijnen, ze groeit organisch. Wanneer ze te geconstrueerd is, is ze gesloten en heeft ze geen ziel. Vandaag is poëzie voornamelijk een elitaire niche. We moeten niet op de klassieke manier doorgaan met poëzie, we moeten ze toegankelijk maken. Poëzie kan evengoed enkele emoticons op een rij zijn, er is geen duidelijk stramien. Er moet alleen een sentiment opgewekt worden in een bepaalde vorm.”

Poëzie tot bij het volk brengen, en zeker tot bij degenen die er anders geen toegang toe zouden hebben, dat wil Kör bereiken als Dichter des Vaderlands. Hij zal poëzie van haar voetstuk trachten te halen en tot bij onder andere jongeren en laagopgeleiden brengen. Tot bij mensen die in hun opleiding geen toegang hebben tot cultuur, literatuur en poëzie, net zoals Kör vroeger. Net hen wil hij bewustmaken van de kracht van poëzie. Kör deed dit al met zijn project Poëziejongens, waarin hij leerlingen van een technische school workshops poëzie gaf. “Je kan wel degelijk een rol van betekenis hebben via poëzie, maar je moet poëzie naar hun hand zetten, toegankelijk maken. Het resultaat was fantastisch.” De gedichten van de scholieren waren zo’n groot succes dat ze werden verzameld en uitgegeven in een bloemlezing door het Poëziecentrum in Gent. Over dit project vind je hier meer informatie.

Poëziejongens was ook belangrijk in de keuze voor Kör als nationale dichter van België, zegt Carl De Strycker, directeur van het Poëziecentrum: “Dat was zo’n opvallende actie en zo’n groot succes dat we Mustafa Kör niet konden negeren in onze zoektocht naar de nieuwe Dichter des Vaderlands. Ook zijn poëziebundel Ben jij liefde had zeer goede kritieken gekregen. Dit alles maakte hem zeer geschikt voor de functie van nationale dichter: hij kan een groot publiek aanspreken en hij heeft goede ideeën wat maatschappelijke projecten betreft.”

Kör wordt aangesteld voor twee jaar en zal minimaal zes gedichten per jaar schrijven over actuele onderwerpen en diverse thema’s die de Belg na aan het hart liggen. Maar de dichter wil toch vooral zijn eigen ding doen: “Poëzie is er niet bij gebaat als je er met een vergrootglas op zit te kijken. Maar ik ben een verlengde van dit land, van zijn inwoners. Ik ben er een product van en dat zal ik in mijn gedichten proberen te vertalen.”

In zijn eerste gedicht des vaderlands richt hij zich ‘Tot u’. Hij wil ons een hart onder de riem steken in deze lastige en donkere tijden. Hij wil zeggen: “hou vol, het gaat voorbij”. Toch zit er ook een kritische noot in: “Soms zijn we meer gebaat met een koude douche dan met een warm bad. Poëzie moet dit verderf in zich hebben, het verlies verwoorden.”

De vaderlandse gedichten worden telkens door een vertalerscollectief in de andere landstalen vertaald (Frans en Duits) en ter beschikking gesteld. Carl De Strycker: “Het project wil bruggen bouwen tussen de verschillende taalgemeenschappen in België. We merkten dat er veel fantastische dichters zijn die jammer genoeg niet gekend zijn over de taalgrenzen heen. Daar moest iets aan veranderen. Via dit project krijgen de drie taalgemeenschappen de kans om elkaars dichters beter te leren kennen. De gedichten moeten dus appelleren aan een groot publiek”. Ook Mustafa Kör ziet het belang daarvan in: “Neem nu Carl Norac, een grote meneer! Een fantastische dichter die in verschillende talen is vertaald, maar in Vlaanderen niet zo bekend is. Dat is jammer, maar een typisch Belgisch verhaal.”

Of de kersverse Dichter des Vaderlands plannen heeft voor een nieuwe bundel? Jawel: de titel is er alvast al, maar of zijn functie invloed zal hebben op zijn bundel weet hij nog niet. “De bundel gaat om kwetsbaarheid, wat er ontstaan is na gebroken te zijn. Daarom krijgt de bundel de titel Nabloei. Voor poëzie moet je je kwetsbaar durven op te stellen, je kan niet liegen, je moet gevoelsmatig waarachtig zijn. Kijk maar naar de Dichter des Vaderlands van Nederland, Lieke Marsman. Zij heeft kanker en weet dat ze gaat sterven. Ze durft zich kwetsbaar op te stellen in haar poëzie. Het vermogen van poëzie eens je haar je hart offreert, is dat ze occasioneel zelfs levens kan redden. Dat is de kracht van poëzie.”

Naar aanleiding van Kör’s aanstelling als Dichter des Vaderlands 2022-2023 hebben uitgeverijen maelstrÖm reEvolution en PoëzieCentrum een tweetalige bloemlezing gepubliceerd, Brood en liefde. De Pain et d’Amour. Die kan gelden als kennismaking met de poëzie van Mustafa Kör.

Brood en liefde, PoëzieCentrum, Gent, 2022, 76 p.

Poëziejongens, PoëzieCentrum, Gent, 2019, 55 p.

De Lammeren, Vrijdag, Antwerpen, 2017 (heruitgave van 2007), 222 p.

Ben jij liefde, Vrijdag, Antwerpen, 2016, 55 p.

• Dichter des Vaderlands
• Mustafa Kör