NL
In een terloopse stijl vertelt Evelien Vos het ogenschijnlijk banale leven van Lucy. Maar onderhuids dringt zich in haar debuut Niemand keek omhoog een vraag op: hoeveel controle hebben we over onze verwachtingen, over ons eigen leven?
Wie de debuutroman van de Nederlandse auteur Evelien Vos (1987) inscant op boekensite Goodreads, krijgt een cover te zien met getekende vogels en de titel Als ik een bad had. Het boek dat uiteindelijk in de winkel belandde ziet er iets anders uit: het heeft getekende visjes op de cover, en heet Niemand keek omhoog.
Nu gebeurt het natuurlijk wel vaker dat covers en titels veranderen in de loop van het uitgeefproces, soms vaak erg kort voor de deadline. Maar het illustreert toch ook hoe uitgeverijen worstelen om – vooral – debutanten in de markt te zetten, zeker nu de levensduur van een nieuwe titel steeds korter lijkt te worden.
Uiteraard, echte lezers oordelen niet op basis van een cover. Maar wie de eerste maand(en) niet voldoende scoort, dreigt nog binnen het jaar verramsjt te worden. Tijd om te groeien, om een publiek te vinden, is er nog nauwelijks. Zo dreigt een romandebuut als dat van Vos al snel vergeten te raken.
En dat is zonde, want Vos heeft een verfrissend en origineel romandebuut geschreven, nadat ze eerder werd opgemerkt met de bundel Zeer korte liefdes, een reeks zeer korte verhalen. De heldere, haast terloopse vertelstijl die ze daar introduceerde, zet ze verder in deze roman.
Evelien VosMomentopnames
In Niemand keek omhoog vertelt Vos in erg korte, puntige hoofdstukken het verhaal van Lucy. Het lijken willekeurige momentopnames, over de verhuishulp die haar plotseling kust, over haar knorrige opa die ze op zaterdagochtend bezoekt, over haar bazige, dominante moeder die bromt dat Lucy haar leven verkwanselt. Lucy’s leven is ogenschijnlijk ook banaal, het overkomt haar allemaal een beetje. Zelfs als ze in bed belandt met een scharrel, lijkt ze de seks passief te ondergaan.
Er hangt een waas over haar leven, alsof ze een toeschouwer is van haar eigen levenswandel. Het is de waas van iemand met een burn-out, of een depressie. De scènes zijn daardoor vaak een beetje triest, maar soms ook erg grappig. Van overdreven opgewektheid zul je Lucy niet snel verdenken, maar zelfs haar lichtjes sombere gedachten worden door Vos vaak op een vrolijke manier verteld.
De dagelijkse gebeurtenissen lijken haar te overvallen, en toch is Lucy in staat tot verregaande beslissingen, zoals een verhuis naar Madrid. Daar hoopt ze als vertaler haar leven een nieuwe wending te geven, weg van de muizenissen in haar hoofd, ze wil opnieuw rust én controle. Dat lukt maar gedeeltelijk, de omstandigheden, haar familie en haar schaarse vrienden sturen haar leven meer dan ze zou willen. Lucy blijft een beetje dolen, strompelt verder door het leven zonder een echt plan, zonder grootse ambitie.
Grip proberen te krijgen
En toch beklijft dit verhaal. Omdat onder al die lichtvoetigheid, al die schijnbaar nietszeggende anekdotes, een diepere wereld schuilt. Vos kan met één rake situatieschets duidelijk maken hoe de verhoudingen tussen personages in elkaar zitten. Een sigaret wordt nooit toevallig gerookt, een krukje valt nooit zomaar omver, achter iedere scène kun je meer vermoeden.
Vos’ stijl neigt soms wat naar Carmiggelt, haar eigentijdse kronkels vertellen veel meer dan er staat. En zo overstijgt haar boek tegelijk ook het individuele. Het verhaal van Lucy is het verhaal van iedere zoekende, tastende twintiger, dertiger, veertiger die tevergeefs grip probeert te krijgen op het leven.
Evelien Vos, Niemand keek omhoog, Van Oorschot, Amsterdam, 2019, 174 p.
nl
