De evolutie van de politieke machtsverhoudingen in de Nord-Pas-de-Calais

De jongste jaren is het politiek landschap in de oude regio Nord-Pas-de-Calais zeer ingrijpend veranderd. De politicoloog Rémi Lefebvre beschrijft hoe dat landschap er vandaag uitziet en gaat na wat de oorzaken zijn van deze zeer ingrijpende evolutie.

De jongste jaren hebben zich diepgaande politieke veranderingen voorgedaan in de departementen Nord en Pas-de-Calais, die tot 2015 één regio vormden onder dezelfde naam (na de samenvoeging met de regio Picardië werd dat in 2015 Les Hauts-de-France). Hoewel links, en voornamelijk de Parti socialiste (PS), daar historisch gezien politiek heer en meester was, kan men in de Nord en de Pas-de-Calais van een echte ommekeer op politiek vlak spreken. Bij het aantreden in 2012 van François Hollande, als tweede socialistische president van de Vijfde Republiek, domineert de PS ruimschoots het plaatselijke politieke leven en bestuurt die partij de meeste “territoriale collectiviteiten”. Zij beschikt in de regio over een ruime parlementaire meerderheid en staat aan het hoofd van de twee departementen, de regio en de voornaamste steden. Vijf jaar later is de regeringspartij na diverse debacles bij de plaatselijke verkiezingen nagenoeg volledig uitgeteld, heeft de partij Front national (FN) er een stevige voet aan de grond, werd haar nationale leidster Marine Le Pen in Hénin-Beaumont voor het eerst als volksvertegenwoordigster verkozen, heeft rechts verkiezingswinst geboekt maar blijft het kwetsbaar, en vond ook de En Marche-beweging haar plaats op het politieke schaakbord.

De ineenstorting van links

De Nord en de Pas-de-Calais, volkse gebieden die gekenmerkt worden door het industriële erfgoed en de erfenis van de arbeidersbeweging, zijn van oudsher socialistische bastions. De PS speelde een rol in de dynamiek die François Hollande in 2012 aan de macht heeft gebracht maar boette aan populariteit in wegens de onduidelijkheid van haar economisch beleid, dat toegespitst was op de competitiviteit van de ondernemingen en haaks stond op haar kiesbeloften. In de regio steunt de PS ruimschoots op haar plaatselijke verkozenen, goed ingewortelde notabelen die de mandaten cumuleren en dicht bij de bevolking staan. Die electorale sokkel wordt ondergraven door de verkiezingsnederlagen die de partij incasseert bij de opeenvolgende tussentijdse gemeenteraads-, departementale en regionale verkiezingen, waarbij de Pas-de-Calais beter weerstand biedt dan de Nord. In de Nord zijn de gemeenteraadsverkiezingen van 2014 een echte ramp (in de Pas-de-Calais verliest de PS slechts drie steden van meer dan 5000 inwoners). Grote steden die allang socialistisch waren en onneembaar leken, gaan verloren : Roubaix, Tourcoing, Maubeuge, Duinkerke... Martine Aubry wordt in Rijsel opnieuw verkozen maar moet het voorzitterschap van de Communauté urbaine de Lille (Randstad Rijsel) afstaan aan de apolitieke landelijke burgemeester Damien Castelain. De departementale verkiezingen van maart 2015 verzwakken die politieke verankering nog wat meer, en ook weer iets uitgesprokener in de Nord dan in de Pas-de-Calais. De PS verliest het departement van de Nord dat zij traditioneel bestuurde. Van de 39 zetels valt zij terug op 16, hoofdzakelijk verkozen in de Rijselse metropool. Het linkse kiezerskorps heeft het duidelijk laten afweten om de regering af te straffen (53,5% onthoudingen) terwijl het rechtse electoraat zich wel gemobiliseerd heeft. In de Pas-de-Calais behoudt de PS het departement (met 34 zetels in plaats van 44) maar gaat de Parti communiste français (PCF) nog duidelijk achteruit (van 11 naar 4 zetels).