geschiedenis

De strijd om een ijzeren kroon: 500 jaar geleden werd Karel V keizer

Op 23 oktober is het precies vijfhonderd jaar geleden dat Karel V tot keizer werd gekroond van het Heilige Roomse Rijk. Dit was zeer tegen de zin van zijn Franse rivaal Frans I. Het was de start van een lange reeks conflicten tussen de twee Europese grootmachten van toen. In Aken opent de tentoonstelling De gekochte keizer. De kroning van Karel V en de verandering van de wereld.

Op 22 oktober 1520 reed een indrukwekkende stoet edelen de stad Aken binnen. De stoet was zo uitgebreid dat het bijna vijf uur duurde voor iedereen in de stad was aangekomen. Onder hen bevonden zich niet alleen Margaretha van Oostenrijk, landvoogdes van de Nederlanden, maar ook een resem bisschoppen, prinsen, hertogen, graven, zoals de prins van Oranje, de graven van Egmont en Hoorne, verschillende Spaanse heren. Zij begeleidden allen Karel van Habsburg die ’s anderendaags, op 23 oktober 1520, in de Dom van Aken door drie bisschoppen tot keizer van het Heilige Roomse Rijk zou worden gekroond.

Dat Heilige Roomse Rijk was een politiek verband van wereldlijke en kerkelijke gebieden die verbonden werden aan de Rooms-Duitse keizer. Het was geen erfelijke titel, maar hij werd gekozen door zeven keurvorsten. Je kon je pas echt keizer noemen als je door de paus was gekroond. Het Heilige Roomse Rijk was “Rooms” omdat het beschouwd werd als de opvolger van het Romeinse Rijk en “heilig” omwille van de band met de kerk. Veel eenheid vertoonde dit rijk overigens niet, daarvoor was het politiek, cultureel en zelfs religieus te verdeeld.

Op 12 januari 1519 overleed Maximiliaan van Oostenrijk, de opa van Karel. Hij bereidde al een tijdje zijn kleinzoon voor om hem op te volgen. Maar er waren kapers op de kust. Hendrik, koning van Engeland gaf zijn ambitie al snel op, maar Frans I, de koning van Frankrijk bleef hardnekkig de titel van keizer van het Heilige Roomse Rijk nastreven.

Je kon keizer worden door de zeven keurvorsten om te kopen. De beide protagonisten hebben daarvoor heel diep in hun buidel moeten tasten. Alleen door een uitgekiende omkopingscampagne kon Karel de kroon bemachtigen. Hij werd daarin sterk gesteund door de rijkste familie van toen, de familie Fugger uit Augsburg. Zij leenden Karel reusachtige bedragen en kregen daarvoor in ruil de opbrengst van verschillende zilvermijnen en uiteraard de rechtstreekse toegang tot de macht. De Fuggers herinnerden Karel ook op geregelde tijdstippen dat hij dankzij hen de kroon had bemachtigd.

Maar geld was niet de enige reden waarom de keurvorsten voor Karel kozen. Paus Leo steunde de kandidatuur van Frans omdat volgens hem Karel, die ook al bezittingen had op korte afstand van het Vaticaan, te bedreigend werd. Maar onder de bevolking was er een grote weerstand tegen de Franse koning Frans 1. Die probeerde nog een bondgenootschap te sluiten met de Engelse koning, die hij uitnodigde naar het Goudenlakenkamp in de buurt van Calais. Maar deze ontmoeting kende weinig succes, want Koning Hendrik van Engeland ging rechtsreeks van Calais naar Karel met wie hij een akkoord sloot.

Na de kroning op 23 oktober brak een lange reeks conflicten uit tussen de Franse en de Habsburgse koning. Deze oorlogen zouden blijven duren tot na de dood van beide leiders. In 1525 werd koning Frans bij Pavia verslagen en gevangengenomen en in 1526 gedwongen het vernederend Verdrag van Madrid te ondertekenen. Maar eens terug thuis verwierp hij onmiddellijk de gemaakte afspraken en zette de oorlog gewoon verder. De conflicten zouden ook nog jaren na de dood van beide hoofdrolspelers voortgaan.

Pas op 24 februari 1530 werd Karel V in Bologna door de paus Clemens VII tot keizer gekroond. Hij was de laatste keizer van het Heilige Roomse Rijk die door de paus met de traditionele ijzeren kroon werd getooid. Een kopie van deze bijzondere kroon zal, samen met o.a. de kroningsmantel, vanaf vandaag te zien zijn in de tentoonstelling De gekochte keizer. De kroning van Karel V en de verandering van de wereld in het Centre Charlemagne in Aken. In het Suermondt-Ludwig museum van Aken zou dit jaar ook een belangrijke tentoonstelling gewijd zijn aan het werk van Albrecht Dürer, die net 500 jaar geleden een grote reis maakte door de Nederlanden. Door de COVID-19 pandemie is deze uitzonderlijke expositie uitgesteld naar volgend jaar.

De tentoonstelling De gekochte keizer. De kroning van Karel V en de verandering van de wereld besteedt ook aandacht aan de jeugd van Karel en zijn opvoeding in de Nederlanden en toont hoe het eerste globale imperium duidelijke tekenen van verval begon te vertonen. Het traditionele wereldbeeld leed langzaam schipbreuk.

• Aken
• Heilige Roomse Rijk
• Karel Appel
• Keizer