'De papieren man’ zit op het vinkentouw voor de literaire actualiteit in Vlaanderen en Nederland en maakt regelmatig een round-up. Deze keer besteedt Dirk Leyman onder meer aandacht aan bewegingen in boekenbeurs- en boekhandelsland, aangekondigde voorjaarsromans, overleden auteurs, nieuwe tijdschriftpublicaties, 75 jaar Adriaan van Dis en heel wat literair prijzennieuws. De rubriek krijgt vanaf nu een zeswekelijkse frequentie aangemeten.

Toch weer één Boekenbeurs?

Als het van Vlaams minister-president en cultuurminister Jan Jambon (N-VA) afhangt, dan komt er volgend jaar opnieuw één grote boekenbeurs. Hij is zelfs bereid daarbij de rol van “bemiddelaar of facilitator” op zich te nemen. Dat vertelde Jambon in het Vlaams Parlement eind november in antwoord op een vraag van Vlaams Belang-parlementslid Chris Janssens, zo meldde de Gazet van Antwerpen.

Na het faillissement van Boek.be en het wegvallen van de jaarlijkse Boekenbeurs in Antwerpen zagen er dit jaar twee alternatieve boekenbeurzen het licht. Zo was er LEES! in de Antwerpse Expo en Boektopia in Kortrijk Xpo. Beide pronkten met een klemtoon op beleving, maar de bezoekersaantallen waren niet overdonderend, al speelde corona hen natuurlijk ook parten. LEES!, dat zeven dagen duurde, sprak van 24.000 bezoekers, heel wat minder natuurlijk dan de 120.000 van de voormalige Boekenbeurs. Boektopia was niet expliciet over zijn aantal verkochte kaartjes. Er was in ieder geval ook animositeit én enige rivaliteit tussen de twee beurzen, onder andere rondom de Boekenmarathon, die in Antwerpen onder de naam Boekathon door Tom de Cock werd bestierd: korte auteursgesprekken van telkens een kwartier. Dat had te maken met een dispuut over de rechten rond de naam Boekenmarathon, die nog door het failliet gegane Boek.be was geregistreerd.

“Elk initiatief dat oog heeft voor leesplezier en leesbevordering verdient ondersteuning, maar ik vrees dat deze versnippering leidt tot verschraling, zeker als je vergelijkt met de boekenbeurs van vroeger”, stelde Chris Janssens (Vlaams Belang) in het Vlaams Parlement. Jan Jambon vindt dat men er binnen de boekensector dit jaar niet in is geslaagd is “om alle neuzen in dezelfde richting te krijgen” en één gezamenlijke beurs te organiseren. “Maar er wordt een nieuwe poging ondernomen en er zijn ook al verkennende gesprekken gepland. Zowel het BoekenOverleg (het platform met alle betrokken uit de boekensector) als ikzelf zijn positief over de wil opnieuw samen aan de slag te gaan”, aldus Jambon.

Zelf is de Vlaamse regeringsleider ook gewonnen voor één grote boekenbeurs. “Ik vind ook dat we naar één boekenbeurs moeten gaan en ik wil daarbij bemiddelaar of facilitator spelen. Maar het blijven wel de actoren op het terrein die elkaar moeten vinden.” LEES! in Antwerp Expo wil volgend jaar hoger mikken en meteen voor een tiendaags boekenfestival gaan. Ook in Kortrijk kondigt Boektopia een uitgebreidere versie aan tijdens de volgende herfstvakantie. Van een editie van drie dagen wordt in 2022 gemikt op een volledige week. Hoe die ambities zullen verenigd worden, kan nog wel uitgroeien tot een debat van lange adem.

Tom Lanoye komt met grote WOII-roman

In navolging van Jeroen Olyslaegers lijkt Tom Lanoye dit voorjaar met zijn grote Antwerpse WO II-roman te komen. In februari verschijnt bij zijn uitgever Prometheus de 320 pagina’s tellende roman De draaischijf, “een liefdesverklaring aan een stad, ondanks haar duistere verleden en talloze doofpotten”. Centraal in de “ingenieuze en tragische plot” staat het personage Alex Desmedt, die zich vlak voor WO II tot directeur opwerkt van het grootste Antwerpse stadstheater en allerhande technische hoogstandjes op de bühne lanceert. Triomfen viert hij mede dankzij zijn Nederlandse vrouw, steractrice Lea Liebermann.

“Gebeurtenissen en figuren uit het verleden boden Lanoye inspiratie, maar zijn verbeelding primeert”, meldt de uitgever. Lanoye komt binnenkort ook met een bewerking van Goethes Faust, OustFaust geheten, voor het Nationale Theater in Den Haag, een voorstelling die in maart 2022 in première zou moeten gaan, als corona geen roet in het eten gooit.

Hilde van Mieghem debuteert als romanschrijfster

Actrice, regisseur en De Morgen-columniste Hilde van Mieghem komt dit voorjaar bij De Arbeiderspers met haar lang aangekondigde debuut, waarvan een vijftal jaar geleden al sprake was. De drie duifkes wordt aangekondigd als het “debuut van een rasverteller” en speelt zich af in de jaren twintig. De roman zoomt in op “een hechte vriendschap tussen drie vrouwen die zich niet laten knechten” en “samen strijden op leven en dood tegen een liefdeloos, hard bestaan.” Volgens De Arbeiderspers bevat het “oersterke, memorabele personages die zo de pagina af komen lopen”. De drie duifkes verschijnt in mei.

Nederlandse kinderboekenauteurs in hun wiek geschoten over Australische auteurs voor Kinderboekenweekgeschenk

Dat de Australische auteurs Andy Griffiths en Terry Denton volgend jaar het Kinderboekenweekgeschenk mogen schrijven, valt niet in goede aarde bij Nederlandse kinder- en jeugdboekenschrijvers, zo stelde onder meer Tzum vast. De auteur en illustrator van de populaire De waanzinnige boomhut-reeks werden aangeduid door de Stichting CPNB (Collectieve Propaganda van het Nederlandstalige boek). “Goed nieuws voor de boekhandels, slecht nieuws voor Nederlandse auteurs en illustratoren”. Velen voelen zich gepasseerd en begrijpen niet waarom voor buitenlandse auteurs is geopteerd en niet voor eigen talent. Ook wordt smalend gedaan over de kwaliteit van de graphic/strip van Griffith en Denton. De CPNB zegt dat het met de keuze vooral een commercieel oogmerk heeft, waar vooral de boekhandel kan van profiteren.

Ramsey Nasr schrijft Poëzieweekgeschenk

Beter onthaald wordt het nieuws dat acteur en auteur Ramsey Nasr het Poëzieweekgeschenk zal schrijven. Voor de Poëzieweek 2022 schreef Ramsey Nasr (°1974) tien gedichten die hij bundelde tot Poëziegeschenk met als titel Wij waren onder de betovering. Nasr liet zich daarbij leiden door het verlangen om de natuur in te trekken. Niet voor niets is het motto van deze Poëzieweek ‘bloesemingen en overvloed.’ Het Poëziegeschenk is gebaseerd op de honderden brieven die Vincent van Gogh schreef. Nasr plaatste Van Goghs woorden “in een nieuwe context en herschikte deze tot meeslepende poëzie”, aldus het persbericht.

Nieuwe hippe boekhandels duiken op in Brussel en Gent

Brussel is een nieuwe Vlaamse boekhandel rijker, nog wel gecombineerd met een koffiezaak. Replica, zo heet de winkel annex horecagelegenheid, is gelegen in de Scheldestraat, in de Molenbeekse Maritiemwijk, op de kruising tussen Laken, Jette, Koekelberg en Sint-Jans Molenbeek. Replica ent zich enigszins op het concept van de Antwerpse Büchbar of het Leuvense Barboek. De boekwinkel, die een growfunding organiseerde, mikt ook op literaire avonden en kinderboekenworkshops en biedt zowel een Nederlandstalig, Franstalig als Engels aanbod. Het wil boeken ook ontdoen van “hun stoffig imago”. Eerder ging in Brussel ook kunstboekhandel Saint-Martin Bookshop van start, in het voormalige pand van Maison Margiela.

Ook in Gent startte zopas een nieuwe boekhandel, een dependance van de ‘specialty coffee shop’ Way in de Voldersstraat. Die wil ook alwéér de klemtoon op beleving leggen. Het gaat vooral om boeken over koken, reizen en wonen. “Allemaal non-fictie. (….) We zijn nog maar net gestart met de boekenwinkel dus binnenkort komen er nog meer boeken en magazines bij. Hiermee bezorgen we onze klanten hier het totale chill pakket: koffie en boeken om thuis van te genieten”, aldus de initiatiefneemsters in Het Laatste Nieuws.

Droeviger nieuws komt er uit de Brusselse Bortiergalerij: daar stopt het antiquariaat Schwilden, na het overlijden van Tristan Schwilden (78), meldt Bruzz. Hij gold als een mondiaal erkend expert in de geschiedenis van de vroege jaren van de fotografie.

Carl Lenaerts is nieuwe baas van Standaard Boekhandel

De 51-jarige Carl Lenaerts wordt de nieuwe CEO van boekhandelketen Standaard Boekhandel, zo meldt dan weer de website De Rijkste Belgen. Lenaerts was langdurig Benelux Country Operation Manager bij bioscoopgroep Kinepolis, het bedrijf waar hij in 2009 in dienst kwam én dat hij voor één jaar even verruilde voor het commercieel directeurschap van Club Brugge. Hij volgt zo de 74-jarige Frans Schotte op, die vorig jaar opnieuw aan het roer kwam nadat zijn zoon Geert Schotte na verschillen in visie was vertrokken. Vader Schotte leidde het bedrijf al tussen 1984 en 2012. De Standaard Boekhandel, volledig in handen van de Zuidnederlandse Uitgeverij (ZNU) van de Mechelse zussen Schaltin, telt 145 winkels en is ook eigenaar van de Franstalige keten Club. De onlineconcurrentie van Bol.com en Amazon zet Standaard Boekhandel zwaar onder druk. Frans Schotte zou wél nog drie jaar als voorzitter van de Raad van Bestuur aanblijven. Over de plannen van Lenaerts is nog niets bekend.

Geboortehuis Paul van Ostaijen staat nog steeds te koop

Het geboortehuis van dichter Paul van Ostaijen (1896-1928) aan de Antwerpse Lange Leemstraat nummer 53 staat sinds november te koop. De vraagprijs ligt op 667.000 euro voor het intussen in studio’s en appartementen opgedeelde pand (zie de advertentie op Zimmo). De dichter van ‘Boem Paukeslag’ werd er geboren in 1896, schreef er zijn eerste gedichten en liet het op zijn zeventiendeachter zich. Zijn biograaf Matthijs de Ridder trok twee jaar geleden in op het gelijkvloers en organiseerde er met het Paul van Ostaijengenootschap diverse activiteiten. Of hij er blijft wonen, is niet duidelijk. De stad Antwerpen had in dit herdenkingsjaar toch geen belangstelling in een aankoop, meldt zender ATV.

‘Willem’ van Jeroen Olyslaegers, een soort vervolg op ‘Wildevrouw’

Jeroen Olyslaegers schreef dit jaar het geschenkboek voor de Dag van de Onafhankelijke Boekhandel van de Confituur-keten. Vanaf 11 december krijgen kon je de novelle Willem gratis oppikken bij aankoop van 25 euro in een Confituurboekhandel, tot uitputting van de voorraad. Willem “heeft rechtstreekse banden met zijn laatste boek Wildevrouw. Hij diept nu het verhaal van drukker Willem Silvius verder uit, waardoor je weer ondergedompeld wordt in het Antwerpen van de zestiende eeuw: “een gedoemde stad vol profiteurs en bedriegers, handelaars en woekeraars, vroedvrouwen, cartografen, schilders en drukkers.”

Strips en graphic novels ook welkom op de lijst van de Boon

Vanaf volgend jaar mogen ook strips én meer specifiek graphic novels met een literaire meerwaarde ook meedingen naar de Boon, een nieuwe Vlaamse literatuurprijs. De aanpassing is een tegemoetkoming aan een grief van een zestal belangrijke stripuitgevers, die het een “gênante miskenning” vonden dat ze niet mochten meedingen. “De aanpassing komt er inderdaad in samenspraak met de sector”, zegt Jos Geysels, voorzitter van de organiserende vzw Stichting Vlaamse Literatuurprijs, in De Morgen. “Er verschijnen in ons taalgebied graphic novels met literaire kwaliteiten. Erg waardevol dat deze nu ook hun kans mogen wagen.”

Maar er is een extra motief voor de flukse reglementswijziging, waarbij noodgedwongen aan de inzendingsperiode is gesleuteld. Bij de huidige editie stuurde distributeur L&M Books – verantwoordelijk voor Querido, Nijgh & Van Ditmar, Arbeiderspers en De Geus –een twintigtal boeken te laat in, of tenminste het formulier dat erbij hoorde. Warm onthaalde boeken, stuk voor stuk verschenen in de maand oktober, van Bart Koubaa (Dansen in tijden van droogte) en de Nederlandse debutante Suzanne Voets (De toverlantaarn) maar ook werk van Neske Beks, Elfie Tromp, Levi Weemoedt, Bibi Dumon Tak, Ivan Wolffers en Jan Blokker. Nu is bedongen dat deze boeken volgend jaar een herkansing krijgen.“ Het reglement is door de Raad van Bestuur in die zin aangepast”, zegt Geysels. “We hebben bedongen dat vanaf oktober 2021 verschenen boeken aan de volgende editie kunnen meedoen.”

Over de vijftienkoppige longlist van de Boonprijs, met daarop bijzonder weinig Vlaamse genomineerden, kon je hier al lezen.

Inez van Dullemen, auteur van ‘Het gevorkte beest’, overleden

De Nederlandse schrijfster Inez van Dullemen overleed op 24 november op 96-jarige leeftijd, meldde uitgeverij De Bezige Bij. In 1949 debuteerde ze met de novelle Ontmoeting met de andere. Haar laatste boek, Een schip vol meloenen, verscheen in 2017. In haar zeventig actieve schrijversjaren schreef ze zo’n 30 verhalenbundels, reisboeken, toneelstukken en romans. Van Dullemen werd in 1976 bij een breed publiek bekend met de novelle Vroeger is dood, die in 1987 een verfilming kreeg.

Ze schreef de roman Het gevorkte beest (1986), die zich afspeelt in de toneelwereld, een universum dat ze via haar man, theatermaker Erik Vos, goed kende. “Bij mij draait alles om het compromisloos oproepen van dingen die je normaliter niet laat zien, die je voor je houdt, die je niet behoort te openbaren”, aldus Van Dullemen in Het gevorkte beest uit 1986. “Ontmaskeren, ontleden en ontraadselen was de kern van haar oeuvre. Haar stijl was zintuiglijk: doordringen tot de ervaring van de ander ging in haar schrijven via observaties en indrukken, geuren en kleuren”, schreef NRC in zijn obit.

Jacques Hamelink, auteur van ‘Het plantaardig bewind’ en ‘Ranonkel’, gestorven

En er waren nog meer overlijdens te betreuren in de Nederlandse letteren: de Nederlandse dichter, essayist en prozaschrijver Jacques Hamelink (1939-2021) overleed op 17 november op 82-jarige leeftijd.

In 1964 debuteerde Hamelink met de poëziebundel De eeuwige dag. Voor de verhalenbundel Het plantaardig bewind, ook uit 1964, ontving hij de F. Bordewijkprijs, en wat toen nog de Vijverbergprijs heette, de prijs voor het beste Nederlandstalige prozaboek. Een jaar later kreeg Hamelink nog de Lucy B. en C.W. van der Hoogt-prijs voor Het plantaardig bewind, waarna hij zijn toenmalige baan als onderwijzer kon opzeggen om fulltime te schrijven. Befaamd werd ook Ranonkel of de geschiedenis van een verzelving, waarin een ondergaande beschaving is verbeeld. “Bladzijde na bladzijde wordt met steeds andere woorden beschreven hoe een woekerplant huis, straat, stad en samenleving ontwricht en er een regressie naar de primitieve oerstaat plaatsvindt”, luidt de baseline van de roman. Hamelinks oeuvre telt een veertigtal publicaties. In 1988 werd hij ook gelauwerd met de Constantijn Huygensprijs.

Hier vind je ons dossier over Hamelink.

Anton Valens, auteur van ‘Het boek ONT’, overleden

Schrijver Anton Valens, ook actief als kunstschilder, is op 57-jarige leeftijd overleden. Hij werd vanaf zijn debuutroman Meester in de hygiëne erkend als een uniek literair talent. Voor Het compostcirculatieplan ontving Valens de F. Bordewijk-prijs. Het boek ONT is zijn bekendste werk.

Hier vind je het stuk dat de lage landen publiceerde naar aanleiding van zijn overlijden.

Kort nieuws

# Adriaan van Dis mocht zijn 75ste verjaardag vieren: Coen Verbraak maakte een documentaire voor de VPRO over “de wanhopige optimist”. De documentaire neemt Van Dis mee naar mensen en plekken die een rol speelden in leven en werk, met natuurlijk ook Parijs. VPRO: “Hij komt ze af en toe nog tegen. Mensen die hem op straat enthousiast aanspreken over zijn boekenprogramma; ‘Echt mijnheer van Dis, mijn vrouw en ik kijken elke zondag.’ Het zegt veel over Adriaan van Dis dat hij zo’n indruk op de kijker wist te maken dat ze er van uit gaan dat het programma nog steeds bestaat. Van Dis presenteerde spraakmakende VPRO reisseries als Van Dis in Afrika en Van Dis in Indonesië en was altijd een veelgevraagde gast in programma’s als De Wereld Draait Door. Bovendien is hij al veertig jaar een succesvol auteur, van boeken als Indische Duinen, Familieziek en Klifi.”

# Het A.F.Th. Van der Heijden-huis in Eindhoven is definitief van de baan, dat meldt Tzum. “Een onoverbrugbaar verschil in visie tussen de initiatiefnemers en de zakelijke leiding heeft ertoe geleid dat “de bouw van Het Huis is stopgezet”, meldt ‘ex-kwartiermaker’ Renny de Bruyn. Stichting De Tandeloze Tijd gaat nu een online community met een eigen website opzetten, die is volledig gewijd aan A.F.Th. van der Heijden.

# Het fameuze Jaarboek Snoecks stopt ermee, na het overlijden van hoofdredacteur Geert Stadeus, zo besliste de uitgever. Stadeus, die Snoecks sinds 2003 leidde, kwam de gevolgen van een fietsongeval recent niet meer te boven. Snoecks zou binnen twee jaar zijn honderdjarig bestaan vieren. Het blijft daarmee bij achtennegentig edities Snoecks, waarin steeds heel wat plaats voor literatuur werd ingeruimd: onder meer met vaste rubrieken over literaire prijzen en overleden auteurs. Snoecks heeft een roemruchte geschiedenis, waarin fotografie een doorslaggevend aandeel had. Een terugblik op ontstaan én gloriejaren van Snoecks, prijkte het voorbije weekend in De Morgen. Beeldmateriaal bij VRT Nieuws, met onder meer een interview uit 1971 van Serge Snoeck, die de metamorfose van literair jaarboek naar glamourglossy mee inzette.

# Wilfried de Jong, co-presentator van Brommer op Zee, prijst bij aanvang van het programma soms boeken aan zonder ze gelezen te hebben, zo stelde Hanta vast. “Wilfried de Jong maakt zich er regelmatig met een jantje-van-leiden van af. Dat hij regelmatig fotoboeken omhoog houdt, is nog tot daaraantoe, maar dat hij het presteert om het op te nemen voor boeken die hij net voor de uitzending door de redactie in zijn handen gedrukt heeft gekregen…Afgelopen zondag betrapte ik hem voor de tweede keer op het aanprijzen van een boek dat hij niet gelezen had. Het werd een bloedeloze aanbeveling, vol opgelepelde weetjes.” De kijkcijfers voor het boekenprogramma, dat nog slechts enkel in Nederland te zien is en helaas niet langer bij Canvas, gaan wél in stijgende lijn, constateerde Tzum. Het programma lijkt stilaan zijn publiek te hebben gevonden. In januari volgt een hervatting.

# Uitgeverij Vrijdag krijgt binnenkort een driekoppig uitgeversteam. Marie-Lynn Herpoel, sinds 2018 werkzaam bij Vrijdag als (acquirerend) redacteur, komt samen met oprichter-uitgever Rudy Vanschoonbeek en Ronald Grossey aan boord als uitgever, om het fonds verder gestalte te geven. Bij uitgeverij Pelckmans verlaat dan weer Elisabeth Torfs het bedrijf als coördinerend uitgever. Zij gaat opnieuw aan de slag bij het familiebedrijf, de schoenenfabrikant Torfs. Peter Saerens – non-fictieuitgever bij Pelckmans – neemt haar taken over.

# Storytel maakt de titels bekend die door de abonnees van de luisterboekendienst het meest zijn beluisterd in 2021. Lale Gül scheert de hoogste toppen met Ik ga leven, de bestseller waarmee ze onlangs ook de NS Publieksprijs verwierf. Gül werd door Elseviers Weekblad ook tot Nederlander van het Jaar uitverkoren.

# DW B komt met een lijvig december-themanummer over Maurice Gilliams (1900-1982), van wie komend voorjaar de biografie van Annette Portegies wordt verwacht. Curatoren Koen Peeters, Bart Meuleman en Kluger Hans stelden ‘Met andermans woorden is niets te beginnen’ samen. Dat zijn woorden die Gilliams ooit op een papiertje kribbelde, vrij terloops. Dat werd meteen het motto van dit uitzonderlijke DW B-nummer. “Uit die woorden klinkt een groot zelfbewustzijn, ja solipsisme, én een absoluut geloof in het eigen kunstenaarschap door. Tegelijk is het een uitdaging of zelfs provocatie aan hedendaagse schrijvers om het werk van Gilliams opnieuw te overwegen.”

De curatoren verzochten actuele dichters één van zijn talloze, nagelaten regels – uit het archief in het Letterenhuis - te voltooien tot een gedicht. Aan een rijk palet van auteurs vroegen zij nieuwe gedichten en proza, ‘in de geest van de oude meester’, een souvenir of een essay over Gilliams. Het leidde tot “een wonderlijk caleidoscopisch portret”, met bijdragen van onder meer Marieke Lucas Rijneveld, Stefan Hertmans, Mustafa Kör, Annemarie Estor, Delphine Lecompte, Jens Meijen, Tom Van de Voorde, Anke Verschueren, Jo Gisekin, Marleen de Crée (recent overleden), Malika Soudani en Maarten Inghels.

Lees meer over Gilliams in ons archief.

# Het magazine Kluger Hans maakte dan weer een (41^ste) nummer vol Gêne: “Moeten dichters en prozaïsten, slammers en essayisten de handen in elkaar slaan om hun gêne te overwinnen? Of kunnen ze die ook vieren? Is faalangst een springplank of afgrond voor de beginnende schrijver? Smoort schaamte talent in de kiem, of kan die net een stimulans bieden aan opkomende woordkunstenaars om hun stem luider te laten weerklinken – en er wie weet zelfs van te genieten wanneer die overslaat? Deze vragen stuurden we met onze open oproep de wereld in.” Meters van dit nummer werden Esohe Weijden en Lies Gallez.

# In het nieuwe nummer van Zuurvrij, het magazine van het Letterenhuis, publiceert Jeroen Brouwers aantekeningen en snippers uit de oertijd van zijn schrijverschap, terwijl we er ook excerpten uit de correspondentie tussen Eriek Verpale en Luuk Gruwez aantreffen.

Prijzengeweld

# Arnon Grunberg, die in 1994 debuteerde met Blauwe maandagen, krijgt voor zijn romans en verhalen de P.C. Hooftprijs 2022 voor proza. Deze oeuvre-onderscheiding heeft een waarde van 60.000 euro. De prestigieuze P.C. Hooftprijs wordt jaarlijks uitgereikt aan Nederlandse auteurs, om beurten voor de genres verhalend proza, beschouwend proza of poëzie. De vijfkoppige jury van de prijs noemt de 50-jarige auteur “een schrijver die ongeëvenaard is in ambitie, productiviteit en intellectuele kracht”. Verder klink het: “Hij blijft onverminderd nieuwsgierig en maatschappelijk betrokken. Hij is obsessief in zijn zoektocht naar het liefdevolle in de mens en nietsontziend waar het de duistere kanten van het bestaan betreft. In zijn romanuniversum heeft hij een eigen stijl, taal en grammatica ontwikkeld waarin hij gruwel en tederheid met elkaar weet te verenigen, satire en oprechtheid. Daarmee heeft hij een immense bijdrage geleverd aan de Nederlandse literatuur.”

“Het werd tijd, dat klinkt mij wat te arrogant”, aldus de 50-jarige Grunberg in een telefonische reactie. “Maar ik kan er wel begrip voor opbrengen. Laat ik het zo zeggen: Marga Minco werd vóór mij bekroond met de P.C. Hooftprijs voor verhalend proza. Ik ben blij dat ik niet, zoals zij, 100 heb moeten worden voor het zover was.” Grunberg volgt Alfred Schaffer op de erelijst op. De jury bestond dit jaar uit Agnes Andeweg, Rashid Novaire, Esther Op de Beek, Coen Peppelenbos en Nina Polak. De uitreiking volgt in mei 2022.

L.H. Wiener heeft enige problemen met de toekenning, en wijst er in een open brief op dat Jeroen Brouwers opnieuw gepasseerd is en spreekt van “een schrijnende omissie.” Op NPO Radio is een gesprek met laureaat Grunberg te horen.

Ontdek hier ons dossier over Grunberg.

# De Dr. Elly Jaffé Prijs 2021 voor de beste literaire vertaling uit het Frans naar het Nederlands is dit jaar toegekend aan Marthe Elzinga. Tot voor kort was de vertaler actief onder de naam Maarten Elzinga en stond hij vooral bekend voor zijn omzettingen naar het Nederlands van de romans van Patrick Modiano.

Elzinga ontving een symbolische cheque ter waarde van 40.000 euro, waarmee de Dr. Elly Jaffé Prijs geldt als de grootste literaire vertaalprijs van Nederland. Vooral het in 2020 verschenen Het drinkgelag – een trilogie van de dorst van René Daumal charmeerde de jury: “De jury was bijzonder onder de indruk van haar durf en creativiteit. De vertaalster levert een constant hoge kwaliteit, deinst niet terug voor het moeilijkere werk, durft risico’s te nemen en gaat daarbij nooit onderuit. Van haar werk uit het bekeken tijdvak 2018-2020 is met name haar vertaling van La Grande Beuverie van de Franse surrealist, dadaïst en patafysicus René Daumal (1908-1944) zonder meer virtuoos te noemen.” De jury bestond uit Bregje Hofstede, Marije Arijs, Martin de Haan en Jeanette den Toonder.

Daarnaast kreeg ook “een relatief recent gedebuteerde vertaler” een Dr. Elly Jaffé Stipendium van 7.000 euro. Sanne van der Meij krijgt het stipendium toegekend voor Mijn bekroning, oorspronkelijk Mon couronnement, van Véronique Bizot.

# Wouter Dehairs is met zijn thriller Nachtstad (Lannoo) de laureaat van de Knack Hercule Poirotprijs, die het beste Vlaamse spannende boek bekroont. In de roman krijgt het hoofdpersonage, de privédetective Keller Brik, het aan de stok met een bende Bulgaren wanneer hij een man op overspel moet betrappen. “Brussel is een gedroomde setting voor een gevarieerd misdaadverhaal, de personages zijn herkenbaar zonder clichématig te worden en de directe stijl, die duidelijk op grote Amerikaanse voorbeelden is geënt, werkt wonderwel”, aldus de jury.

Dehairs ontvangt 5.000 euro en een Masterpiece-pen van Montblanc, meldt de VRT. De zes genomineerden waren, naast Dehairs, Toni Coppers (De moord op Arno Linter), Patrick Conrad (De verdwijningen) en Rudy Morren (Verdronken land). Kevin Valgaeren (Het offer van Scarlington) en de enige vrouw én verrassende revelatie: de in Brugge geboren, Franstalig Belgische Caroline De Mulder (met het vertaalde Bambi lust je rauw). De prijs is goed voor 5.000 euro, en verwelkomde bij deze editie 66 inzendingen. Toni Coppers kreeg voor de vijfde maal de Publieksprijs in de schoot geworpen.

# Voormalig Belgisch eerste minister en Open Vld-Europarlementslid Guy Verhofstadt wordt de nieuwe voorzitter van de jury van de Boekenbon Literatuurprijs. De Boekenbon Literatuurprijs – opvolger van de ECI, Bookspot en AKO Literatuur Prijs – bekroont jaarlijks het beste Nederlandstalige fictie en non-fictieboek. “Slechte tijden zorgen voor goede literatuur. Dat bewijst ook de hoge kwaliteit in de Nederlandstalige literatuur de voorbije jaren”, aldus Verhofstadt. “Ook de drang naar goede boeken vóel je: mensen hebben nood aan empathie, begrip, afleiding, verbinding, troost.” De onderscheiding ging dit jaar naar Wessel te Gussinklo met Op weg naar de Hartz. Ook podcastmaker Wim Oosterlinck treedt toe tot de jury, net als Jeroen Dera. Dat mag verrassend heten, want Dera is geen proza maar een poëzierecensent. En poëzie komt tot nader order niet in aanmerking voor de Boekenbon Literatuurprijs.

# Lidewijde Paris heeft de Jan van Luxemburg-prijs 2021 op haar naam geschreven. Die is bedoeld voor fervente leesbevorderaars. Paris was jarenlang uitgever tot ze zelf boeken over literatuur ging maken en daarmee de hort opging. Ze is recensente bij het radioprogramma Nieuwsweekend en ze richtte in 2006 De Leesambassade op. De prijs is vernoemd naar Jan van Luxemburg (1936-2012), literatuurwetenschapper aan de Universiteit van Amsterdam. Paris bewijst dat “toegankelijkheid ook uitdagend kan zijn en dat enthousiasme ook diepgang kent.”

# De Gerrit Komrij-prijs gaat in 2021 naar Katinka Polderman en Sophie Reinders. Ze krijgen de prijs voor hun boek Zwerfgoed. In 2012 is de Gerrit Komrij-prijs opgericht om de popularisatie van de oude letteren te eren. Komrij was bezeten van oude literatuur en hij heeft veel gedaan deze onder de mensen te brengen. “De Gerrit Komrij-prijs gaat naar die persoon (of instantie) die het best / leukst / origineelst / etceterast de oudere literatuur over het voetlicht weet te krijgen.”

#De jaarlijkse El Hizjra Literatuurprijs, voor jong schrijftalent met een biculturele achtergrond, is op 12 december uitgereikt. De winnaars zijn Monique Hendriks in de categorie proza met ‘This side up’, en Maxine Palit de Jongh in de categorie poëzie met het gedicht ‘tjongklak / congklak’.

Lees hier het gedicht 'de sprekende stemmer’ van De Jongh in onze reeks ‘Jonge schrijvers over ongezien werk’.

# Er is een nieuwe literaire non-fictieprijs in het leven geroepen, mede op initiatief van Haye Koningsveld van De Bezige Bij, die het gemis aan een specifieke non-fictieprijs betreurde. Met de Prijs voor het Belangrijkste Boek van het Jaar (PBBJ) – eigenaardige, ietwat pedante naam, als u het ons vraagt - willen de initiatiefnemers het belang van non-fictieboeken onderstrepen. In de jury onder meer Saskia De Coster, Karel Degraeve (Knack), filosofe Miriam Rasch en politiek journalist Ivan de Vadder. Op 2 februari is de longlist bekend, een maand later de shortlist. De uitreiking staat gepland op 12 april 2022. De klemtoon ligt op non-fictieboeken met “een duidelijke maatschappelijke impact”. Het prijzengeld bedraagt 15.000 euro.