De twintig beste verhalen van ‘de lage landen’ in 2023
Wild en vloeibaar, afschuwelijk en fascinerend. Spanning liep als een rode draad door onze beste verhalen van dit jaar, geselecteerd door de redactie.
Aan het begin van 2023 las je op deze website een vraag die het hele jaar lang zou nagalmen. Hoe kun je een ander mens ervaren als iemand die op jou lijkt, en tegelijk als een wezen dat van jou verschilt?
De vraag komt uit de pen van Nederlands filosofe Marjan Slob, die in het voorjaar werd aangesteld tot Denker des Vaderlands. In een essay schrijft ze dat we deze ene wereld alleen kunnen delen als we elkaars onderlinge verschillen en overeenkomsten erkennen. Als we de spanning in de samenleving onder ogen zien en leren verdragen.
Spanning loopt als een kloppende ader door de verhalen die je dit jaar op deze website kon lezen, beluisteren en bekijken. Onze auteurs gingen na hoe wild en vloeibaar het Nederlands is – die taal van 21 miljoen mensen samen en van niemand tegelijk. Hoe hybrides van mens en dier tegelijk afschuw en fascinatie oproepen. En hoe pornografie vriendin en vijand kan zijn van het feminisme.
In de kroniek VL ⇄ NL, die we begin dit jaar lanceerden, bemonsteren we de spanningen én de samenwerkingsverbanden tussen Nederland en Vlaanderen. Wat kunnen de twee regio’s van elkaars onderwijs opsteken? En hoe is die mooie samenwerking tussen muzikanten en concertzalen in de Lage Landen tot stand gekomen, en waar gaat ze naartoe?
Spanning leidt tot verandering, en niet elke verandering is er een ten kwade. Toch niet als je stut wat scheef staat en variatie niet als onkruid wegzet. Een van onze beste verhalen van dit jaar komt uit onze speciale editie De Lage Landen anno 2050, waarin denkers en schrijvers vooruitkijken naar een gedeelde toekomst van België en Nederland. De auteur van het essay kuiert door het jaar 2050, en ziet dat onze taal niet meer is wat ze was. “We kunnen niet meer spreken van het Nederlands”, schrijft hij. Maar: “De taal glimt als nooit tevoren.”
Dit zijn onze twintig beste verhalen van 2023, geselecteerd door de redactie.
De hal waarin we allemaal schaatsen
Door Marjan Slob
Kun je een ander tegelijk als een mens zoals jijzelf en als vreemde ervaren? In een essay over identiteitspolitiek, gelijk hebben en samenleven onderzoekt filosofe en Denker des Vaderlands Marjan Slob de morele en politieke vraag van deze tijd.
Herinneren is aan te leren: twee bundels van Iduna Paalman
Door Lisa Rooijackers
In haar bundels Bewijs van bewaring en De grom uit de hond halen imponeert dichteres Iduna Paalman met zorgvuldigheid en originaliteit. Ze is niet bang om zichzelf uit te dagen, schrijft Lisa Rooijackers.
Haar wereld is een brief: Vermeers fascinatie voor schrijvende vrouwen
Door Gerdien Verschoor
In het zog van de grote Vermeertentoonstelling in het Rijksmuseum keek kunsthistorica Gerdien Verschoor naar de briefschrijvende vrouwen in zijn schilderijen. Ze hoort hun pennen krassen op het papier, in een wereld die verder doodstil is.
Ik ga op handelsreis, en ik neem mee ... Hoe de Lage Landen zich verkopen
Door Lieven Desmet
Al bundelen Nederland en België de jongste jaren regelmatig de krachten om zich bij het internationale bedrijfsleven op de kaart te zetten, er blijven opmerkelijke verschillen in cultuur en stijl.
Hoe de roze driehoek een symbool van homovervolging werd
Door Elwin Hofman
Een tentoonstelling in Kazerne Dossin belichtte dit jaar de precaire situatie van holebi’s in nazi-Duitsland en het bezette Frankrijk, België en Nederland. De roze driehoek, die Duitse homo’s in de kampen moesten dragen, groeide uit tot een universeel symbool van homofobie.
‘Luister’ van Sacha Bronwasser: wie ziet, kan steengoed vertellen
Door Lise Delabie
In haar tweede roman, waarvoor ze genomineerd is voor de Boon Literatuurprijs 2024, toont kunsthistoricus Sacha Bronwasser het moeizame verpoppen van een tiener tot jonge vrouw.
‘Voorbij het menselijke perspectief kijken’: Bronzen Uil-winnaar Ramy El-Dardiry en de andere genomineerden over de verhalen achter hun debuten
Door Anouk van Kampen en Dirk Vandenberghe
Ramy El-Dardiry wint de Bronzen Uil voor het beste Nederlandstalige debuut van 2023. In een speciale editie van de podcast De Eerste Keer spraken journalisten Anouk van Kampen en Dirk Vandenberghe hem en de vijf andere genomineerden live tijdens de uitreiking.
Tussen pragmatiek en romantiek: Vlaams-Nederlandse samenwerking in het theater
Door Evelyne Coussens
Voor het mooie gezamenlijke initiatief #lagelandenliefde kregen het Nederlands Theater Festival en TheaterFestival Vlaanderen steun van de overheid gekregen. De vraag is of die samenwerking tussen het Vlaamse en Nederlandse theaterlandschap eenmalig blijft. Dat is, constateerde theatercritica Evelyne Coussens in haar analyse, vaak het probleem: er is geen langdurige focus op de ondersteuning van die samenwerking.
Waarom Reynaert en Vlaanderen niet gescheiden leverbaar zijn
Door Frits van Oostrom
In 'De Reynaert. Leven met een middeleeuws meesterwerk' verknoopt Frits van Oostrom het dierenepos met zijn eigen loopbaan als mediëvist.
Met ‘Alkibiades’ zet Ilja Leonard Pfeijffer een titanische prestatie neer
Door Maarten Dessing
Wanneer Pfeijffer meer doet dan de kille historische feiten opsommen, is het voor de Boon Literatuurprijs 2024 genomineerde Alkibiades een heerlijk leesavontuur. Maar de waarschuwing voor de gevaren die de democratie bedreigen, komt enigszins geforceerd over.
Waarom de IJzeren Rijn niet wil rijden
Door Tomas Vanheste en Daan Stoop
Het is essentieel dat er weer een verbinding voor goederentreinen komt tussen de Antwerpse haven en het Ruhrgebied, vindt België. Maar in Nederland, waar het tracé ook passeert, zien ze de zin er niet van in.
James Ensor, rebel van alle tijden
Door Hendrik Tratsaert
James Ensor was niet alleen de gekke, boze, solitaire schilder van maskers, schrijft Hendrik Tratsaert in zijn portret naar aanleiding van het Ensorjaar 2024. Hij was ook een authentieke rebel die zijn stem als mens en kunstenaar een leven lang gebruikte om waarden te verdedigen die nog altijd geldig zijn.
Pedro De Bruyckere en Erik Meester: ‘Goed onderwijs laat leerlingen succeservaringen beleven’
Door Virginie Platteau en Marie-José Klaver
Van systemisch lerarentekort tot afnemende taalvaardigheid: het onderwijs in Vlaanderen en Nederland kampt met gelijkaardige problemen. Wat kunnen ze van elkaar leren? De lage landen laat onderwijsspecialisten Pedro De Bruyckere en Erik Meester aan het woord.
Kinderen van het ABN: Spreek beschaafd!
Door Miet Ooms
Hoe zijn we van ‘spreek beschaafd!’ in de jaren vijftig uitgekomen bij de huidige omgangstaal in Vlaanderen? In de vierdelige podcast Kinderen van het ABN vertelt Miet Ooms het naoorlogse verhaal van Vlamingen en hun taal.
Hoe extreemrechts zich herkent in de teruggekeerde wolf
Door Hind Fraihi
In ons themadossier Allemaal animaal onderzoekt Hind Fraihi waarom extreemrechts onvoorwaardelijk fan is van de wolf. Zij zien in het roofdier hun ideale samenleving weerspiegeld: trouw en zorgzaam voor de roedel, woest en wreed tegenover alles daarbuiten.
Waarom we het nooit eens worden over het Nederlands
Door Marc van Oostendorp
Marc van Oostendorp ontmaskert in ons themadossier Nederlands is een werkwoord de consensus dat het Nederlands een pluricentrische taal zou zijn. Wat betekent dat voor het Nederlands en het idee van een standaardtaal?
Het spook van de historische canon
Door René van Stipriaan
Ruim vijftien jaar na Nederland lanceerde dit jaar ook Vlaanderen zijn historische canon. Het concept laat zich moeilijk rijmen met de geschiedschrijving, schrijft de Nederlandse literair-historicus René van Stipriaan.
Dreigt de Taalunie het noorden kwijt te raken?
Door Tomas Vanheste en Daan Stoop
De Taalunie is een onmisbaar instrument op het terrein van de taal. Maar intern en op politiek niveau heerst er onrust.
Zonder mannetje: lesbische seks in de Nederlandse literatuur
Door Maaike Meijer
A.F.Th. van der Heijden, Maartje Wortel, Tobi Lakmaker, Hanna Bervoets en Robbert Welagen schrijven in hun romans heel anders over lesbische seks dan wat je vroeger las in Nederlandse literatuur.
Lees meer, ook in ons themadossier Hoe bevrijd is onze seksualiteit?
Het onkruid is de tarwe van de taaltuin
Door Marten van der Meulen
Bestaat onze taal nog in de toekomst? Die vraag beantwoordt taalkundige Marten van der Meulen in ons boek De Lage Landen anno 2050. Een verleden met toekomst.
Reactie plaatsen
Aanmelden