kunst

De mensen, vogels en kikkers in Pieter Jennes’ schilderijen kunnen op elk moment bewegen

Vanuit een verhaal naar het materiaal, zo laat de Belgische schilder Pieter Jennes zich leiden wanneer hij nieuwe werken maakt. De levendige en wrange taferelen zinderen van het maakplezier. ‘Al mijn vergissingen zitten nog in
de schilderijen. Anders ben je gewoon aan het
uitvoeren.’

Wanneer ik aankom in het atelier van Pieter Jennes (1990) in Antwerpen staat hij me met een stagiair op te wachten. Hij heeft speciaal opgeruimd, zegt hij. Al staan er nog honderden verfpotten op een grote tafel en leunt een hele pak doeken tegen de muur. Die zijn bestemd voor de kunstbeurs Frieze in Seoul in september, waar hij bij Vacancy Gallery een solostand krijgt.

Een voor een draait hij de grote doeken om. Ik zie een clown, een brandende kat en zoals altijd veel vogels en bomen. “Ik had een tekstje gelezen over een circus in Berchem waar in de jaren 30 een brand uitgebroken was”, vertelt hij. “Een paar dieren konden vluchten, maar twee olifanten en een tijger bleven in de vlammen achter. De brandweer kon bovendien niet blussen, want die had de watertank laten leeglopen zodat die in de winter niet zou bevriezen.”

Jennes zag het helemaal voor zich. Hoe de dieren de ring opliepen, hoe de taaie huid van de olifanten verschroeide. Toen ook nog bleek dat de clown de brand gesticht had, in opdracht van diens nieuwe circus, had hij een ideale figuur om in de spotlights te zetten. We kijken naar het schilderij Ongelukkig in Amsterdam, waarop hij de grappenmaker afbeeldt terwijl die nadenkt over zijn plan, gekleed in een harlekijnpak dat de schilder bij Harry Styles zag.

De clown vangt de sfeer die vaak boven Jennes’ werk hangt. De lach en de traan, het spelen en plagen, het blije masker dat tegelijk iets diepongelukkig uitstraalt. De figuren op zijn schilderijen zien er folkloristisch en ietwat naïef uit, gehuld in gebloemde kleren, maar zijn nooit zorgeloos.

Onder de schone schijn hangt een onheilspellende, wrange sfeer die moeilijk te peilen is. “Als ik commercieel succes wilde hebben, zou ik alleen mooie bloemetjes en beestjes schilderen, maar ik schilder liever een tijger die een paard aan het opeten is. Het mag niet te zoet worden – of juist zó zoet dat het je tandglazuur stuk maakt.”

Zijwegen

Pieter Jennes is een schilder pur sang, maar bovenal ook een verhalenverteller. Voor die verhalen vindt hij overal
inspiratie: in een klein internetartikel, een stapel boeken, bij anekdotes van vrienden, terwijl hij rondloopt in zijn buurt of op een rommelmarkt en natuurlijk in de kunstgeschiedenis.

Voor de reeks die hij dit voorjaar presenteerde tijdens zijn solo-expo in BE-PART in Kortrijk greep hij bijvoorbeeld losjes terug naar de Bulldozer Exhibition. Die openluchttentoonstelling die in 1974 in een park in Moskou plaatsvond, was op zich niet baanbrekend, maar de afloop des te meer. De Russische kunstenaars waren namelijk dissidenten en de expo werd beëindigd door politieagenten verkleed als groenarbeiders, met waterkanonnen en bulldozers.

Zulke gebeurtenissen zijn voor Jennes het startschot om het penseel vast te pakken. Vervolgens beginnen de verhalen een eigen leven te leiden. “Om te kunnen vertrekken, moet je een plek hebben om naartoe te gaan, maar het doel kan wel veranderen. Misschien vertrek je op reis naar Parijs en bedenk je onderweg dat je liever naar Straatsburg wilt gaan. Die zijwegen sla ik ook in als ik schilder.”

Zo maakte hij van de brandende circustijger een gevlamde kat. En toen een vriendin vertelde dat ze haar kat kwijt was, werden dat plots een heleboel verloren katten.

Tactiel

Bochten zijn onvermijdelijk, want Jennes werkt niet met ondertekeningen. Hij schildert zijn ideeën meteen op doek. Als hij een vogel wil toevoegen, doet hij dat meteen. Als hij wil zien of gespatte verfklodders een meerwaarde zijn, is er maar één manier om dat te weten te komen: het proberen. “Al mijn vergissingen zitten nog in de schilderijen. Anders ben je gewoon aan het uitvoeren en is het plezier eraf.”

Wat begint met een idee, wordt zo al snel een en al maakplezier. Hij loopt van het ene naar het andere doek en bouwt met lagen verf tot die sculpturale proporties krijgen. “Ik beschouw een schilderij als een object. Tegenwoordig zijn veel schilderijen zo vlak als foto’s en is de hand van de kunstenaar eruit verwijderd. Ik zie mezelf daarentegen als een schilder-schilder. Je moet de verfhuid kunnen voelen.”

Het verwrongen, middeleeuwse perspectief in zijn werken wordt alsnog driedimensionaal door de krassen in de boomschors, het teken van een GR-pad op de stam of wolken die, als in een collage, op de diepste laag van het doek liggen.

Omdat hij wel vaker hoort dat zijn schilderijen iets weg hebben van collages, begon Jennes ook met dat medium te experimenteren. In de expo in Kortrijk werden die collages voor het eerst tentoongesteld.

Nog een onverwacht element in die tentoonstelling waren dertig ganzenpoppen die opgesteld stonden in de zaal. “Ik was bang dat de grote ruimte als een gang zou aanvoelen als ik die enkel vulde met schilderijen. Ganzen komen sowieso vaak terug in mijn werk en in de reeks hebben alle schilderijen ook een tegelpatroon aan de onderkant. Dat deed me denken aan een ganzenbord.”

De schilder houdt van een totaalbeleving. Zo maakte hij ook stoelen en een salontafel in de stijl van zijn werk, waar bezoekers bij kunstbeurzen in kunnen plaatsnemen. Tijdens ons interview is hij dan weer kleine kikkerbeeldjes aan het gieten uit tin. “De dieren in mijn werk zijn stille getuigen, die bijvoorbeeld toekijken hoe de clown met een gewetenstrijd zit,” bedenkt hij, “maar wat hun precieze rol is, zal zich nog moeten uitwijzen.”

Buzz

Jennes is een van de zeldzame volwassenen die nooit opgehouden is met spelen. Hij schuift een gekke ingeving niet aan de kant, maar zoekt manieren om die te realiseren. Dat daar zijn talent lag, merkte hij toen hij begon aan de tekenschool en vervolgens KSO volgde en de opleiding Schilderkunst aan de Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen.

Het is één ding om kunst te studeren en een ander om als kunstenaar aan de slag te kunnen gaan. Toen Jennes in 2013 afstudeerde, was er weinig toekomstperspectief. “Tijdens mijn studies struinde ik iedere donderdagavond met vrienden van de ene naar de andere galerie in Antwerpen-Zuid, vooral voor de gratis wijn. (lacht) Maar toen ik van de Academie kwam, waren die bijna allemaal uit de stad verdwenen door de economische crash.”

Hij volgde nog een opleiding Curatorial Studies aan het KASK in Gent en liep stage bij Kunst­instituut Melly in Rotterdam, al wilde hij toch vooral zelf kunst maken. Dat was een vijftal jaren zoeken tot hij in 2018 via via werd gevraagd om deel te nemen aan een groepstentoonstelling nabij de Rooseveltplaats in Antwerpen. Daar ging de bal aan het rollen. “Al mijn werken waren uitverkocht. Dat hadden ze nog nooit meegemaakt.” Hij zegt het alsof hij het nog steeds niet kan geloven. “Opeens hing er een buzz rond mij. Ik had zelfs de luxe om te kiezen uit meerdere galeries.”

Exotisch

Uiteindelijk ging hij in op het aanbod van de Antwerpse galerie Sofie Van de Velde en sinds enkele jaren wordt hij ook internationaal gerepresenteerd door Nino Mier Gallery uit Los Angeles. Voor Frieze Seoul werkt hij bovendien voor het eerst samen met Vacancy Gallery uit Shanghai. Dat hij het zo goed doet in het buitenland, komt volgens hem omdat zijn werk daar “exotisch” is. Europees ook, in de lijn van Vlaamse schilders, zoals Bruegel of Ensor.

Net als de genoemde meesters houdt hij van levendige, volle taferelen. Zijn schilderijen baden in een barokke overdaad met mensenmassa’s, vogels, kikkers en muggen die elk moment kunnen bewegen. Wanneer ik hem vraag naar zijn stijl, of een poging doe om die onder woorden te brengen, wordt hij echter een beetje kriegelig. Dat er iets zou bestaan als “dé Pieter Jennes-stijl”, daar twijfelt hij immers aan. Hij zou het ook niet willen. “Of ik nu een stadstafereel schilder of een man op een boot, beide zijn herkenbaar als mijn werk, maar ik zie mij vooral evolueren. Op drie jaar tijd heb ik serieuze stappen heb gezet.”

Dat zijn oeuvre intussen niet meer alleen bestaat uit schilderijen, is daar een bewijs van. Zo waren er al de collages, en voor een solo bij Sofie Van de Velde in september is hij bezig aan een reeks etsen. “Het was iets wat ik nog nooit gedaan had en waarmee ik me echt amuseer. Kijk maar naar de data.” Hij toont de proefdrukken. “Ze zijn bijna allemaal in dezelfde week gemaakt.”

Deze zomer neemt Pieter Jennes deel aan de groepstentoonstelling Beach bij Nino Mier in New York en in september heeft hij een solostand op de kunstbeurs Frieze Seoul met Vacancy Gallery. Dichter bij huis kun je zijn werk zien bij galerie Sofie van de Velde (Nieuw Zuid, Antwerpen) tijdens zijn solotentoonstelling van 2 september tot 8 oktober 2023.

• Pieter Jennes
• Schilderkunst