NLDe gesneuvelden van Notre-Dame-de-Lorette
Weinig plaatsen symboliseren zo krachtig de rampzalige gevolgen van een gewapend conflict: van op de heuvel van Notre-Dame-de-Lorette overschouw je een zee van kruisen. Wat een eeuw geleden een theater van dood en vernieling was, is nu, paradoxaal genoeg, een plaats van rust geworden. Het is Frankrijks grootste nationale necropolis.
Hun aantal is duizelingwekkend: 42.000. 42.000 mannen vonden hier hun laatste rustplaats. Hier, op de heuvel van Notre-Dame-de-Lorette, op de grens van het mijnbekken van de Nord-Pas-de-Calais en de vlakte van Artesië. Ze rusten onder duizenden kruisen die in zulke perfecte lijnen naast elkaar lopen dat het perspectief duizelingwekkend is. Anderen liggen in één van de ossuariums, zoals de Lantaarntoren die elke nacht aan de horizon oplicht.
De Lantaarntoren waakt over de necropolis van Notre-Dame-de-Lorette, heden een plaats van rust.-© Nicolas Montard
Notre-Dame-de-Lorette, een symbool. Van bij het begin van de oorlog was het duidelijk dat de heuvel van Ablain-Saint-Nazaire (Pas-de-Calais) een strategische plek was. Ook vandaag begrijp je in één oogopslag waarom. Het zicht op het mijnbekken en op de Artoisvlakte is hier perfect en onbelemmerd. De Duitsers vestigen er zich eerst. De Fransen, van hun kant, willen hen daar koste wat kost verdrijven. Er volgen drie grote veldslagen: het eerste Frans offensief mislukt in december 1914; de tweede aanval, onder leiding van maarschalk Joffre, begint op 9 mei en eindigt op 19 juni, dit keer met succesvolle afloop; de derde slag volgt ten slotte aan het eind van de zomer. De tol (doden, gewonden, vermisten) van deze slachtpartij wordt geschat op… 280.000 mensenlevens!
De kapel werd gebouwd naar het ontwerp van architect Louis-Marie Cordonnier© Nicolas Montard
Het verwondert dan ook niet dat de heuvel met zijn oratorium – een bedevaartsoord uit de achttiende eeuw – na de oorlog al snel een symbool werd. Uit 150 begraafplaatsen aan het noordelijke front werden stoffelijke overschotten van soldaten naar hier overgebracht, om ze te rusten te leggen in Frankrijks grootste nationale necropolis. De site strekt zich uit rond een kapel in Romaans-Byzantijnse stijl ontworpen door architect Louis-Marie Cordonnier. Notre-Dame-de-Lorette is in Frankrijk één van de vier nationale monumenten van de Eerste Wereldoorlog, samen met Douaumont (in het Departement Meuse), Vieil-Armand (in het Departement Haut-Rhin) en Dormans (in het Departement Marne).
Duizenden kruisen in rijen naast elkaar. Notre-Dame-de-Lorette, in de Pas-de-Calais, is Frankrijks belangrijkste necropolis© Nicolas Montard
Als je hier vandaag rondwandelt, word je uitgenodigd om te mediteren over de verschrikkingen van een oorlog. Maar niet alleen dat. Het brengt je ook tot nadenken over de herinnering aan zo’n conflict en de manier waarop die wordt overgeleverd. Zo kom je hier mensen tegen die een ereteken, een baret en een armband dragen. Het zijn leden van de Erewacht, een vrijwilligersvereniging. Zij waken over de begraafplaats en leiden er de bezoekers rond. Sinds 1927 lossen ze elkaar elke dag af, van maart tot november: 4.200 mensen die hier en in de naburige dorpen zijn opgegroeid. Sinds kort zijn er onder hen ook een honderdtal vrouwen. Ze werden van jongs af aan bewust gemaakt van het bloedvergieten in Artesië en waken nu mee over de herinnering. En die herinnering evolueert. Naar aanleiding van honderd jaar Grote Oorlog werd aan de voet van de heuvel een interpretatiecentrum geopend. In 2014 werd er op de heuveltop ook een monument ingehuldigd.
Naar aanleiding van de honderdste verjaardag van de oorlog werd naast de necropolis een gedenkcirkel opgericht. Hierop staan de namen van 580.000 slachtoffers van de gevechten© Nicolas Montard
Het is een cirkel van 345 meter, ontworpen door Philippe Prost. Je kan er de namen op aflezen van alle soldaten, van alle verschillende nationaliteiten, die in Frans-Vlaanderen en in Artesië sneuvelden: 580.000 inscripties. Een duizelingwekkend beeld, naar het evenbeeld van de heuvel van Lorette zelf.
nl
