geschiedenis, kunst

De plannen van Henry van de Velde

Sylvia Van Peteghem was als hoofdbibliothecaris van de Gentse Boekentoren de eerste vrouw die aan het hoofd stond van een universiteitsbibliotheek in België. Op 1 april 2020 ging ze met pensioen. De redactie vroeg haar een kleine keuze te maken uit de collectie van de bibliotheek. Het zijn publicaties waarvan zij trots is dat ze tot die collectie behoren en waarvan ze vindt dat een ruimer publiek ze zou moeten kennen. In de derde aflevering heeft ze het over de originele plannen van de Boekentoren.

Hoe ongeloofwaardig ook, dit zijn ware feiten. Het was oktober 2002. Of we wisten dat de originele plannen van de Boekentoren te koop waren bij veilingshuis Henri Godts in Brussel? Inzetprijs: 25.000 euro. Het archief was, samen met dat van andere Van de Veldegebouwen, bij architect Eugène Delatte (1910-1997) terecht gekomen. Hij werd in 1931 medewerker van Van de Velde en ze waren levenslang vrienden. De verzameling was in depot in het Gentse Design Museum, tot het door de familie verkocht werd.

Uiteraard interesseerde het ons, maar het budget was er niet en we slaagden er niet in die som op één week tijd te vinden. Het lot werd verkocht en de koper wenste anoniem te blijven. Karel Verhoeven, toen nog gewoon journalist bij het dagblad De Standaard, had hem ontmoet maar beloofde zijn naam niet vrij te geven.

Dat was het dan. Een half jaar later werd de onbekende koper nieuwsgierig om dat voor hem zo perfecte gebouw te zien. André Singer, CEO van Project2, kon zijn ontgoocheling, maar ook zijn bewondering, moeilijk verbergen. Hij wees op de verloren gegane verhoudingen, de onhandig geplaatste elektriciteit, kortom het slordig om gaan met een gebouw van zo een grote architecturale waarde. Hij vertrok die dag vijf keer en kwam ook vijf keer terug. De angry young man die hij toen was, besliste bij dat eerste bezoek dat de toren moest gerestaureerd worden en dat hij daarvoor de strategie zou aanreiken. Sommigen wantrouwden zijn gratuite voorstel omdat hij tenslotte projectontwikkelaar was. In zijn gedrevenheid liet hij op nauwelijks enkele maanden tijd een studie uitvoeren die opsomde wat er moest worden aangepakt en wat de prijs daarvoor was. Rector André De Leenheer en Fientje Moerman, toen Vlaams minister van Economie, Ondernemen, Innovatie, Wetenschap en Buitenlandse Handel, geloofden beiden in het voorstel en overtuigden de universiteit. Op 16 september 2005 keurde de Raad van Bestuur het plan goed en na de nodige procedure via een Open Oproep van de Vlaamse Bouwmeester werd het architectenbureau Robbrecht en Daem aangeduid om de restauratie uit te voeren.

André Singer bleef bewust in de schaduw. In 2008 stapte hij op bij Project2 en verhuisde naar New York. Maar eerst verkocht hij het Van de Velde archief aan de Boekentoren voor de prijs die hij er zelf voor betaalde. Een schat aan brieven en plannen en schetsen die aangevuld werden met wat zich al in de universitaire collecties bevond. Nu is het zuurvrij verpakt, klimaat gestuurd bewaard, gedigitaliseerd en 24/7 raadpleegbaar. Downloaden kan in de hoogste resolutie maar voor de deurklinken of tafels u op ideeën brengen, moet u wel weten dat de licentie geen commercieel gebruik toelaat. En dit tot 2027, 70 jaar na de dood van de meester. De door de familie gerunde stichting waakt daar over en besteedt de copyrightinkomsten aan onderzoek over Henry van de Velde.

De Boekentoren heeft samen met de vakgroep Architectuur en Stedenbouw een zeer rijke architectuurcollectie. Historisch gegroeid en in 2005 aangevuld met de boeken en het archief van de architectuurhistoricus en erudiet Geert Bekaert. Vorig jaar besliste het bureau Robbrecht en Daem hun volledige archief te schenken. En in een ver 19e eeuws verleden deden ook de architecten Louis Roelandt en Louis Minard dat. Hun kastelen en herenhuizen kan u ondertussen rechtenvrij kopiëren. Wat houdt u tegen?

• André Singer
• Boekentoren
• Henry van de Velde
• Robbrecht en Daem