literatuur

‘De papieren man’: Lisette Lewin is overleden, herrie over n-woord, verschuivingen in de uitgeverswereld en ander literair nieuws

De papieren man zit op het vinkentouw voor de literaire actualiteit in Vlaanderen en Nederland en maakt regelmatig een round-up. In deze nieuwe aflevering besteedt Dirk Leyman aandacht aan alweer flinke verschuivingen in het Vlaamse uitgeversland, de overstap van Marcel Möring naar Prometheus, de biografie van Hans Warren, de dood van Lisette Lewin, nieuws rondom de komende Boekenweek(geschenken) en véél meer. En heel wat up-to-date literair prijzennieuws.

Kort nieuws

# Tommy Wieringa is de aanjager van een reeks benefieten om de strijd van Oekraïne tegen Rusland te ondersteunen. Op zaterdag 19 oktober vindt een evenement plaats in de Antwerpse Arenbergschouwburg met Tommy Wieringa, Alicja Gescinska (vanuit PEN-Vlaanderen), Lisa Weeda, Olaf Koens, Iris Koppe en Jaap Scholten en muziek van de Oekraïense mezzosopraan Anastasiia Staroselska. Wieringa stelt er ook zijn nieuwe boek voor. In Konvooi schrijft Wieringa over de eerste vijf transporten naar het front van Protect Ukraine waarbij hij in 2023 betrokken raakte. De lezer volgt hem op deze reizen, die langs het veelbewogen heden en verleden van Oekraïne voeren, en maakt kennis met vrijheidslievende kozakken en filosofische soldaten op de oneindige ruimte van de Oekraïense steppe. Protect Ukraine steunt de Oekraïense strijdkrachten met beschermende middelen. Donaties worden gebruikt om helmen, traumapakketten, pick-uptrucks, beschermende vesten, tenten, winterkleding en gereedschap voor de wederopbouw van kritieke infrastructuur te kopen. Meer info vind je hier, de toegangsprijs is 24 euro.

# De Maand van de Filosofie zal in april 2025 in het teken staan van het thema ‘Mij een zorg’. Tommy Wieringa schrijft het essay van de Maand van de Filosofie dat is getiteld Optimisme zonder hoop. Hoe gelukkig te zijn in een ongelukkige wereld. Auteur van het kinderboek van de Maand van de Filosofie is volgend jaar Marco Kunst.

# Het Poëziegeschenk 2025 zal dan weer worden geschreven door Charlotte Van den Broeck. De bundel, die beschikbaar is tijdens de Poëzieweek in 2025, bevat tien nieuwe gedichten en sluit aan bij het thema van de week: ‘Lijfelijkheid’. De Poëzieweek 2025 loopt van donderdag 30 januari (Gedichtendag) tot en met woensdag 5 februari 2025. Gedurende de Week wordt het Poëziegeschenk gratis aangeboden bij aankoop van minstens 12,50 euro poëzie. Daarnaast bieden de deelnemende boekhandels gratis traditiegetrouw de Gedichtendagposter aan.

# Bij het Nederlands Letterenfonds is een nieuwe regeling opengesteld: Literatuur Caribe. Literaire makers en culturele organisaties uit Aruba, Bonaire, Curaçao, Saba, Sint-Eustatius en Sint-Maarten kunnen in het kader van de regeling een aanvraag indienen voor hun literaire plannen: van romans tot spoken word en van dichtbundels tot graphic novels. Op papier, podium, als podcast of in digitale vorm. Doel van de subsidieregeling is om de originele verhalen, gedichten, literaire performances van en op de eilanden wijdverbreid gelezen en gehoord te laten worden.

# De Nederlandse cabaretier en schrijver Paulien Cornelisse (48), tevens Volkskrant-columniste, is de essayist van de 90ste Boekenweek komend voorjaar. Cornelisse, bekend van Taal is zeg maar echt mijn ding en De verwarde cavia, schrijft ter ere van de Boekenweek een essay met het thema Je moerstaal. Het essay, getiteld Hèhè – Over wat we zeggen zonder dat we het doorhebben, onderzoekt “typische Nederlandse woorden die ongemerkt sfeer en kleur aan onze taal geven.”

Cornelisse maakte in augustus bekend dat ze kanker heeft, waardoor ze haar tournee moest annuleren. In de talkshow Eva liet ze weten dat ze “veel goede dagen en goede momenten” heeft sinds ze wordt behandeld voor haar ziekte. De Boekenweek vindt plaats van 12 tot en met 23 maart 2025 en viert haar negentigjarig jubileum. ‘Moerstaal’ is het koepelthema.

# 149 Nederlandse en Vlaamse schrijvers hebben een manuscript ingestuurd voor het Boekenweekgeschenk 2025. De organiserende Stichting CPNB besloot om een speciale schrijfwedstrijd te organiseren, ter ere van het negentigjarig jubileum van de Boekenweek. Voorheen nodigde de CPNB zelf een auteur uit, maar nu grijpt de stichting terug op de jaren veertig, vijftig en zestig, toen er vergelijkbare concoursen werden opgezet. Pas kort voor de Boekenweek wordt de winnende auteur bekendgemaakt.

# Op 78-jarige leeftijd is de befaamde Nederlandse cartoonist Stefan Verwey overleden. Verwey maakte furore met politieke cartoons die hij vanaf 1974 voor de Volkskrant maakte, maar later ontwikkelde hij zich tot een “rake bespotter van het boekenvak”, aldus NRC Handelsblad. Vanaf 1995 ging hij voor de boekenbijlage van de Volkskrant cartoons over het boekenvak maken, en over lezers en hun bibliotheken en boekenpassie. Het kleine literair leed zou hem een kwarteeuw bezighouden. Een en ander wordt verzameld in de bloemlezing Hoe open ik een boek. Op 1 februari 2020 nam hij afscheid van de Volkskrant met een laatste boekgerelateerde cartoon: “Eindelijk tijd om te lezen” zegt zijn lezende alter ego in een kamer met goed gevulde boekenkasten en een lege tekentafel. de Volkskrant bracht uiteraard een in memoriam.

# Bij Prometheus verscheen Opperhuidmens, de biografie van Hans Warren door zijn partner Mario Molegraaf, die ruim twintig jaar met hem samen was. Warren kreeg naam als criticus, dagboekschrijver (Geheim dagboek), bloemlezer en dichter. Op de site van Omroep Zeeland zegt Molegraaf: “Natuurlijk moet je de liefdevolle partner blijven, maar je moet ook de genadeloze analyse kunnen geven, desnoods van jezelf. Maar ik denk ook dat ik een van degenen ben die hem het beste heeft gekend. […] Ik ben heel blij dat het boek er nu is, maar ben ook heel treurig dat nu een definitief afscheid heeft moeten plaatsvinden. Tijdens het schrijven kon ik nog een beetje in zijn wereld, in onze wereld, verkeren. Ik begin nu te beseffen dat het echt voorbij is.” In april al kwam aan het licht dat Molegraaf langdurig heeft meegeschreven aan recensies en artikelen van Warren in de Provinciale Zeeuwsche Courant, waar hij een vaste stek had, en ook dagboekaantekeningen aanpaste.

# De directeur van het Literatuurmuseum en Kinderboekenmuseum, Aad Meinderts, heeft recent afscheid genomen, na meer dan 35 jaar werkzaamheden. Vanaf 2009 was in het Literatuurmuseum actief als directeur. Na Gerrit Borgers en Anton Korteweg was Meinderts de derde directeur van het in 1953 opgerichte museum. Tijdens zijn loopbaan maakte hij tentoonstellingen over onder anderen Remco Campert, Miep Diekmann en Cees Nooteboom en publiceerde over de schrijvers Anna Blaman, Emmy van Lokhorst en Sonja Witstein. Zijn opvolger is Valérie Drost.

# Bij Behoud de Begeerte is de nieuwe zakelijk leider Matthias Dillen alweer vertrokken, om privéredenen. Hij is nu actief in het onderwijs. Ook de productieverantwoordelijke Zane Garitte heeft de organisatie achter zich gelaten. Wie hen opvolgt, is nog niet bekend. Artistiek leider Steven Heene neemt nu de dagelijkse leiding op zich. De organisatie tourt momenteel met een programma rond het nieuwe boek van Charlotte Van den Broeck over de Tasmaanse tijger en met Tournee Royale van Tom Lanoye, naar aanleiding van zijn Prijs der Nederlandse Letteren. Ondertussen zit ook literatuurhuis Passa Porta nog steeds zonder directeur na het vertrek van Ilke Froyen in april. Meer info bij BRUZZ.

# Op 85-jarige leeftijd overleed eind augustus de Nederlands-Joodse schrijfster Lisette Lewin. Ze maakte naam met onder meer Voor bijna alles bang geweest en schreef ook veel reisreportages. Lewin debuteerde als freelancejournalist bij kranten en tijdschriften, zoals de Volkskrant en Vrij Nederland. In 1983 verscheen haar eerste boek Het clandestiene boek 1940-1945. Hierin inventariseerde zij boeken die illegaal verschenen in de Tweede Wereldoorlog. Haar uitgever Nijgh & Van Ditmar zegt dat Lewin zich in haar werk “een nieuwsgierig, fijnzinnig observator, met een scherp oog voor detail en het absurde” toonde. Een uitgebreid in memoriam lees je bij de NOS.

# Arthur Japin maakte in het radioprogramma De Taalstaat bekend dat zijn in 1997 verschenen roman De zwarte met het witte hart zal worden verfilmd. Volgens Japin verkeert het nieuwe filmproject nog in de beginfase, maar zal het een internationale coproductie worden. Eerder al werd van Japin Een schitterend gebrek in een cinemaversie gegoten.

Uitgeverij Ertsberg overgenomen door Standaard Uitgeverij

De onafhankelijke non-fictieuitgeverij Ertsberg, met onder meer Mark Elchardus en Rik Torfs onder het dak, is onlangs onverwacht in handen gekomen van Standaard Uitgeverij. “We waren winstgevend, maar om te groeien hebben we een impuls nodig”, aldus uitgever Karl Drabbe. Standaard Uitgeverij wil met de overname vooral zijn non-fictiepoot verstevigen.

“Op het middenplein plaatsnemen”, “de polarisering overstijgen” en “de loopgraven van het verstikte debat verlaten”. Steile ambities had de Vlaamse, drie jaar geleden opgerichte uitgeverij Ertsberg. Na een geanimeerd parcours bij de rechtse site Doorbraak en uitgeverijen Pelckmans en Vrijdag startte oprichter Karl Drabbe midden 2021 voor eigen rekening, met een fonds dat zich toelegde op spraakmakende actualiteit en geschiedenis. Mark Elchardus, Rik Torfs, Ivan De Vadder, Kristof Calvo en Stijn Baert maar ook Dyab Abou Jahjah en Siegfried Bracke zijn bekende opiniemakers die er de pen voerden.

Ertsberg komt terecht in een stevig concern, bekend van zijn strips en kinderboeken, maar ook met Manteau en uitgeverij Tzara. Auteurs gaan mee over, aan gedane engagementen wordt niet geraakt, klinkt het in De Morgen, dat het nieuws als primeur bracht.

Drabbe, die een Vlaams-nationalistisch verleden heeft, vertelt Standaard Uitgeverij dit voorjaar zelf bij Ertsberg kwam aankloppen. Hij benadrukt dat het geen alarmsituatie was: “We boerden zeker niet slecht. Mijn eigen kindje – dat ik met zakelijk leider David Geens zorgzaam uitbouwde – stond in feite niet in het uitstalraam.” Toch besefte Drabbe via gesprekken met onder meer bevriende auteurs dat Ertsberg in de huidige marktsituatie slechts kon groeien “in een ruimer professioneel kader.”

“Er is – net als in de dagbladwereld – een voorzichtige tendens naar schaalvergroting in de uitgeverswereld”, stelt CEO Kris Hoflack vast. “De markt dwingt er ons toe. Je merkt het bij de recente overname van Vrijdag door Pelckmans en, nog uitdrukkelijker, van Veen Bosch en Keuning (VBK) door het Amerikaanse Simon & Schuster.” Stilaan raakt ook in Vlaanderen het landschap geconsolideerd, met Lannoo, Borgerhoff & Lamberigts, Pelckmans en Standaard Uitgeverij als vier grote spelers, en daarnaast nog EPO en Houtekiet (weliswaar onderdeel van VBK Uitgevers).

Marcel Möring stapt over van Bezige Bij naar Prometheus na herrie over n-woord in aankomende roman

Marcel Mörings nieuwe roman Mordechai zal niet langer verschijnen bij De Bezige Bij, de uitgeverij waaraan Möring al bijna twintig jaar verbonden was en waarbij hij zijn belangrijkste boeken publiceerde. Hij stapt over naar Prometheus van uitgever Mai Spijkers. Aan Mörings vertrek bij De Bezige Bij ligt een meningsverschil over een principiële kwestie ten grondslag. De Bezige Bij heeft problemen met het gebruik van het n-woord in de nieuwe roman. Möring zegt daarover aan Tzum: “Het is voor mij wel een principekwestie. In het manuscript dat ik besprak met mijn redacteur komt het woord voor en mij werd gevraagd om een ander woord te gebruiken. Dat leek me niet juist binnen de historische context van die passage die speelt in 1967. Bovendien reageert mijn hoofdpersoon juist op die racistische uiting. Toen ik thuiskwam bleek ik een mail van de uitgeverij te hebben waarin me nogmaals werd verzocht om een ander woord te gebruiken. Na drie maanden heb ik besloten om een punt achter de samenwerking te zetten. Het naakte feit dat me dit gevraagd werd zonder de context van het boek erbij te betrekken vond ik onjuist. Dat er na publicatie een discussie over kan ontstaan over woordgebruik is misschien heel goed, maar je moet niet vooraf een filter gaan leggen op woorden.”

Möring reageerde ook nog: “Ik vond het wel vreemd, want in het boek komen ook antisemitische en homofobe uitspraken voor waartegen mijn hoofdpersoon zich teweer moet stellen”, maar blijkbaar werd dat niet zo erg bevonden.” De Morgen-columnist Frederik De Backer reageerde fel op de polemiek: “Er is een groot verschil tussen een personage dat iets racistisch zegt en een schrijver die dat doet, en zelfs dan nog zou hij dat in mijn ogen moeten kunnen, zolang hij zijn racisme tot het boek beperkt, net zoals een schilder wat mij betreft ook een lynchpartij mag afbeelden. Kunst moet mogen provoceren, daarvoor is het kunst. […] De Bezige Bij is geen uitgeverij meer. Ze handelt in pudding, ontdaan van ieder brokje.”

En het prijzengeweld

Tom Lanoye ontvangt de Prijs der Nederlandse Letteren

Op dinsdag 1 oktober ontving schrijver, dichter, columnist en theaterauteur Tom Lanoye de Prijs der Nederlandse Letteren uit handen van koning Filip. De prestigieuze literaire prijs wordt driejaarlijks toegekend aan een auteur wiens oeuvre een prominente plaats inneemt in de Nederlandstalige literatuur. Ze wordt afwisselend uitgereikt door de Nederlandse en de Belgische koning. Met de oeuvreprijs ontvangt Lanoye een geldbedrag van 60.000 euro. De speech die Lanoye bij de uitreiking als slotrede uitsprak, is integraal te lezen op de Standaard en De Morgen. 

In dit dossier bundelen we al onze stukken over en van de gevierde auteur. En naar aanleiding van de uitreiking koos de lage landen-redactie haar favoriete werken van Lanoye.

Vier Nederlanders en een Vlaming op de shortlist van de Boekenbon Literatuurprijs

Vier Nederlandse schrijvers en één Vlaamse auteur zijn genomineerd voor de shortlist van de Boekenbon Literatuurprijs, die jaarlijks het beste Nederlandstalige literaire fictie- of non-fictieboek bekroont.

De oudste op de lijst is de Vlaming Guido van Heulendonk (72), die voor zijn ingenieus gecomponeerde De kroon met twee pieken een laaiend onthaal kreeg in de pers. Van Heulendonk won in 1996 al de Gouden Uil met Paarden zijn ook varkens en verzamelde geregeld nominaties. Esther Gerritsen is present met haar sciencefictionachtige roman Gebied 19. Gerritsen strandde de laatste jaren vaak op shortlists, zonder ooit een grote commerciële prijs te winnen. Een serieuze kanshebber lijkt Frank Nellen met De onzichtbaren, eerder ook op de shortlist van de Libris. De roman speelt zich af in Oekraïne, met de teloorgang van het communisme als achtergrond. Frank Westerman is met Zeven dieren bijten terug de enige non-fictieauteur op de shortlist, terwijl Bregje Hofstede met Oersoep de jongste auteur is.

Opmerkelijke afvallers zijn Bart Moeyaert (met zijn memoir Een ander leven) en tweevoudig Libriswinnaar Rob van Essen met Ik kom hier nog op terug. Eerder al waren Tommy Wieringa (Nirwana) of Dimitri Verhulst (Bechamel mucho) opvallende afwezigen op de longlist.

De Boekenbon Literatuurprijs, opvolger van de AKO Literatuurprijs, wordt al sinds 1987 uitgereikt en levert de laureaat 50.000 euro op. De winnaar kennen we op 6 november in Den Haag. Vorig jaar ging de Boekenbon Literatuurprijs naar Jan Vantoortelboom met zijn roman Mauk. Er werden dit jaar 528 boeken ingezonden. In de jury onder voorzitterschap van José Van Dyck, hoogleraar media en digitale samenleving, zetelen aan Vlaamse zijde boekhandelaar en De Standaard-columnist Steven Van Ammel en Apache-journaliste Hind Fraihi, en verder de Nederlanders Gerben De Bruyn (boekhandelaar), Sebastiaan Spiekerman (neerlandicus en docent), Charlotte Remarque (recensente) en Ingrid Hoogervorst (auteur en schrijfdocente).

Manik Sarkar, Lena Kurzen en vier andere debutanten op de shortlist van De Bronzen Uil

De debuutprijs De Bronzen Uil maakte recent zijn zes overblijvende kandidaten op de shortlist bekend. Het gaat om Manik Sarkar met Ossenkop, Lena Kurzen met Schuilhuisje, Tiemen Hiemstra met W., Maria Kager met De buitengewoon geslaagde opvoeding van Frida Wolf, Suzanne Grotenhuis met Waar zijn de wolken en Rik Van Puymbroeck met Treurwil. Van Puymbroeck kreeg voor zijn rouwmemoir eerder al de Confituur Boekhandelsprijs. Hiemstra werd al eerder bekroond met de Anton Wachterprijs.

Het Willemsfonds en het Algemeen-Nederlands Verbond bekronen al dertien jaar de beste Nederlandstalige debuutroman met De Bronzen Uil. De winnaar ontvangt een bronzen beeldje en een cheque ter waarde van 10.000 euro. De uitreiking in het kader van een evenement waarop de genomineerden worden voorgesteld, is voorzien op 30 november in Bibliotheek De Krook en Minard in Gent. Vorig jaar ging de onderscheiding naar Ramy El-Dardiry voor zijn roman Tussen morgenzee en avondland.

In een speciale dubbelaflevering van onze podcast De Eerste Keer schuiven de zes genomineerden aan bij journalisten Anouk van Kampen en Dirk Vandenberghe. In de eerste aflevering praten Hiemstra, Van Puymbroeck en Sarkar over hun debuten.

Een unicum: Nederlandse auteur Yael van der Wouden op shortlist Booker Prize met ‘The Safekeep’

De in Israël geboren en in Nederland wonende debutante Yael van der Wouden staat met haar debuutroman The Safekeep – die in het Nederlands werd gelanceerd onder de titel De bewaring – op de shortlist van The Booker Prize 2024. Ze is de eerste Nederlandse auteur ooit die de shortlist van de Booker Prize haalt. Het boek is een van de zes kanshebbers voor de prestigieuze Britse literatuurprijs. De Booker Prize bekroont sinds 1969 het beste fictieboek in het Engelse taalgebied, de winnaar mag met 50.000 pond (bijna 60.000 euro) aan de haal. De andere mededingers zijn Percival Everett met James, Samantha Harvey met Orbital, Rachel Kushner met Creation Lake, Anne Michaels met Held en Charlotte Wood met Stone Yard Devotional, in een uitgesproken vrouwelijke lijst. Het met veel voorafhype gelanceerde De bewaring kreeg in de Nederlandse versie een nogal wisselend onthaal. De Volkskrant noemt het “een liefdesverhaal met een lekkere snuf bouquet erdoorheen”. Het speelt zich af in Overrijssel anno 1961, na de wederopbouw. De starre Isabel woont alleen in het huis van haar overleden moeder, alles kabbelt rustig voort tot de nieuwe vriendin van haar broer, Eva, er de zomer doorbrengt. De mysteries stapelen zich op, net als de kunstgrepen in de plot.

Van der Wouden (1987), ook docent creative writing, schreef haar debuut in het Engels. Het kwam terecht bij de New Yorkse literair agent Anna Stein, die internationale uitgeverijen kon warm maken. In Nederland verscheen hij bij de intersectionel uitgeverij Chaos, die Van der Wouden zélf mee oprichtte. Meer details bij Het Parool. Lucas Rijneveld won in 2020 wél de internationale Booker Prize voor The Discomfort of Evening (De avond is ongemak), samen met vertaler Michele Hutchison. Onze recensie van De bewaring lees je hier.

Anjet Daanje krijgt vierjaarlijkse KANTL-prijs

Libriswinnaar Anjet Daanje blijft maar in de prijzen tuimelen. Ze is de winnaar van de vierjaarlijkse prozaprijs van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde (KANTL) met haar roman Het lied van ooievaar en dromedaris (uitgeverij Passage, 2022). “Met unanimiteit van stemmen bekroonde de jury de roman met de KANTL-prozaprijs voor de periode 2020-2023.” Het verhaal is gebaseerd op de biografie van de gezusters Brontë, maar is veel meer dan een postmoderne herschrijving van dat levensverhaal, aldus de jury. De lectuur van haar roman is “een werkelijk overrompelende ervaring”, “zo rijk, zo inventief, zo diepgaand, zowel als geheel als in de meeste van de afzonderlijke ‘verhalen’”. Kortom, “zeer origineel en eigenzinnig van aanpak, gedurfd en maniakaal.” Lees hier het volledige juryverslag en onze recensie.

Tussen 2020 en 2023 werden ook de romans De rat van Amsterdam van Pieter Waterdrinker, Willem die Madoc maakte van Nico Dros en Alkibiades van Ilja Leonard Pfeijffer genomineerd.

De prijs heeft een waarde van 5.000 euro. De Prozaprijs ging eerder al naar Jeroen Olyslaegers (2020), Ilja Leonard Pfeijffer (2016), Arnon Grunberg (2011) en Stefan Brijs (2006). Daanje werd recent bekroond met de Constantijn Huygensprijs en ontving voor Het lied van ooievaar en dromedaris zowel de Boekenbon Literatuurprijs als de Libris.

Historicus Johan Vanhecke wint dan weer met Voor moedertaal en vaderland, zijn biografie over Hendrik Conscience, de Leon Elautprijs. Daarmee bekroont de KANTL vierjaarlijks een studie over de culturele Vlaamse beweging. Ook hij ontvangt daarvoor 5.000 euro. Beide prijsuitreikingen zullen plaatsvinden tijdens Open KANTL, de openbare vergadering van de Academie, op woensdag 16 oktober in de Gentse KANTL.

Yelena Schmitz is laureate van de PrixFintroPrijs voor Supporting Young Artists

Bij de uitreiking van de nieuwe editie van de PrixFintroPrijzen voor jonge kunstenaars werd de Brusselse 28-jarige schrijver en theatermaker Yelena Schmitz bekroond in de categorie Nederlandstalige Literatuur. Haar jeugdroman Hotel Kosmos werd deze zomer uitgebracht. Schmitz haalde het voor de twee andere finalisten Sarah Neutkens en Tiemen Hiemstra. Ze mocht ook de publieksprijs op haar naam schrijven, wat haar in het totaal 12.000 euro opleverde.

In de categorie Franstalige Literatuur ging de PrixFintroPrijs naar Raïssa Yowali. Daarnaast werden de bekroningen uitgereikt in de categorieën Beeldende Kunsten (Maëlle Dufour), Film & Fotografie (Luna Mahoux) en Dans & Theater (Charles Pas).

De PrixFintroPrijzen worden uitgereikt aan schrijvers en kunstenaars tussen 18 en 32 jaar. De winnaar in elke categorie ontvangt 10.000 euro, de twee andere genomineerden en de winnaar van de publieksprijs in elke categorie ontvangen elk 2.000 euro. In totaal wordt er zo 80.000 euro verdeeld.

“De PrixFintroPrijzen geven jonge kunstenaars een flink duwtje in de rug”, aldus Fintro-CEO Luc Keppens. “Zodat ze ondersteund worden om ons met hun visie en engagement te voeden en te inspireren. Hoe meer vleugelslag we hen vandaag geven, hoe sterker onze jonge generaties de toekomst vorm kunnen geven.” In de jury Nederlandstalige literatuur zetelen Pat Donnez (voorzitter), Yves T’Sjoen, Jelle Van Riet, Tülin Erkan en uw Papieren Man-dienaar.

Kort

# De Filter Vertaalprijzen 2024 gaan dit jaar naar Rokus Hofstede, voor zijn vertaling uit het Frans van Schoonheid op aarde van de Zwitsers-Franse auteur Charles Ferdinand Ramuz (Uitgeverij van Oorschot), en naar Maria Postema, voor haar vertaling uit het Engels van het kinderboek Julia en de haai van Kiran Millwood Hargrave (Uitgeverij Ploegsma). De jury spreekt van “vertalingen met een ziel, in beide werken spatten de speelsheid en creativiteit van de bladzijden af.” Met zijn vertaling van Schoonheid op aarde toont Rokus Hofstede wederom zijn absolute meesterschap, zegt de jury: “Deze vertaling vergroot de hedendaagse literaire mogelijkheden van het Nederlands. (….) Rokus Hofstede houdt van begin tot eind koers in deze wervelende, golvende, voortdurend uit de bocht vliegende tekst, als een onverschrokken kapitein.” Over Postema’s vertaling klinkt het zo: “In de schitterende beeldspraak die de jonge hoofdpersoon hanteert, verenigt ze het gepassioneerde observerende vermogen van haar moeder met de geordende rust van haar vader.” De prijzen hebben elk een waarde van 10.000 euro. De jury van de Filter Vertaalprijs 2024 bestond uit Joost Baars, Jacqueline Bel, Yond Boeke, Anna Eble en Brigit Kooijman.

# Tosca, de eerste roman van dichteres Maud Vanhauwaert (Das Mag), is bekroond met de Hebban Debuutprijs 2024. De winnaar werd in haar huis in Antwerpen verrast tijdens het NPO 1-programma Goedemorgen Nederland. Ze kreeg de prijs overhandigd tijdens het Debutantenbal in Sociëteit De Kring in Amsterdam, goed voor een cheque van 2.500 euro. De jury schrijft over Vanhauwaerts debuut onder meer: “De inhoud en vorm van Tosca zijn zo met elkaar versmeed dat ze niet los van elkaar gezien kunnen worden. De roman van Maud Vanhauwaert is een totaalpakket, met een geheel eigen geluid dat de lezer reikhalzend laat uitkijken naar meer.” Vanhauwaert is de tweede Vlaamse winnaar van de Hebban Debuutprijs, na Lize Spit. Tosca stond ook op de shortlist van de Libris Literatuurprijs.

# Een vakjury heeft het Privédomein-memoir Een ander leven van Bart Moeyaert verkozen tot het BruutTAAL Regenboogboek van het jaar 2024. Bart Moeyaert ontvangt 1.000 euro en daarnaast wordt Een ander leven (De Arbeiderspers) een maand lang gepromoot op Tzum en Bazarow.

Op de shortlist stonden naast Een ander leven verder nog In het oog van Marijke Schermer en Tosca van Maud Vanhauwaert. Het BruutTAAL Regenboogboek van het jaar is een initiatief van literair weblog Tzum, dat met de prijs het beste boek uit het lgbtq+-spectrum bekroont. Oever van Ludwig Volbeda won de publieksprijs.

# Annejan Mieras is gelauwerd met de Gouden Griffel voor haar kinderboek Het kleine heelal, Jeska Verstegen ontvangt het Gouden Penseel voor haar beelden bij Het touw en de waarheid van Marco Kunst. Beide auteurs verschijnen bij uitgeverij Lemniscaat. De Griffels en Penselen zijn de bekendste en meest prestigieuze juryprijzen voor kinderboeken in Nederland, de Griffels voor de best geschreven en de Penselen voor de mooist geïllustreerde kinderboeken. De prijzen, verdeeld over verschillende categorieën, fungeren het hele jaar als inspiratie en gids voor lezers en voorlezers.

# Tom Lash is de laureaat van de eerste Marc Chavannesprijs. De Marc Chavannesprijs is een wedstrijd voor schrijvers tot en met 35 jaar. Zij kunnen tussen 10 mei en 1 juli meedoen door een nieuw artikel (van maximaal 1.500 woorden) te schrijven en in te zenden, dat antwoord geeft op de vraag: hoe komen we tot politiek die werkt? Tom Lash (1994) is de eerste winnaar met zijn artikel Kijken wat wel kan? De kiezer moet eens horen wat níet kan. Hij won 5.000 euro, zijn artikel werd gepubliceerd op De Correspondent en in NRC.

# De jury van de Willy Vandersteenprijs heeft De Kosmonaut van Jan Vriends gekozen als het beste stripalbum van het afgelopen jaar. Uit meer dan honderdvijftig strips koos de jury unaniem en snel De Kosmonaut, uitgegeven bij Scratch Books. De Willy Vandersteenprijs lauwert het beste Nederlandstalige album van het voorbije jaar en is een initiatief van Stripgids, Stichting Beeldverhaal Nederland / Stripdagen Haarlem en SABAM-ARTES. Vorig jaar ging de prijs naar Hild van Veerle Hildebrandt.

# In de Romeinse Herberg in Alphen aan den Rijn is de Thea Beckmanprijs 2024 uitgereikt aan Zindzi Zevenbergen en Hedy Tjin voor hun boek De reis van Manie Schaafijs  (De Harmonie). Ook werd door een kinderjury de Jonge Beckmanprijs toegekend. Die ging naar Suikerland van Henna Goudzand Nahar (Querido). De Thea Beckmanprijs wordt jaarlijks door Archeon toegekend aan het beste historische jeugdboek van het afgelopen jaar. Aan de prijs is een geldbedrag verbonden van 1.250 euro.

# De Taalboekenprijs is toegekend aan De Tawl van Philip Dröge. In het boek neemt Dröge de lezer mee op zijn zoektocht (op de fiets) naar de sporen die het Nederlands in Amerika heeft nagelaten sinds onze taal daar in de zeventiende eeuw werd geïntroduceerd door Nederlandse en Vlaamse kolonisten. “Het is geschreven door een rasverteller, die het verslag van zijn zoektocht doorspekt met interessante en vaak verrassende taalfeiten en -weetjes”, aldus de jury. Dröge ontving de prijs – 3000 euro en een oorkonde – op 28 september in de uitzending van De Taalstaat uit handen van de juryvoorzitter, VRT-taalraadsvrouw Geertje Slangen. De Taalboekenprijs werd in 2019 in het leven geroepen door Onze Taal, het Algemeen-Nederlands Verbond en dagblad Trouw voor het beste taalboek van het afgelopen jaar. Voor de lage landen verzorgde Michael Douma een bespreking van De Tawl.

# De Bolle Gogh, de biografie over filmmaker Theo van Gogh geschreven door Jaap Cohen, is uitgeroepen tot Beste Filmpublicatie van het jaar en daarmee de winnaar van de Louis Hartlooper Prijs 2024. De jury schrijft over het boek onder andere: “We hebben gekozen voor een boek dat we ademloos hebben uitgelezen. […] De zorgvuldigheid waarmee Cohen jarenlang aan dit omvangrijke werk schreef en de zorg waarmee het is uitgegeven, het kan niet anders dat dit boek de Beste Filmpublicatie van het jaar is.”

# Wim Landuyt is Nederlands Kampioen Poetry Slam 2024 geworden. Landuyt neemt de Gouden Vink-wisseltrofee mee naar huis en wint 1.000 euro. De tweede plaats was voor Ivar van der Walle, die met een prijs van 250 euro naar huis ging. Meer details hier.

# Tot slot zijn ook de vijf genomineerden voor de Libris Geschiedenis Prijs 2024 bekendgemaakt. Dat zijn Bas von Benda-Beckmann, Het kleedje voor Hitler. Een familiegeschiedenis; Michal Citroen, Een adres. De geschiedenis van de Joodse onderduik; Jaap Cohen, De bolle Gogh. Biografie; Benjamin Duerr, De droom van Den Haag. De Haagse vredesconferenties en het ontstaan van een nieuwe wereldorde en Rick Honings, De ontdekking van Insulinde. Op reis in Nederlands-Indië in de negentiende eeuw. De prijs bekroont historische boeken die een algemeen publiek aanspreken, als onderdeel van de Maand van de Geschiedenis. Aan de prijs is een geldbedrag van 20.000 euro verbonden. De winnaar wordt onthuld op 12 oktober.

• Boekenbon Literatuurprijs
• Bronzen Uil
• Charlotte Van den Broeck
• Ertsberg
• Lisette Lewin
• Marcel Möring
• Tommy Wieringa