literatuur recensie

‘De daden’ van Anne Schepers: over engagement en cynische journalistiek

In De daden brengt Anne Schepers het verhaal van een stagiaire op een grote krant, die langzaam maar zeker gekneld raakt tussen haar activistisch engagement, haar cynische bazen en de armoedige buurt waar ze met haar familie opgroeide.

De jonge Sara is vast van plan om het te maken in de journalistiek. Ze heeft nobele ideeën over het vak, wil mensen inzicht verschaffen, onrecht aanklagen, de wereld een heel klein beetje een betere plek maken dankzij haar onderzoek en haar pen. Ouderwets idealisme dus, old school journalistiek zoals het ooit was bedoeld.

Sara wordt ‘trainee’ op de onderzoeksredactie bij een krant in Rotterdam. Ze verdient er niet eens genoeg om haar studentenkamer te betalen, dus ze trekt terug in bij haar moeder in De Beverwaard, een relatief nieuwe volksbuurt in Rotterdam-Zuid, vlakbij De Kuip, het stadion van voetbalclub Feyenoord. De Beverwaard staat te boek als een probleemwijk. Een van haar broers, Kyran, woont vlakbij, een andere broer, Daaf, blijkt uit beeld te zijn verdwenen.

Sara probeert zich te concentreren op het onderzoekswerk dat ze doet voor de krant, over de vluchtelingen die vanuit het Verre en Midden-Oosten via Lesbos naar Europa trekken. Dat doet ze onder leiding van haar mentor Joost en hoofdredacteur Bruno. Het onderzoek verloopt moeizaam. Het is niet alleen erg moeilijke materie waarbij Sara de opdracht krijgt om zelf vluchtelingen te spreken die willen vertellen over de route die ze hebben afgelegd, ze zit ook niet altijd op dezelfde lijn als Bruno, de hoofdredacteur die zo snel mogelijk nieuws in zijn krant wil zien staan. Dat Sara op z’n zachtst gezegd niet echt een scherpe neus heeft voor nieuws, helpt haar uiteraard niet echt.

Bovendien worden de moeizame werkzaamheden van Sara ook nog eens doorkruist door huiselijke perikelen en besognes. Kyran verliest zijn baan, haar moeder ziet haar uitkering gekort omdat haar dochter weer in huis woont, en de voormalige drugsverslaafde Daaf komt terug boven water. Dat zorgt voor een tweespalt in het gezin. Kyran gelooft niets van de goede intenties van zijn broer, Sara en haar moeder geven Daaf graag een tweede, derde, zelfs vierde kans.

Zo wordt Sara, die als eerste uit het gezin kon gaan studeren en aan haar afkomst wilde ontsnappen, weer volop in het verleden gezogen, wordt ze geconfronteerd met de dagelijkse beslommeringen van mensen die opgroeien in armoede. Tegelijkertijd raakt ze steeds meer ontgoocheld in de journalistiek. Haar idealisme lijkt er in slechte aarde te vallen, haar wordt activisme verweten, ze krijgt voor de voeten geworpen dat ze niet objectief genoeg oordeelt, dat ze te nauw is betrokken bij haar onderwerp. Sara baalt als ze drie dagen per week wordt verbannen naar de nieuwsdienst, waar ze nieuwsberichten moet tikken voor de website van de krant.

Anne Schepers heeft een verleden in de journalistiek. Ze liep stage bij Vrij Nederland en werkte voor de Nederlandse tv, alvorens over te stappen naar De Correspondent. Daar kon ze wel werken aan de diepgravende verhalen die ze voor ogen had. Haar beschrijvingen van journalistieke discussies zijn accuraat en soms amusant. De wrijving die ontstaat tussen de aanhangers van een meer geëngageerde vorm van journalistiek en de loutere nieuwsjagers is treffend beschreven, en hoofdredacteur Bruno komt er als alfamannetje maar bekaaid van af.

Dat Schepers, die politicologie en politiek gedrag studeerde, is afgestudeerd op het onderwerp politiek cynisme, schemert duidelijk door in dit debuut. Al is het cynisme hier vooral de journalistiek ingeslopen.

En ook al komt De daden misschien een beetje traag op gang, Schepers beschrijft mooi de worsteling die Sara doormaakt, zeker als in De Beverwaard ook nog eens een asielzoekerscentrum wordt gepland. De idealiste in haar wil het opnemen voor de arme drommels die oorlogssituaties ontvluchtten, maar tegelijk toont ze begrip voor de harde realiteit van de wijk, voor de problemen waarmee de mensen met wie ze opgroeide worden geconfronteerd. Sara wil iedereen begrijpen, voor iedereen goed doen, dat is haar natuur. En dan botst ze soms met haar omgeving, maar ook met haarzelf.

De laatste hoofdstukken zijn de sterkste van het boek, waarin de machtelozen een stem krijgen, zowel die uit De Beverwaard als die op Lesbos. Hier zit meer tempo in het boek, en het begrip voor zowel asielzoekers als buurtbewoners maakt het een evenwichtiger geheel. De epiloog is bijzonder sterk en heeft iets dromerigs, waarbij meer aan de verbeelding wordt overgelaten dan in de rest van het boek. Een schitterende afsluiter die van De daden een veelbelovend debuut maakt.

Anne Schepers, De daden, Lebowski, Amsterdam, 2023, 256 pg.

• Anne Schepers
• debuutroman