De kunst of de boodschap? Schrijvers in de Zuid-Afrikaanse taalstrijd

In de negentiende eeuw vervulde de literatuur een duidelijke functie in het openbare leven, onder meer doordat de schrijvers bewust een eigen nationale literatuur nastreefden. Dit geldt in het bijzonder voor Vlaanderen, waar de literatuur vast was verbonden met het idee van een Vlaamse natie en met bedreigde taalrechten. Verwikkeld in deze taal- en cultuurstrijd als zij waren streefden de schrijvers tegelijk naar literair niveau, naar een evenwicht tussen enerzijds “de kunst” en anderzijds “de boodschap”. In het Nederlandse taalgebied was in de negentiende eeuw nog een andere regio verwikkeld in een taal- en cultuurstrijd: de Kaapkolonie, waar Nederlands- en Afrikaanssprekenden zich verzetten tegen verengelsing. Dit artikel vestigt de aandacht op deze Zuid-Afrikaanse strijd en op Zuid-Afrikaanse auteurs die erbij betrokken zijn. Het schetst de positie van een aantal geëngageerde schrijvers. De verhouding tussen hun artistieke en hun maatschappelijke streven is hierbij voortdurend aan de orde.